Олон улсын эрүүгийн шүүх (цаашид “ОУЭШ" гэх)-ийн Ромын дүрмийг 1998 оны 7 дугаар сарын 18-нд Ром хотноо баталж, 2002 оны 7 дугаар сарын 1-нээс хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн. Монгол Улс ОУЭШ-ийн Ромын дүрмийн үүсгэн байгуулагч улсын нэг бөгөөд дүрэмд 2000 оны 12 дугаар сарын 29-нд гарын үсэг зурж, 2002 оны 4 дүгээр сарын 5-нд соёрхон баталснаар тус байгууллагын гишүүн болсон.

ОУЭШ-ийн Ромын дүрмийн 48 дугаар зүйлд: “Шүүгчид, прокурор, прокурорын орлогчид, нарийн бичгийн дарга нь Шүүхийн үйл ажиллагаанд оролцохдоо буюу ажиллагааны хувьд дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүнд олгодопой адил дархан эрх болон эрх ямбыг эдлэх бөгөөд тэдний албан үүргээ гүйцэтгэж байхдаа хэлсэн, бичсэн зүйл болон үйлдсэн бүх үйлдэлд аливаа төрлийн хэрэг хянан шийтгэх ажиллагаанаас чөлөөлөгдөх дархан эрх эдлэх ба тэдний бүрэн эрхийн хугацаа дууссанаас хойш ч уг дархан эрхийг үргэлжлүүлэн эдэлнэ. Нарийн бичгийн даргын орлогч, прокурорын газрын болон нарийн бичгийн дарга нарын газрын ажилтнууд Шүүхийн дархан эрх болон эрх ямбын тухай хэлэлцээрийн дагуу тэдний чиг үүргээ биелүүлэхэд зайлшгүй шаардлагатай дархан эрх, эрх ямба болон хөнгөлөлтийг эдэлнэ” гэж тус тус заасан.

Монгол Улс ОУЭШ-ийн дүрмийг соёрхон баталснаар тус шүүхийн дархан эрх болон эрх ямбыг үндсэнд нь хүлээн зөвшөөрч, нутаг дэвсгэртээ эдлүүлэх үүрэг хүлээсэн. ОУЭШ-ийн Ромын дүрмийг Монгол Улс соёрхон батлахдаа дүрмийн 48 дугаар зүйлд ямар нэгэн тайлбар хийгээгүй билээ.

ОУЭШ-ийн Ромын дүрмийг баталж хүчин төгөлдөр болсны дараа Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагаас уг байгууллагын дархан эрх болон эрх ямбын тухай хэлэлцээрийг 2002 оны 9 дүгээр сарын 9-ний өдөр Нью-Йорк хотод хэлэлцэн баталсан. Энэ хэлэлцээрийг өнөөдрийн байдлаар 78 улс соёрхон баталсан байна.

Энэхүү хэлэлцээр нь нийт 39 зүйлээс бүрдэх бөгөөд түүний гол агуулга нь оролцогч улсуудын нутаг дэвсгэрт ОУЭШ-ээс үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай дархан эрх болон эрх ямба олгох бөгөөд ОУЭШ-ийн Ромын дүрмийн 48 дугаар зүйлд заасан дархан эрх болон эрх ямбыг илүү дэлгэрүүлэн тайлбарласан, ОУЭШ-ийн дархан эрх болон эрх ямбын хувьд оролцогч улсын хүлээх үүрэг, хариуцлага, маргаан гарах тохиолдолд түүнийг шийдвэрлэх арга зам, хэлэлцээрт оруулах нэмэлт, өөрчлөлт, хүчин төгөлдөр болох нөхцөл зэрэг заалтыг нарийвчлан тусгасан.

Олон улсын эрүүгийн шүүхийн дархан эрх болон эрх ямбын тухай хэлэлцээрийг Улсын Их Хурлын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороотой 2003 оны 1 дүгээр сарын 9-ний өдрийн хуралдаанаар зөвшилцөж, түүнд 2 дугаар сарын 4-ний өдөр гарын үсэг зурсан бөгөөд соёрхон баталснаар ОУЭШ, НҮБ-ын зүгээс тавьж буй зөвлөмжийг хэрэгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой.

Тухайлбал, НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлөөс Монгол Улс дахь Хүний эрхийн төлөв байдлын 2 дахь илтгэлийг 2016 онд хэлэлцэн гаргасан зөвлөмжийн 108-д “Олон улсын эрүүгийн шүүхийн Ромын дүрэмд үндэсний хууль тогтоомжийг бүрэн нийцүүлэх, ОУЭШ-ийн дархан эрх болон эрх ямбын тухай хэлэлцээрийг батлах” гэж заасан. Түүнчлэн, Монгол Улсын Засгийн газраас баталсан “НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлөөс гаргасан зөвлөмжийг 2016-2019 онд хэрэгжүүлэх арга хэмжээний ерөнхий төлөвлөгөө”-нд тусгасан байдаг.

Энэхүү хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг Засгийн газрын 2020 оны 4 дүгээр сарын 29-ний өдрийн хуралдаанаар хэлэлцэн дэмжээд Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр шийдвэрлэсэн болно.