УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Ө.ЭНХТҮВШИНТЭЙ ярилцлаа.

-Удахгүй МАХН-ын Их хурал болох гэж байна. Нийгэмд хүлээлт үүсгээд байгаа энэ хурлын бэлтгэл ажил хэр байгаа вэ?

-Их хурал хуралдуулъя гэдэг саналыг намын даргын албыг С.Батболд руу шилжүүлдэг тэр Бага хурал дээр би анх гаргаж байлаа. Ерөнхий сайдаар ажиллаж байгаа хүндээ намын даргын албыг хамтад үүрүүлэхээр боллоо. Энэ зөв шийдвэр. Гэхдээ улстөрийн нөхцөл байдал их амархан өөрчлөгдөж байгаа учир намын их хурлаа хийнэ гэдгээ зарлачихъя гэдэг санал гаргасан.

-Гэхдээ тэр Бага хурлаас бол намын Их хурлыгхуралдуулах шийдвэр гараагүй байх аа?

-Хугацааны хувьд уу?

-Харин тийм. Манай нам өмнө нь дөрвөн жил тутам Их хурал хуралдуулах дүрэмтэй байсан. Тухайн үед хугацаа нь урт байна аа гээд хоёр жил тутамд хийж байхаар болсон. Тэгээд 2007 оны төгсөгчид Их хурлаа хийж байв. Түүнээс хойш тооцохоор одоо бараг дөрөв дэх жилдээ явж байна гэсэн үг. Уг нь дүрмээрээ бол хоёр жил тутамд Их хурлаа хийнэ гэчихсэн байдаг. Дүрэм зөрчигдөөд байгаа биз.

-Дүрэм зөрчигдөхөөс гадна тэр их хурлаас хойш МАХН хоёр ч сонгуульд орчихлоо. Ялж ч үзлээ, бас ялагдлаа. Энэ бүхнийг ч бас дүгнэх шаардлага бий байх л даа.

-Үнэн, улс төрийн нөхцөл байдал маш хурдан өөрчлөгдөж байна. УИХ-ын сонгуулиар манай нам олонхи болчихлоо. Олонхи байж хамтарсан Засгийн газар байгуулчихлаа. Намын дарга ч солигдлоо. Бүр дараагийн сонгууль ч ойртлоо шүү.дээ. Ийм том том юмнууд байхад намын Их хурлаа зарлаад, дотооддоо сайн ярих хэрэгтэй. XXVI Их хурал түүхэн шийдвэр гаргах хурал болох байх.

-Харин зарим хүн нэр солих төдийхнөөр энэ хурал өндөрлөнө, илүү юм хүлээх хэрэггүй гэх юм. Үнэхээр 2012 оны сонгуулийн өмнө болох Их хурлаараа өөр зүйл шийдэж чадахгүй гэж үү?

-Бид том үр дүн хүлээж байгаа. Өнөөдөр МАХН-ыг олон түмэн шүүмжилж, рейтинг нь дээш, доош хэлбэлзэж байгаа нь үнэн. Гэхдээ явж явж энэ намаас өөр итгэл хүлээлгэчих улс төрийн тулхтай хүчин алга даа гэж сонгогчдын олонхи үзэж байгаа нь бас үнэн. Тийм ч учраас манай намыг илүү хурц шүүмжилдэг биз. Сайн хүндээ хатуурхдаг монгол ухаан ч гэж бас бий. Энэ том итгэл, хүлээлт, улс төрийн эл агуу орон зайгаа яаж хадгалж бэхжүүлэх вэ, үүний тулд өөрийгөө хэрхэн шинэчлэх вэ гэдэг асуултад хариу өгсөн Их хурал болох ёстой. Түүнээс биш, баруун уу, зүүн үү, МАХН уу, МАН уу гэдэг нэр томъёо, түүнийг тойрсон маргаан үүнтэй харьцуулахад онцын чухал биш.

-Тэгвэл улс төрийн том том асуудлуудад хариу өгсөн даацтай. шийдвэр гаргах юм байна гэж ойлгож болох нь ээ дээ?

-Та итгэлтэй байна уу. Ядуурал ихсээд байгаад л олон түмэн хамгийн их эмзэглэж байгаа шүү дээ?

-Төр нь ээлтэй, түшмэд нь шударга, ариун явдалтай байх нь чухал гэж Та хэллээ. Top үнэхээр сул, нэр хүндгүй болсоор байгааг Та юутай холбож боддог вэ. Их Хурал энэ талаар олигтой шийдвэр гаргаж чадах уу?

-Яагаад чадахгүй гэж?

-Хамтарсан засаг нь хуйвалдаан болсон энэ тогтолцоогоо танай дарга нар 2012 он хүртэл хадгална гээд байгаа шүү дээ.

-Үнэхээр та хамгийн эмзэг сэдэв рүү эвгүй хатгаж байна шүү. Хамтарсан Засгийн газарт хийсэн ажил бий. Хоёр толгойг хөдөлгөж эдийн засгийн эргэлтэд оруулах гэх мэт. Бас хэлээд байхад огт тоохгүй байгаа олон асуудал бий. Жишээ нь, монгол төрийн алба сүрхий суларсаар байна. Төрийн албыг хоёр нам 60, 40-ийн харьцаагаар хуваагаад авчихсан мэт болчихлоо. Чадах, чадахгүй нь хамаа байхгүй нэг нөхөр намаас томилогдоод ирж байна. Улс төрийн томилгоотой юм болохоор омголон, түрэмгий гэж жигтэйхэн тэр нөхөд төрийн ажлыг хийхээсээ илүү намын хүмүүсээ энд тэнд байршуулах, тендер санхүүжилтийг олж авах, 2012 оны сонгуульд бэлтгэх гэх мэтийн ийм л зүйлд амиа тавьж байна. Тэд хариуцлагыг төрийн өмнө биш, томилсон намынхаа өмнө л хүлээнэ. Ийм байхад төрийн нэр хүнд өчүүхэн ч дээшлэхгүй. Төрийн нэр хүнд унахаар түүнд хандах ард түмний итгэл алга болно. Итгэл алдрахаар дур зоргын урсгалд нэгдэнэ.

Тэгээд өнөөх долдугаар сарын 1 давтагдана. Ийм л аюул цаана нь байгаа юм.

Тийм учраас энэ XXVI Их хурлаар онцгойлон авч үзэх бас нэг асуудал бол төрийг өөрийнх нь байр суурин дээр нь тавих, түүнийг хариуцлагатай, ээлтэй, шударга, зарчимтай болгох явдал гэж би үздэг. Сонгуулиар олонхи болсон нам нь Засгийн газраа байгуулж, цөөнх болсон нь хяналтаа тавьдаг. Өнөөдөр сөрөг хүчний хяналт алга. Тэр орон зай эзгүйрлээ. Сонгогчдын хамгийн их үгүйлж байгаа зүйл нь энэ юм. Парламентын гадна байгаа хүчнүүд, төрийн бус байгууллагууд энэ хяналтыг тавина гэж мэдэгдэл хийж байгаа. Гэвч тийм боломж байхгүй л дээ.

-Энэ Их хурлаар хамтарсан Засгийн газрын асуудлыг ярих болов уу. Ер нь та ямар байр суурьтай байсан бэ?

-Би бүр анхнаасаа дэмжээгүй хүн шүү дээ. Ард түмэн 46 суудал өгчихөөд байхад дангаараа Засгийн газраа байгуулаад явъя. Дэндүү олонхи болчихоод Ардчилсан намыг царайчилна гэдэг утгагүй, дангаараа бодлогоо хэрэгжүүлэх чадавхиа шавхчихсан нам болжээ гэж хүмүүс ойлгоход хүрнэ. Хамтарсан ч, эс хамтарсан ч хариуцлага бидэн дээр л бууна шүү дээ гэж тухай үед намын дарга нартаа хэлж байсан.

-С.Баяр даргад яг тэгж хэлсэн юм уу?

-Сөргөлдөх эрх хэнд ч байхгүй гэдэг юу гэсэн үг вэ. Цаанаа дургүй ч амаа хамхиад л явна гэсэн үг үү?

-Тийм тал харагдаж байна уу?

-Гарман дээр морио сольдоггүй юм гээд танай намын Их хурал хамтарсан Засгийн газрыг 2012 он хүртэл байж байг гэсэн шийдвэр гаргаж магадгүй юм. Тийм тохиолдолд энэ хоёр нам 2012 оны УИХ-ын сонгуульд яаж оролцох юм бол?

-Их хурлыг угтаад МАХН дотор янз бүрийн хөдөлгөөнүүд өрнөж байх шиг байна. Жишээ нь, Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын удирдсан хөдөлгөөн нэлээд хүчтэй мэдэгдлүүд хийлээ. Их хурлын дараа МАХН нэрээ сольчихвол Н.Энхбаяр дарга шинэ нам байгуулах байх гэсэн таамаглалууд ч нэлээд явж байна. Ортойболов уу?

-Ер нь намын Их хурал бүрийн өмнө дандаа бужигнаж байдаг юм. Ганц энэ удаа ч биш. Бужигнаж л байг л дээ. Амьд, ардчилалтай байгаагийн шинж. Баруун уу, зүүн үү, эсхүл социал-демократ уу, үндэсний ардчилсан уу гээд маргаж байгаа нь юуны буруу байхав. Харин ч ингэж маргасны хүчинд үзэл баримтлалын асуудал дээрээ санал нэгдчихлээ шүү дээ. МАХН Монгол Улсын язгуур эрх ашиг, тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлыг эрхэмлэн дээдэлсэн Нийгмийн ардчилсан үзэл баримтлал бүхий зүүн төвийн нам байх болно гээд их аятайхан томъёолсон байна лээ. Энэ бол МАХН баруун тийш явахгүй, зүүн төвийнхөө орон зайндаа оршсоор байх болно гэсэн үг. Одоо зарчмын том маргаан байхгүй. Би нэг cap шахмын өмнө Н.Энхбаяр даргатай уулзсан, "Намын үзэл баримтлалаа соливол зөв биш. Ядуу, дунд олонхио бус хөрөнгөлөг хэсгийг хамгаалдаг нам болох тал руугаа хандах нь байна. Нэр бол сольж болох юм" гэж байсан. Одоо өөр болсон байх аа. Ер нь манай намд нэг мундаг чанар байдаг юм. Эхлээд дотроо ширүүн үзэлцэж, бие бие рүүгээ хатуу хөтүү үг бузгай шидэлцэж байдаг. Олонхийн шийдвэр тас гээд гарсны дараа түүнд захирагдаад явчихдаг нам шүү дээ. Үүнийхээ хүчинд бараг 90 жил төр барьж байгаа юм. Хагарах, бутрах тухай яриа бүр ч байхгүй. Намайг жигүүр байгуулах үед бас ийм яриа гарч л байсан. Тэгээд яав. Таван жил өнгөрлөө. Хагарсангүй, бутарсангүй. Дотроо юмаа ярилцаад л явж байна. Hэr хэсэг хүн хагараасай гэж их хүлээдэг юм шиг байна лээ. Тэр горьдлого харин хэзээ ч бүтэхгүй л дээ.

-МАХН нэрээ өөрчлөх нь зөв гэж тогтож байгаа гэл үү?

-Тийм. Нэрээ өөрчлөх биш, анхныхаа нэрийг сэргээе гэж байгаа юм. Түүхч мэргэжилтэй хүний хувьд хэлэхэд, МАН-ыг МАХН болгоё гэсэн асуудал МАХН-ын аль ч их, Бага хурлаар яригдаагүй, би л лав олж үзээгүй 1925 оноос л гэнэтхэн ороод ирсэн байдаг юм. Тэргүүлэгчдийн хурлаар тусгайлан хэлэлцсэн юм болов уу гээд үзэхээр бас олдоггүй юм. Нөгөөтэйгүүр, залуучуудын "Ху" гээд байгаа "Хувьсгалт" гэдэг үг маань асуудлыг хүчирхийллийн аргаар шийдвэрлэнэ гэсэн үг юм. Засаглалын хамгийн зөв хэлбэр бол пролетарийн диктатур мөн. Нэг ангаас нөгөө ангиа дарангуйлах машиныг төр гэнэ гэх мэт сургаалыг удирдлага болгосоор ирсэн юм чинь аргагүй биз. Тэр үзэл, онолоосоо татгалзаад 20 гаруй жил болж байгаа хэрнээ, түүнийг шингээсэн томъёоллоо нэрнээсээ өөрчлөхгүй яваа нь зөв биш. Намынхаа нэрийг өөрчилье гэж бид 20 жил ярилаа. Төгсгөлгүй үргэлжилдэг маргаан шиг юм болчихоод байна. Одоо цэг тавих цаг нь болсон.