УИХ-ын гишүүн Я.Содбаатар тэргүүтэй найман гишүүн Худалдааны тухай хууль боловсруулсан бөгөөд есөн бүлэг, 29 заалт бүхий уг хуулийн төслийг Хаврын чуулганаар хэлэлцүүлэхээр холбогдох албаны хүмүүсийг оролцуулан хэлэлцүүлэг зохион байгуулж байгаа юм. Энэхүү хуулийн төслийг өчигдөр Тусгаар тогтнолын ордонд албаны хүмүүс хэлэлцлээ. Энэ үеэр хуулийн төслийг санаачлагч УИХ-ын гишүүн Я.Содбаатартай цөөн хором ярилцлаа.

-Хуулийн төсөл боловсруулах шалтгааныг тайлбарлахдаа та ноцтой тоо барим­туу­дыг дурьд­сан. Энэ талаар тод­руулахгүй юу?

-УИХ-ын нэр бүхий гишүүд ху­дал­дааны хуулийн төслийг өргөн ба­­рилаа. Худалдааны салбарын чиг­­­лэлээр хийсэн мэргэжлийн бай­­­гууллагын судалгаанаас үз­вэл Монгол Улсын хэмжээнд нийт ху­­­далдааны газрын 45.7 хувь нь зо­­риулалтын бус ажлын байр­тай, 39.8 хувь нь хадгалалтын онц­гой нөхцөл шаарддаг барааг тех­нологийн го­римын дагуу хадгалдаггүй, 26.0 хувь нь хүнсний түргэн гэмтэх ба­рааг ТҮЦ, чингэлэг, ил зад­гай талбайд худалдаалдаг, 50.5 хувь нь барааг тээвэрлэх зо­риу­лалтын тээврийн хэрэг­сэ­л­гүй байгаа нь бараа бүтээг­дэ­хүүний чанар, аюулгүй бай­далд сөргөөр нө­­­­лөөлж байна.

Ер нь гадаад дотоод ху­­­дал­даанд та­виг­дах шаард­лага, ху­­­далдаа эрх­лэг­­­чийн эрх үүрэг зэрэг асуудал нь хуулийн то­дор­хой зохицуулалтгүй явсаар ир­лээ. Хуульд мэдээж алдаа оноо байгаа болов уу. Энэ бүхнийг зөв­шилцөх гэж холбогдох албан тушаалтнуудыг урилаа.

-Хуулийн төсөл боловсруулах гол зорилго, ач холбогдол нь юу вэ?

-Худалдааны хуулийн эрх зүйн зохицуулалтыг тодорхой болгох нийгэм эдийн засгийн шаардлага бай­гаа. Ялангуяа Монгол Улс 1990 оноос хойш зах зээлийн харил­цаанд шилжиж, худалдаа чөлөөтэй эрх­лэх болсон. Үүнийгээ дагаад бид дэл­хийн худалдааны байгууллагын ги­шүүн орон болсон.

Гадаад до­тоод худалдаанд үндэсний эрх­зүйн орчныг тодорхой болгох хэрэгтэй. Худалдаанд тавигддаг стан­дарт шаардлагуудыг гадаад, до­тоод худалдаанд баримтлах, нөгөө талдаа хэрэглэгчдэд хүрч бай­гаа бараа бүтээгдэхүүний ча­­нар стандартыг төрийн бод­ло­го зо­хицуулалтаар хянах, хэрэг­лэгч­­­­дэд чанар сайтай бараа б­ү­­тээг­дэхүүн хүргэх чиглэлд эр­х­­зүйн зохицуулалт хийж бай­на.

Ху­далдааны хуулийн нэр томъёо, төр­лүүдийг нь тодорхой бол­гох ёс­той. Мөн худалдаагаар дам­жуулж үн­дэсний эдийн засгийг хамгаалах асуу­дал зайлшгүй хэ­рэг­цээтэй бай­на. Монголын ху­дал­­дааны зах зээл чөлөөт байд­лаар, худалдааны хуу­льд олон үзүү­лэлт дутмаг явж байна гэж бид үзсэн.

Олон улсын худалдаанд ав­даг хөн­гөлөлт чөлөөлөлт их бай­­даг. Түү­нийг Монгол Улс ашиг­лах­гүйгээр 20 гаруй жил явлаа. Далайд гарц­гүй жижиг орны хувьд олон у­лсын гэрээ хэлцлийн хүрээнд хү­лээж авдаг боломж нөхцлийг авч ашиглах нь зүйтэй юм гэж үз­сэн.

Худалдааны хуульд авч хэ­рэгжүүлж байгаа өөр нэг зүйл нь ча­нар стандартад нийцэхгүй бараа бү­тээгдэхүүнийг зохицуулна. Энэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлээс хэр­хэн эргүүлж татах, бизнес эрх­лэгч­дийн эрх ашгийг хэрхэн хан­гах, хэрэглэгчдийг хохиролгүй бол­гох асуудлыг тусгасан.

Мөн үнийн зохицуулалтыг энэ хуулиар зо­хицуулна. Засгийн газар өөртөө улс төрийн зорилготойгоор үнийг зо­хицуулж байна. Эсвэл улс төрийн хүч­нүүд үнийг зохицуулж байгаа. Мөн зах зээлийн бус аргаар үнийг зохицуулж болохгүй. Тийм учраас үнийн зохицуулалтад хэрхэн орол­цох ёстой юм бэ гэдгийг, төр орол­цох бол ямар байдлаар орол­цох вэ гэдгийг ярина.

-Зах зээлийн зарчмаар явж бай­гаа худалдааг хуульд барьс­наар ямар давуу тал бий болох вэ?

-Зах зээлийн харилцаанд шилж­сэ­нээс хойш аль ч оронд худалдаа үн­дэсний худалдааны эрхзүйн ак­таар зохицуулагдаж явдаг. Ялан­гуяа Монгол Улс ганзагын гэх ху­далдаагаар 20 гаруй жил явж ир­лээ. Энэ бүхний цаана иргэд, хэ­рэглэгч хохирч ирсэн. Стандарт хан­гадаггүй бараа бүтээгдэхүүн их орж ирдэг.

Сүүлийн үед га­даад худалдаанд нэлээд өндөр үнэ­тэй худалдаа хийгддэг болсон. Үүнийг дагаад иргэд, аж ахуйн нэг­жүүд хохирч байгаа тал бий. Ялан­гуяа гадаад худалдааны эрх­зүйн гэрээний асуудал бидэнд ши­нэ зүйл болж байна. Тийм уч­раас Засгийн газраас аж ахуйн нэг­жүүдтэй хийдэг худалдааны гэ­рээний загварыг баталж өгдөг байя гэдэг санал гаргаж байгаа.