УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Үндэсний баялагийн сангийн тухай анхдагч хуулийн төслийг танилцуулав.

Хуулийн төсөлтэй холбоотойгоор УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, санал хэллээ.

 УИХ-ын гишүүн Б.Жаргалмаа

Та бүхний энэ өдрийн амгаланг айлтгая. Өнөөдөр 4 дүгээр сарын 4-ний өдөр ханш нээх билигт сайн өдөр. Бас Баялгийн сангийн тухай хууль орж ирж байгаад бас талархал илэрхийлье ээ. Олон нийтийн хүсэн хүлээсэн хууль гэвэл мөн. Олон нийт юу хүсэж байна вэ гэвэл нэгэнт Монгол Улс газрын доорх энэ их эрдэс баялгаа ард түмэндээ тэгш хуваарилах бид бас Монгол Улсын эзэн нь учраас энэ сангаас ашигт малтмалын ашиг орлогоос бид хүртэх ёстой гэдэг энэ зүйлийг биднээс байнга нэхэж байдаг. Тэгэхлээр энэ хууль одоо хэлэлцэх гэж байна. Сая бас Ерөнхий сайд хэлсэн үгэндээ хэллээ л дээ. Энэ Засгийн газар авлигал хээл хахуультай тэмцсэн бараг л сүүлчийн Засгийн газар байх болов уу гэж байна харин би анхдагч нь байгаасай гэж хүсэж байна. Үндсэн хуульдаа бид нар өөрчлөлт оруулаад олон намын тогтолцоотой парламентыг бий болгох үндсэн хуулиа баталсан байгаа. Энэ олон намын тогтолцоо нийгмийн хор уршиг болсон авлигал хээл хахуультай тэмцсэн хамтарсан парламент, хамтарсан засаг байгаасай гэж хүсэж байна. Үндсэн хуульд оруулсан байгалийн баялаг түүний дотор газрын хэвлийн баялаг үр өгөөжөөс бүрдүүлсэн үндэсний баялгийн санг бий болгосноор Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлт бодитоор бүрдэнэ ээ. Үнэхээр бид Монгол Улсын иргэн л юм бол энэ газрын доорх баялгаа бүгд тэгш хүртэх эрхтэй. Би зүгээр үр дүнг асуумаар байна. Бид аливаа ажлыг УИХ, ЗГ хаа хаанаа хийж байгаа боловч бид хариуцлага тооцох тэр чадамж нь үнэхээр хангалтгүй байгааг олон нийт нэхсээр байгаа. Оюутолгойн түр хороонд ажил орж ажилласан л даа Оюутолгойн түр хороо Монголын баялгийг хэрхэн яаж гаднынханд бэлэглэсэн бэ гэдгийг бид нар Их Хурал ажиллаад бүхий л мэдээллийг нээлттэй бол хууль хүчний байгууллагад өгсөн боловч өнөөдөр яг үнэхээр энэ Монголын Улсын газрын доорх баялгийг энэ хууль бусаараа зарцуулаад ингэчихсэн байна аа гээд хариуцлага тооцсон зүйл хэр байгаа вэ гэдэг дээр бас хариулт авмаар байна. Нөгөөтээгүүр Монгол Улс газрын нөөцөө бид нар нэг судалгаа нэгдсэн сан үүсгээд байсан тийм ээ. Яг түүнтэй нэгэн адилаар бид газрын доорх баялгаа судалсан судалгаа ер нь хэр байдаг юм бэ? Яг энэ нөөцийн талаарх мэдээлэл байна уу? Эрдэнэтийг бид нар одоо хэдэн 100 жил ашиглах нөөцтэй гэдэг энэ зүйлийг ярьдаг боловч хэдэн жилийн өмнө нөөц нь дууссан л гэж ярьдаг байсан. Гэтэл яг үнэхээр бодит нөөцийн судалгааг бид нар хийж чадсан байдаг уу үгүй юу гэдэг дээрээ тайлбар өгөөч ээ. Өнөөдөр энэ лицензийн хэчнээн хувь нь ер нь хугацаатай байдаг юм бэ? Би Хурц гуай гэдэг юм уу Авирмэд гуай гэдэг юм уу ярилцаж байхад тухайн үед юу яригдаж байсан бэ гэвэл гэрээ байгуулаад хаалтын гэрээ нэг ч байгуулдаггүй. хамгийн тод жишээ Налайхын уурхай гэж ирж байсан. Хаалтын гэрээ хийгдээгүй лиценз эзэмших энэ эрхийн талаар ер нь ямар мэдээлэл бидэнд байна вэ гэдэг зүйлийг хэлж өгөөч ээ гэдэг зүйлийг хүсэх гэсэн юм аа. Ер нь баялгийн сангийн эх үүсвэр болохоор орон нутгийн хөгжлийн санд хуваарилаад үлдэх хэсгийн 65%-ийг нь төрийн эзэмших хувьцаа 34 ба түүнээс дээш бол төрийн эзэмшлийн 34 хувьд ноогдох ашгийг нь тухайн жилийн төсөвт тооцсон тэнцвэржүүлсэн үнээс өндөр байснаас нэмэгдэж орох төсвийн орлогын 50%-аас бүрдэнэ ээ гээд тооцсон байна л даа. Энэ тооцооллыг яг маш энгийнээр олон нийтдээ тайлбарлаад өгөөч ээ ер нь тооцоолол нь ер нь л барагцаагаар хэчнээн хувь гэж гардаг юм бол оо? Энэ зүйлийг мэдээлэл өгөөч? Нөгөөтээгүүр иргэд олон нийт өөрсдөө бид баялгаа эзэмших гэж байгаа юм чинь хяналт тавих тэр тогтолцоог нь энэ хуулиар бид нар оруулж өгч чадсан уу үгүй юу? Одоо  dparliament-д байрласан Баялгийн сангийн тухай хуулиар иргэд маань өөрсдөө мэдээлэл өгөх, саналаа өгөх эрхтэй боловч энэ дээр би нэг зүйлийг тодруулах гэсэн юм. Яг иргэд олон нийтийн хяналт тавих тогтолцоог энэ хуулиараа зүйл заалтаар бид нар оруулж өгч чадсан уу үгүй юу гэдэг дээр нэг тайлбар аваад тодруулъя аа. 

Баялгийн сангаас Монголын ард түмэн ер нь яаж ашиг хүртэх вэ. Яг энэ мэтчилэн хувь хүртээх юм уу үгүй юу гэдэг дээр бас тайлбар өгөөч ээ гэдэг зүйлийг хуульдаа яаж оруулж ирж байгаа юм. Нөгөө талаар би түрүүн ярьсан Оюутолгойн түр хороо нүүрсний түр хороо ингээд ажиллалаа л даа. Бид ингээд мэдээллийг ил тод нээлттэй болгоод дарагдчихсан байсан тэр хулгай луйврыг нь илрүүлээд өгөхөөр хариуцлага тооцож байгаа. Ард түмнийг энэ Монгол Улсыг хохиролгүй болгож байгаа. Ийм кэйс ерөөсөө дурдагдахгүй байгаа юм аа. Энэ дээр бид нар бас ард түмэн хариулт нэхэж байгаа шүү гэдэг дээр бас энийг уламжилъя гэж бодож байна аа. Бид яаж энэ улсуудаас хариуцлага тооцож алдсан баялгаа эргүүлж авах вэ гэдэг дээр олон нийт хүлээлт үүсгэж байгаа. Ерөнхий сайд хэлж байна. Одоо үнэхээр юу гэдэг юм авлигачидтай бид нар тэмцэж чадахгүй байгаа юм бол ард түмнийхээ дэмжлэгийг авна шүү гээд Ерөнхий сайдын хэлээд байгаа яагаад бид нар хугацаа алдаад байгаа юм.

Түүний асуултад Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал С.Наранцогт, УУХҮ-ийн сайд Ж.Ганбаатар нар хариуллаа.