Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийсэн. 

Засгийн газраас  2020 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн талаар Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар танилцуулав. 

Монгол Улсын Засгийн газраас Коронавируст халдварт цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх багц арга хэмжээний үр дүнд нэмэгдсэн төсвийн алдагдлыг бууруулах, төсвийн орлогын бааз суурийг нэмэгдүүлэх, цахим, ил тод, үр ашигтай төсвийн бодлого хэрэгжүүлж, өрийг оновчтой удирдах, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих, орон нутгийн бие даасан байдлыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн бодлогын арга хэмжээг ирэх оны төсвийн төсөлд тусгаад байгааг Сангийн сайд танилцуулгадаа дурдаад ирэх оны төсвийн төсөлд бизнес эрхлэгчдийг татварын бодлогоор дэмжих зорилгоор татварын хувь хэмжээг тогтвортой хадгалах, татварыг хялбаршуулах, технологийн дэвшил ашиглан бүртгэлийг сайжруулж хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх, гааль, татварын үйлчилгээг чирэгдэлгүй, түргэн шуурхай үзүүлэх, татвараас зайлсхийх явдлыг бууруулан татварын тэгш шударга орчин бүрдүүлэх бодлого баримталсан гэж байлаа. 

Түүнчлэн 2021 онд Засгийн газраас эрүүл мэнд, боловсролын салбарын шинэчлэлийг эхлүүлснээр тус салбаруудын хүнд суртал, чирэгдэл, дараалал, чанаргүй үйлчилгээ, хувь хүнд учирдаг төлбөрийн дарамтыг бууруулж, харин үр дүн, гүйцэтгэлд суурилсан санхүүжилтийн тогтолцоог бүрдүүлснээр үр шимийг нь монгол хүн бүрт хүртээх чиглэлд чухалчлан авч үзсэн болно. Төрийн үйлчилгээг саадгүй, шуурхай хүргэх, бага зардлаар өндөр бүтээмж, үр ашигтай ажиллах бүхий л боломжийг ашиглах зорилгоор мэдээллийн технологийн хөгжилд суурилсан цахим төрийн үйлчилгээг нэвтрүүлэх ажлыг ирэх онд улам эрчимжүүлж, цахим төрийн үйлчилгээний нэр төрлийг нэмэгдүүлнэ гэж байлаа.   

Коронавирусын цар тахлын аюул үргэлжилсээр байгааг харгалзан эмзэг бүлгийн иргэдийн орлогыг хамгаалах, аж ахуй эрхлэгчдийг дэмжих чиглэлээр 2020 онд хэрэгжүүлсэн зарим арга хэмжээг ирэх оны хагас жилд үргэлжлүүлэхээр төлөвлөж байна.

Тухайлбал,  18 хүртэлх насны хүүхэд бүрт олгох мөнгөн тэтгэмжийг 100.0 мянган төгрөг болгож нэмэгдүүлсэн, нийгмийн халамжийн тэтгэвэр болон байнгын асаргаа шаардлагатай 16 хүртэлх насны хүүхдийн амьжиргааг дэмжихэд сар бүр олгох мөнгөн тэтгэмжийг 100.0 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлж 288.0 мянган төгрөг болгож нэмэгдүүлсэн шийдвэрийг 2021 оны эхний хагас жилийг дуустал үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлнэ.

Түүнчлэн хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжийн ажилтандаа олгодог цалин хөлснөөс ердийн үед 22-25 хувиар тооцож ногдуулдаг байсан нийгмийн даатгалын шимтгэлийг  чөлөөлж, хөнгөлсөн арга хэмжээг хэсэгчлэн үргэлжлүүлж 2021 оны эхний хагас жилд 3-5 нэгжээр хөнгөлж нийт 17 хувиар тооцохоор төлөвлөөд байна. Эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын хүрээнд өсөн нэмэгдэж байгаа хүн амын хэрэгцээг хангах хотын инженерийн шугам, сүлжээ, гэр хорооллын дэд бүтэц, хот доторх автозам барих болон тусгай хэрэгцээт хүүхдүүдэд зориулсан цогцолбор, нэн шаардлагатай цэцэрлэг, сургуулийн барилга, эмнэлэг барих ажлыг эхлүүлэхээр төлөвлөөд байгааг Сангийн сайд танилцуулгадаа онцолсон. 

Дээрх бодлогын арга хэмжээний үр дүнд Монгол Улсын 2021 оны төсвийн төсөлд нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогыг 2020 оны тодотголын түвшнээс 2.1 их наяд төгрөгөөр нэмэгдэж 11.8 их наяд төгрөгт, нийт зарлага 2020 оны тодотголоос 625.9 тэрбум төгрөгөөр буурч 13.9 их наяд төгрөгт хүрэх ба тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 2.2 их наяд буюу ДНБ-ий 5.1 хувьд хүргэж төсвийн үзүүлэлтүүдийг сайжруулсан гэв. 

Мөн тэрбээр, Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төслийг боловсруулахдаа Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2021 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2022-2023 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд заасан нийгмийн халамжийн болон хөрөнгө оруулалтын зардлын дүнг өөрчилсөн боловч орлого, зарлага, алдагдал, Засгийн газрын өрийн хэмжээг нэмэгдүүлэхгүйгээр тооцсон байна.

Цаашид жилийн төсвийн төслийг боловсруулахдаа дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд бүрэн нийцүүлж байх нь зүйтэй төдийгүй төсвийн төсөлд халамжийн зардлыг өмнөх оны төлөвлөсөн дүнгээс бууруулж байгаа ч цаашид халамжийн бодлогыг тэлэхгүй байх, нэр төрлийг нэгтгэн шалгуур үзүүлэлт, аргачлалыг оновчтой болгож, зорилтот бүлэгт чиглэсэн бодлогыг хэрэгжүүлж, төсвийн үр нөлөөг сайжруулах, Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгийг иргэдийн саналд үндэслэн тухайн орон нутгийн онцлогт нийцсэн хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эд боловсруулах, нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрлэлийг бүсчлэн байгуулах төсөл, арга хэмжээг санхүүжүүлэхэд чиглүүлэх шаардлагатай байна гэж байлаа. 

Түүнчлэн төсвийн төсөлд хөрөнгө оруулалтаар шинээр хэрэгжүүлэх 55 барилга, байгууламжийн зураг төсвийг батлуулаагүй, төсөвлөлтийн шаардлага хангаагүй тусгасан нь төсөл, арга хэмжээний гүйцэтгэл удаашрах, төсөвт өртөг нэмэгдэх, үр ашиг буурах, хуулийн хэрэгжилт хангагдахгүй байгааг анхаарч, төсвийн төлөвлөлтийн хариуцлагын талаарх эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох, Хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээг цар тахлын эрсдэл бүхий нөхцөлд хэрэгжих төсвийн төсөлд ач холбогдол, зориулалт, хэрэгцээ, шаардлагаар нь эрэмбэлэн санхүүжүүлэх асуудлыг дунд болон богино хугацааны бодлогод нийцүүлэн шийдвэрлэх шаардлагатай байна.

Төрийн байгууллагуудын бараа, ажил, үйлчилгээний худалдан авалтыг татварын цахим төлбөрийн баримтын системд бүрэн холбож цахим хяналтыг бий болгосоноор татварын орлогыг нэмэгдүүлэх боломж байгаагийн зэрэгцээ төсвийн төлөвлөлтөд үр ашгийн тооцоо хийж хяналт тавих, хариуцлага тооцох эрх зүйн зохицуулалт тодорхойгүй байгаагаас төсвийг үр ашиггүй төлөвлөх, хуульд заасан шаардлага хангагдахгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлж байгааг тодотгов. 

Төсвийн байгууллагын сургалт семинар, хурал зөвлөгөөн, гадаад дотоод албан томилолтыг цахимаар зохион байгуулан, төрөөс иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд үзүүлдэг бүх төрлийн үйлчилгээ, тусгай зөвшөөрөл олголт, халамжийн цахим системийг бий болгож зардлыг бууруулах, төсвийн төлөвлөлтийн сахилга батыг сайжруулж, хуулийн шаардлагыг баримтлан боловсруулснаар төсөв санхүүгийн орчин эрүүлжин, төсвийн бодлого үр дүнтэй хэрэгжиж, эдийн засгийн өсөлтийг сэргээх боломж бүрдэхээр байна.

Ингээд Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийн  талаар Ажлын хэсэг, Байнгын хороод, Улсын Их Хурлын гишүүдээс гаргасан  зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол бүрээр санал хураалт явууллаа. Тухайлбал,  Ажлын хэсгээс зардал нэмэгдүүлэх саналыг, зардал бууруулах саналтай хамт гаргасныг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжлээ.

Мөн Ажлын хэсгээс “Саналын томьёоллын хавсралт 4-т тусгагдсан хөрөнгө оруулалтын 8 төсөл, арга хэмжээний төсөвт өртгийг батлагдсан зураг төсвийг үндэслэн 22,671.5 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэх, 1 төсөл, арга хэмжээний төсөвт өртгийг 4162.7 сая төгрөгөөр бууруулах”, “Саналын томьёоллын хавсралт 5-д тусгагдсанаар хөрөнгө оруулалтын нийт 25 төсөл арга хэмжээний нэр, хүчин чадал, байршил өөрчлөх”, “Дархан-Уул аймгийн Геронтологийн төвийн зориулалтаар үйл ажиллагаа явуулж байсан барилгыг Ахмадын хөгжлийн төв болгон өөрчлөн зохион байгуулсантай холбогдуулан Эрүүл мэндийн сайдын багцын урсгал зардлаас 250.9 сая төгрөгийг хасч, Дархан-Уул аймгийн ахмад настны хөгжил хамгааллын суурь зардлыг 250.9 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэх”, Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын төсвийн багцын санхүүжилтийн эх үүсвэрт төсөвт байгууллагын өөрийн орлогыг 2,878.4 сая төгрөгийг бууруулж, улсын төсвөөс санхүүжих дүнг нэмэгдүүлэх, үүнтэй уялдуулан навигацийн орлогыг 2,878.4 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэх”  зэрэг 2021 оны санхүүжих дүнд нөлөөлөхгүй зохицуулалт хийх саналуудыг хуралдаанд оролцсон гишүүд  тус тус дэмжлээ. 

Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Ё.Баатарбилэг “Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн Соёлын сайдын багц дахь “Монгол судлалын үйл ажиллагааг дэмжих” 346.0 сая төгрөгийг хасаж, Боловсролын сайдын багц дахь төсвийг “Монгол судлалын үйл ажиллагааг дэмжих” 346.0 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэх”,  Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Наранбаатараас “Өмнөговь аймгийн Даланзадгад сумын Сэргээн засах эмнэлгийн 40 ортой барилга /таван зуун хорин есөн сая/ гэснийг Өмнөговь аймгийн Баян-Овоо сумын төрийн албан хаагчдын 14 айлын орон сууцны барилгад /таван зуун хорин есөн сая/, хэрэгжих хугацаа 2021-2021 гэж өөрчлөх”, Улсын Их Хурлын гишүүн С.Ганбаатар “Үлийн цагаан оготно устгахад зарцуулах 3 тэрбум төгрөгийг хүнсний ногооны үр авахад шилжүүлэх” гэсэн санал гаргасныг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх тус тус дэмжих нь зүйтэй гэж үзэв. 

Харин Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Энхболд, Ц.Мөнхцэцэг Х.Ганхуяг, Ж.Чинбүрэн, Б.Бейсен, Б.Жаргалмаа, Ч.Ундрам, Б.Энхбаяр, Н.Алтанхуяг нарын гаргасан саналуудыг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэнгүй. 

Ингээд Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийсэн талаарх Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Жавхлан чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар болов.