Дэлхийн жишигт хүрсэн боловсрол өөд тэмүүлж яваа Монгол улс

Яагаад заавал Кембриджийн олон улсын хөтөлбөрийг сонгосон бэ?

Дэлхийн 130 гаруй оронд хүлээн зөвшөөрөгдсөн Кембриджийн олон улсын стандарт, хөтөлбөр нь нарийн тогтоосон хатуу дүрэм, журам баримтлах шаардлагагүй уян хатан байдаг. Өөрийн улсын боловсролын систем, хүн амынхаа онцлогт уялдуулан нутагшуулж болдогоороо манай улс боловсролын салбар шинэчлэлдээ Кембирджийн олон улсын боловсролын хөтөлбөрийг сонгон авчээ. Монгол улсын засгийн газраас баталсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого (2007-2015, 2016-2021), Боловсрол үндэсний хөтөлбөр (2010-2021 он)-т тусгагдсанаар:

-          Бүх шатны сургуулийг олон улсын боловсролын нийтлэг жишигт нийцсэн сургалтын төлөвлөгөө, хөтөлбөрөөр хичээллэх боломжоор хангах

-          Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн Кембриджийн боловсролын стандарт, хөтөлбөрөөр хичээллэдэг төрийн өмчийн ерөнхий боловсролын сургуулиудыг байгуулах;

-          Олон улсын бакалавриат /1В/-ын диплом олгох ерөнхий боловсролын сургуулийг байгуулах

-          2015 он хүртэлх хугацаанд дээд боловсрол эзэмшигчдийг ажил, мэргэжлийн шаардлагатай мэдээллийг англи хэлээр ашиглах чадвартай болгох

Нэг үгээр олон улсад өрсөлдөх чадвартай, олон улсын түвшин гэдгийг Кембриджийн олон улсын боловсролын системээр жишиг болгон сонгон авсан гэсэн үг. Энэхүү хөтөлбөр, бодлогыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Кембриджийн олон улсын боловролын систем төвт хоёр төрлийн сургууль байгуулахаар төлөвлөж байна.

Кембриджийн олон улсын боловсролын системээр сургаж эхэлсэн үү? буюу манай багш, сурагчид <Кембридж>-д тэнцэж байна уу?

Эхний ээлжинд Олон улсын хөтөлбөртэй монгол-англи хэл хосолсон "Шинэ-Эрин", "Монгол тэмүүлэл", "Шинэ эхлэл" гэсэн гурван сургуулийг шинээр байгуулахаар төлөвлөснөөс "Шинэ эрин" сургууль үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлжээ. Одоогийн байдлаар "Шинэ эрин" сургуульд Кембриджийн олон улсын боловсролын системээр багшлах багш, сурах сурагчдыг сонгох шалгаруулалтад тэнцсэн 13 багш, 9, 10-р ангийн 80 хүүхэд суралцаж байна.

Албан ёсоор БСШУЯ-ны харъяа "Шинэ эрин" сургууль нь Кембриджийн олон улсын IGCSE түвшинд заадаг 70 гаруй төрлийн хичээлээс 11 хичээлийг албан ёсны эрхтэйгээр зааж байна. Монгол-Англи хэлтэй хос хэлний "Шинэ-Эрин" мэт сургуулиуд нь ерөнхий боловсролын суурь хичээлүүдийг үзэхээс гадна 7-р ангиасаа эхлэн 12 хичээлээс цаашид дагнах хүсэлтэй хичээлээ сонгон судалж байгаа нь энгийн ерөнхий боловролын сургуулиудаас ялгарна. Энгийн ерөнхий боловсролын сургуулийн 11-р ангийн сурагчид л хичээл сонгож үздэг. Гэхдээ төрөлх хэлээрээ үзэж судалдаг. Хос хэлний сургуульд суралцаж буй сурагчид орос, англи, математик, биологи, физик, хими, биеийн тамир, мэдээлэл зүй, дүрслэх урлаг, дизайн-технологи, хөгжим, бизнес судлал гэсэн хичээлээс сурагчид сонгох судлах бөгөөд эдгээр хичээл бүгд англи хэлээр явагдана. Харин суурь буюу бусад ерөнхий боловсролын сургуулиудад үзэж буй, заавал судлах хичээлүүд монгол хэлээр ордогоороо орж байна.

Өөр нэг ялгарах онцлог нь Кембриджийн олон улсын боловсролын систем нэвтрүүлсэн дэлхийн ЕБС-иуд нь хичээлүүдээ хэрэглээ талаасаа заадаг онцлогтой. Тийм дээ ч дээр дурдсан байгалийн ухааны хичээлүүд болон цаг үеэ дагасан бусад сонгох хичээлүүдийг англи хэлээр үзэхээс гадна сурагчдын амьдралын хэрэгцээ талаас нь заах юм байна. Энэ оны аравдугаар сар гэхэд "Монгол тэмүүлэл", "Шинэ эхлэл" сургуулиуд үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлнэ. Мөн "Шинэ эрин" сургууль аравдугаар сараас шинэ байрандаа орсноор "Боловсролын үнэлгээний төвөөс шалгаруулсан сурагчид Кембриджийн олон улсын боловсролын системээр суралцах сурагчдын тоог нэмэх юм.

Кембриджийн боловсролын олон улсын түвшинд хичээллэх төрийн өмчит 30 лаборатори сургуулийг нэрлээд байгаа. Эдгээр сургуулийн анхных гэж нэрлэгдээд байгаа Хан-Уул дүүргийн 115-р сургууль Кембриджийн олон улсын хөтөлбөрөөр хичээллэж эхлээгүй байна. Учир нь 2011 он нь тус сургуулийн 30 гаруй багшийг шинэ хөтөлбөрөөр заах арга барил, мэдлэг, чадварт суралцуулах сургалтыг нэг жилийн туршид явуулах жил юм. Шинэ хөтөлбөрөөр заахад хамгийн түрүүнд багш нараас англи хэлний мэдлэг, компьютерийн хэрэглээний ур чадвар дутагдаж байна. Багш нарыг нэг жил сургалтад хамруулж, 2012-2013 оны хичээлийн жилд 5, 9-р ангид элсэлт авч, Кембриджийн олон улсын боловсролын системээр суралцуулах юм.

Төрийн өмчит 30 лаборатори сургуульд Кембриджийн олон улсын хөтөлбөрийн дагуу гурван жил туршилт явагдана. Энэ туршилт амжилттай болвол 2014 онд улсын хэмжээнд бүх ерөнхий боловсролын сургууль олон улсын түвшний Кембиржийн боловсролын системд шилжих болно. 2018 онд "Кембриджийн боловсролын үнэлгээний төв-өөс үнэлгээ хийж Кембриджийн сургалтын зарчимтай нийцэж байна гэж үзвэл албан ёсны сертификат олгоно. Олон улсын түвшний Кембриджийн боловсролын системээр суралцсан сурагч нь:

• Өөрийн улсын суурь боловсролын үнэмлэхтэй төгсөнө.
• Кембриджийн ерөнхий боловролын сертификаттай төгсөнө.

Нэг үгээр хоёр төрлийн үнэмлэхтэй төгсөнө гэсэн үг. Ингэснээр дэлхийн их, дээд сургуулиудад шууд элсэн суралцах боломжтой, хүлээн зөвшөөрөгдсөн боловсролтой болох юм.

Тэгвэл Кембриджийн олон улсын боловсролын хөтөлбөрөөр ямар хичээл заадаг вэ? буюу 2+2=4 гэж багшийн заасан нь сурагчдад хууль мэт үйлчлэх үү?

Кембриджийн олон улсын хөтөлбөр нь анхан шат буюу 5-11 насны сурагч, дунд шат 1 буюу 11-14 нас, дунд шат 2 буюу 14-16, гүнзгийрүүлсэн шат буюу 16-19 насны сурагчдад зориулсан хичээлийн хөтөлбөрүүдийг шат, шатанд зориулан боловсруулсан байдаг. Эдгээрээс анхан шатны хөтөлбөрийг дэлгэрүүлэн танилцуулъя.

Кембрижийн анхан шатны хөтөлбөр нь 5-11 настай хүүхдүүдэд англи хэл, математик, шинжлэх ухааны ур чадвар, мэдлэгийг эзэмшүүлэх, суурь мэдлэг олгох хөтөлбөр юм. Энэ нь багш төвтэй сургалт бус багш, шавь хоёрын харилцаа, хамтын ажиллагааны үндсэн дээр суурилж үнэлгээ тавигдана. Хос хэлээр хичээлүүд нь явагдана.

Суралцагчийг энэ шатанд нь сайтар бэлтгэж чадвал Кембриджийн хоёрдугаар түвшин буюу ахлах сургуульдаа амжилттай дэвшин суралцах болно. Олон улсын энэхүү хөтөлбөрийг өнгөц харвал суралцагч удаан хугацаанд хялбархан байдлаар багшид үнэлэгддэг юм шиг санагдана. Гэвч зөвхөн багш, сурагч биш эцэг, эх – сурагчдын уялдааг сайтар гаргаж өгсөн хүүхдийнхээ түвшинг мэдэх боломжоор хангагддаг байна.

Кембриджийн анхан шатны хөтөлбөр нь олон улсын стандартад нийцсэн, урлагийн мэдрэмжтэй байхаар загварчлагдсан. Заавал эзэмших ёстой гэсэн хөтөлбөргүйгээр суралцагчийн хамгийн гойд таашааж буй хичээлүүдийг чөлөөтэй сонгуулж ордог. Сурагчдын нас, суралцах шат бүрдээ харилцан адилгүй түвшин, тэдгээрт тохирсон хичээлүүд ордог. Манай улсад албан ёсоор лаборатори сургууль гэж зарлаж үйл ажиллагаагаа явуулаагүй ч Орчлон сургууль нь Кембриджийн олон улсын боловсролын хөтөлбөрийн дагуу сургалтаа явуулж байна. Энэхүү сургуулиар жишээллэн Кембриджийн олон улсын боловсролын хөтөлбөрийн хүрээнд ахлах ангийн сурагчдын үзэж судалдаг хичээлүүдийг харцгаая.

Ахлах сургууль: 16-18 насны сурагчдыг 2 хүртэл жил сургана. Сурагчид өөрийн авьяас чадвар, хүсэл сонирхол, мэргэжил, ирээдүйд суралцах их сургуулиудын сонголт зэргээс шалтгаалан  Cambridge IGCSE  хөтөлбөрийн болон сонгон суралцах бусад хичээлүүдийг судалж байна.

Сонгон суралцах хичээлийнтүвшинд

• Монгол хэл дээр судалдаг хичээлүүд:  Эх хэл, Математик, Монголын түүх, Газарзүй, Хими, Физик, Биологи ба Нийгмийн ухаан
• Англи хэл дээр судалдаг хичээлүүд: English, Business studies
• Хөгжүүлэх хичээлүүд: Биеийн тамир, Хятад хэл , College prep, iBT prep

Cambridge IGCSE түвшинд

• Монгол хэл дээр судалдаг хичээлүүд:  Эх хэл, Иргэншил
• Англи хэл дээр судалдаг хичээлүүд: Mathematics, ESL, Co-ordinated Science, History, ICT, Business studies, Mandarin Chinese
• Хөгжүүлэх хичээлүүд: Биеийн тамир, Зураг урлал ба Технологи

Cambridge “A” level

• Монгол хэл дээр судалдаг хичээлүүд:  Mонголын ерөнхий боловсролын үндсэн ба сонгох хичээлүүдийг бүрэн судлах боломжтой
• Англи хэл дээр судалдаг хичээлүүд: Mathematics, Chemistry,Physics, Biology,  History, ICT, Business studies, Chinese зэрэг хичээлүүдээс 3-ийг сонгон үзэх боломжтой
• Хөгжүүлэх хичээлүүд: Биеийн тамир, Research paper, Thinking skills

Бид XXI зуунд амьдарч байна. Бидний дүү, бидний хүүхдүүд XXI зууны жинхэнэ иргэд. Энэ ч үүднээс XXI зууны иргэд, XXI зууны албан хаагч, XXI зууны ур чадвар гэсэн ойлголт сүүлийн үед олон улсад яригдах болжээ. XXI зууны ур чадвар гэж юу хэлээд байна гэж үү? Бидний амьдарч буй энэ зуун асар хурдан хөдөлгөөнтэй буюу хувьсан өөрчлөгддөг, хавтгай, технологижсон, аливаа ажил, мэргэжлийн мөн чанар, хийх зүйл, үүрэг нь өөрчлөгдсөөр байна. Харин бид үүнтэй уялдан өөрчлөгдөж чадаж байна уу?

Монгол улсын засгийн газар тэр дундаа БСШУЯ-наас олон улсын түвшинд өрсөлдөхүйц боловсролыг эзэмшүүлэх зорилгоор хэрэгжүүлж буй хөтөлбөр үргэжилсээр, эхнээсээ хэрэгжиж байна. Жишээлбэл, 2010 оны жилийн эцсийн үр дүнгээр

• 2009-2012 оны хооронд Ерөнхий боловсролын нийт сургуулийг интернэтед холбож, интернэтийн зардлыг төрөөс хариуцна.2010 оны жилийн эцсийн байдлаар Улаанбаатар хотын болон 21 аймгийн төвийн бүх сургууль хамрагдсан нь нийт хичээлийн байрны 78 хувь, сумын төвийн сургуулийн 29 хувь нь интернэт сүлжээнд холбогдоод байна.
• 2009-2012 Ерөнхий боловсролын сургуулийн бүх багшийг зөөврийн компьютертэй болгоно. Энэ дагуу 2010 онд БСБ сервис", "Бодь электроникс" ХХК-тай байгуулсан гэрээний дагуу ахлах, дунд, бага ангийн 1192 багшид 945,6 сая төгрөгийн зөөврийн компьютер худалдан авч түгээсэн байна.
  "Хүүхэд бүрт нэг компьютер" төсөл хөтөлбөрийн үйл ажиллагааны хүрээнд орон нутгийн 26 сургуульд 7524, Улаанбаатар хотын 21 сургуульд  4287  нийт 11811 компьютерийг сурагчдад өгсөн байна.

Хөдөлмөрийн зах зээлийн шаардлагад нийцсэн ур чадварыг мэргэжлийн сургалтаар эзэмшүүлж, мэргэжилтэй ажилчид бэлтгэх, хөдөлмөр эрхлэлт, жижиг, дунд үйлдвэрийг дэмжих нэгдсэн зохион байгуулалт бий болгох замаар тэдгээрт суралцагчдын тоог гурав дахин нэмэгдүүлнэ гэж төлөвлөжээ.

Бидний өвөө эмээ, аав ээж амьдралынхаа туршид 1-2 төрлийн ажил хийдэг байсан бол бидний үе, хойч үеийнхэн дунджаар 10 төрлийн ажил хийнэ, хийсэн байх ёстой гэж шаардаж байгааг эрдэмтэн, судлаачид тогтоожээ. Жишээлэхэд, наймдугаар ангийн сурагчид програм ашиглан төрөл бүрийн үзүүлэн танилцуулга, илтгэл бэлдэхээс гадна зургийн цуглуулга, видео, хөгжим, дууны эффектүүд, график дизайн ашиглан драмачилсан кино, бичлэг бэлтгэх чадварт суралцах /Сурагч бүр наймдугаар ангиа төгсөхдөө компьютер графикч, эвлүүлэгч болно гэсэн үг юм уу даа./. Дэлхийн иргэдтэй хөл нийлүүлэн алхаж чадах Монгол улсын XXI зууны иргэд болоход Кембриджийн олон улсын боловролын стандарт, хөтөлбөр туслах болно.

Эх сурвалж:

http://www.mecs.gov.mn/

http://www.cie.org.uk/

Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого (2007-2015, 2016-2021)

Боловсрол үндэсний хөтөлбөр (2010-2021 он)

БСШУЯ-ны харъяа ЕБ-ын Шинэ эрин лаборитори сургуулийн захирал Б.Амартүвшин

Кембриджийн боловсролын систем төвт төрийн өмчит 115-р лаборитори сургуулийн бага ангийн багш Д.Нарангэрэл

www.orchlon.mn