УИХ-ын чуулганы /2023.05.19/-ны өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хэлэлцэж байна.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа.

УИХ-ын гишүүн Б.Жаргалмаа:

Намын жагсаалтад залуучуудын, сигментийн төлөөлөл яаж орох вэ гэдэг дээр маш их асуулт ирсэн. Би Монгол Улсын Үндсэн хуулийн эх сурвалж гэсэн ном бариад сууж байна. Үндсэн хууль бол алганд багтсан Монгол улс юм. Алганд багтсан Монгол Улсынхаа хуульд 2019 онд гар хүрсэн бол одоо 2023 онд ахин өөрчлөлт оруулахаар сууж байна. Энэ хуулийг харж байхад Үндсэн хуулийн эх баригч хэмээгддэг Чимид гуайн хэлсэн үг алдагдаж байгаа. 1992 оны шинэ ардчилсан Үндсэн хуулийг баталж байхад 1991 оны 12 сарын 03-ны өдөр хуралдаан хэрхэн зохион байгуулалтаар орж байсан бэ гэдгийг хараад сууж байна. Үндсэн хуульд оруулвал хөдлөхгүй гэсэн зүйл яригдаж байсан боловч бид нар өнөөдөр өөрчлөлт хийх гэж байна. Гэхдээ улс орны хөгжлийн үед зайлшгүй өөрчлөх шаардлага үүссэн учраас хөндөж байна гэсэн бодолтой буй.

1991 оны 12 сарын 03-ны өдөр Үндсэн хуулийн 21.1 заалт буюу парламент нэг танхимтай байна, УИХ нэг танхимтай байна, УИХ-ын гишүүдийн 50-аас доошгүй хувийг тухайн аймагт оршин суугаа иргэдийн дотроос сонгоно гэсэн нэр томьёоллоор баталж байсан байна. Тухайн аймаг орон нутгаас сонгогдсон төлөөлөл буюу 76 гэж яриад байгаа. 76 тойргийн төлөөллийг иргэд тухайн тойрогтоо ажиллах хүн, сонгогчтойгоо нүүр тулж ажиллах хүн гэж ойлгодог. Сонгогчидтойгоо уулзаад явж байх үед нөгөө л гэрэлтүүлэг, худаг ус, хаягжилтын асуудлыг Их хурлын гишүүдээсээ нэхэж байдаг. Уг нь үүнийг дүүрэг, нийслэлээс сонгогдсон төлөөлөл хийх ёстой. Бид хуулиа батлах ёстой гэж байгаа боловч иргэд тийм зүйл шаардах эрхтэй гэдэг ойлголттой байсаар. Тэгэхээр иргэдийн мэдлэг, мэдээллийг сайжруулах зайлшгүй шаардлагатай.

Өөрөөр хэлбэл парламент чадавхтай, мэргэшсэн байх гэдэг дээр иргэдийг мэдээллээр хангах үйл ажиллагаа орхигдож байгааг харах нь зүйтэй. Жагсаалтаар орж ирэх гэж буй 50 хүн маань мэргэшсэн байна гээд буй. Юугаар мэргэшсэн байх юм гэдгийг иргэд асууж байна. Үүнийг хэрхэн яаж оруулж ирэхийг иргэд асуусан. Сая бас асуулаа. Мажоритор буюу пропорциональ гэдэг үгийг Монгол нэр томьёо буюу дийлэнх олонх, ердийн олонх гэснээр Их Хурлын дарга тайлбарлаж өгч байна. Энэ дээр иргэдээ мэдээллээр хангаж ажлыг хэн хийх вэ?

Түүний асуултад УИХ-ын гишүүн, ТББХ-ны дарга Н.Энхболд хариуллаа.