Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамны Барилга орон сууц, нийтийн аж ахуйн бодлогын газрын дарга Б.Баасантай “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн эргэн тойрон дахь асуудлаар ярилцлаа.

-Монгол Улсын Засгийн газраас “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр болсон. Энэ хөтөлбөрийн санхүүжилтийг хаанаас гаргах вэ. Эхний ээлжинд ямар ажлыг хийхээр төлөвлөөд байна?

-“100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд нийслэлийн зургаан газрыг орон сууцжуулахаар төлөвлөсөн. Нисэх, Яармаг, Баянголын ам, долдугаар хороолол, 14 дүгээр хороолол, Радио телевизийн газруудыг орон сууцжуулах юм. Эдгээр газруудыг барилгажуулахын тулд эхний ээлжинд инженерийн шугам сүлжээг сайжруулах, шинэчлэх, шинээр тавих ажлыг энэ жилээс хийж эхэлнэ. Инженерийн шугам сүлжээний ажлыг төр өөрийн хөрөнгөөр хийх нь барилгын өөрийн өртөгийг хямдруулах, орон сууцны нэг метр квадратын үнийг бууруулах боломжийг бүрдүүлж байна гэсэн үг. Засгийн газраас 800 тэрбум төгрөгийг бүтээн байгуулалтад зарцуулахаар болсон шүү дээ. Үүний 32 тэрбумыг нь төмөр замын салбарт зарцуулах бол 330 тэрбумаар нь авто замын салбарт бүтэн байгуулалт өрнүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Тэгвэл 447 тэрбумыг орон сууцжуулах, дэд бүтцийн асуудлыг шийдвэрлэхэд хөрөнгө оруулахаар төлөвлөөд байгаа.

-Төрөөс “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх болсонтой холбоотойгоор барилгын материалын үнэ өсөөд эхэлчихлээ. Танай яамнаас барилгын материалын үнийг тогтворжуулах талаар ямар бодлого хэрэгжүүлж байгаа вэ?

-Барилгын материалын үнийг тогтворжуулах талаар манай яамнаас томоохон ажлуудыг шат дараатайгаар хийхээр төлөвлөөд байгаа. Ямар ч байсан эхний ээлжинд арматур төмөр болон цементний үнийг тогтвортой барих асуудлыг шийдэх хэрэгтэй байна.  Барилгын материалын хангамжийг өнөөдрийн хувьд манай улс дотоодоосоо зуун хувь шийдэж чадахгүй нь үнэн. Тэгэхээр хүссэн хүсээгүй гадаадаас импортлохоос өөр аргагүй. Гэтэл нөгөө барилгын материалыг нь гадаадаас оруулж ирдэг аж ахуйн нэгж, иргэд үнийг нь хэд дахин өсгөөд Монголд зардаг явдал бий. Үүнтэй тэмцэхийн тулд  барилгын материалын парк байгуулах талаар холбогдох газарт санал тавихаар бэлтгэж байна. Өөрөөр хэлбэл, уг паркад зарж буй импортын барааны үнийг өсгөхгүй байх, барилга угсралтын компаниудад гаднаас оруулж ирсэн үнээр нь зарах бодлого баримтлах юм.  Дараагийн ажлууд гэвэл дотоодынхоо барилгын материал үйлдвэрлэлийг сайжруулж, 2017 он гэхэд дотоодынхоо бүтээгдэхүүнээр барилга угсралтын ажлын 70 хувийг хангадаг болгоно гэсэн тооцоотой  байна.  Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр өнөөдрийн байдлаар 500 мянган тонн цемент үйлдвэрлэж байгаа. Тиймээс тус үйлдвэрийн хүчин чадлыг сайжруулж, техник технологийн шинэчлэлтийн ажлыг эхлүүлээд байна. Тэгвэл жилд хоёр сая орчим цемент үйлдвэрлэх боломжтой болох юм.  Мөн Налайх, Эрдэнэт хотод арматурын үйлдвэр барих ажил эхлэлийн байдалтай байна.   

-Барилгын салбарт тулгардаг бас нэг асуудал бол ажиллах хүчин. Монголын барилгын компаниуд хятад ажилчдыг ажлуулах сонирхол ихтэй. Гэтэл Монголд ажилгүй залуус зөндөө байдаг. Цалингийн хувьд ч монгол, хятад барилгын ажилчид харьцангуй өөр?

-Энэ үнэн. Өнөөдөр Монголын барилга угсралтын ажлыг хятад ажилчид хийж байна. Гэтэл чиний хэлдгээр Монголд ажилгүй залуус олон байгаа.  Өөрсдийнх нь иргэн ажилгүй байхад өрөөлөөс ажилчин авна гэдэг нэг талаар эмгэнэлтэй зүйл л дээ. Гэхдээ үүнд тухайн компанийг буруутгах нь бас хаашаа юм. Хамгийн гол нь үндэсний мэргэжилтэй боловсон хүчин бэлтгэх, тоог нь олшруулах, чанарыг нь сайжруулахад төрийн зохицуулалт хэрэгтэй байна. Тиймээс манай яамнаас барилгын салбарт үндэсний мэргэжилтэй боловсон хүчнийг бэлтгэх асуудалд анхаарлаа хандуулж, бодлогоо чиглүүлнэ.Таван жилийн дараа гэхэд 60-аад мянган ажилчин бэлтгэнэ гэсэн тооцоо хийсэн. Үүний хүрээнд Мэргэжлийн үйлдвэр сургалтын төвийг олноор байгуулах, түүнд техник технологийн шинэчлэл хийх, суралцагчдыг урамшуулах асуудлыг төрөөс  зохицуулах болно. 2017 он гэхэд барилгын салбарт гаднаас ажиллах хүч авахгүй байхаар төлөвлөсөн. Энэ дашрамд дурдахад манай их дээд сургуулиуд хүний мөнгийг  авахдаа ухамсартай, бодлоготой хандмаар санагддаг. Аль салбарт ажлын байрны эрэлт хэрэгцээ их байна, тэр чиглэлээр ажилчин ангийг бэлтгэх хэрэгтэй. Түүнээс  бус энэ хүүхэд сургалтынхаа төлбөрийг төлж л байвал төгсөөд хаана ажиллах нь хамаагүй гэх сэтгэлээр хандаж болохгүй юм шиг байна. Одоо хүн бүр өөрсдийн эрхэлж буй ажлыг алсаа харж хийж баймаар байна.

-Барилгын чанарын асуудал байнга яригддаг. Чанаргүй барилга барьж байна, ашиглалтад ороод удаагүй хэрнээ хана туурганых нь  шавар нь нурлаа гэх мэтчилэнгийн шүүмжлэл иргэдээс их гардаг. Үүнийг хэрхэн зохицуулж байна?

-Барилгын чанарын асуудал байнга яригддаг нь үнэн. Шийдвэрлэхэд ч бас асуудалтай байдаг. Тэгэхээр барилгын үндэсний  лаборатори барихаар болсон.  16 төрлийн лаборатори бүхий иж бүрэн лабораторийг барина. Мөн газар хөдлөлтийн судалгаа хийх лабораториийг ч барина.  Дээрх лабораторийг 2012 он гэхэд барьж дуусгачих болов уу. Энэ лабораториудыг барьснаар барилгын чанар сайжирч, иргэд аюулгүй орчинд ажиллаж амьдрах бас нэг нөхцөл бүрдэнэ гэсэн үг.  

-Засгийн газраас орон сууцны зээлийн хүүг зургаан хувь болгосон. Гэтэл хүү буурахын хэрээр орон сууцных нь үнэ  өсөөд байна.  Хүү буураад ямар ч нэмэргүй байх шинжтэй дэг?

-Орон сууцжуулах ажилд зориулж, Засгийн газраас зургаан хувийн хүүтэй зээл олгохоор болсон. Урьдчилан төлөвлөж буйгаар бол 100 мянган айлын орон сууцны 15 мянгыг нь бага орлоготой иргэдэд зориулах юм. Бага хүүтэй зээлийг үүнд чиглүүлэх байхаа.

-Бага  орлоготой иргэдийг яаж тодорхойлох юм. Засаг захиргаанаас нь тодорхойлт авлаа гэхэд хороо хорины дарга нарын танил, ах дүүс энэ тодорхойлолтод багтахгүй гэх баталгаагүй шүү дээ?

-Үүнийг эхлээд судалж үзнэ. Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яамнаас бага орлоготой иргэдийн судалгааг авна. Уг судалгаан дээр үндэслэгдэж, бага орлоготой иргэдийг орон сууцжуулах ажлыг хийх бодолтой байна. Мэдээж, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам энэ асуудалд хяналт тавина биз дээ.

-Төрийн албан хаагчдийн бага хүүтэй, урт хугацаатай зээлд хамруулах ажил үр дүнгээ өгч байна хэмээн мэргэжилтнүүд дүгнээд байгаа. Тэгвэл хувийнхныг яах вэ. Тэд байрны квотод хэрхэн хамрагдах вэ гээд толгойгоо гашилгаж суугаа шүү дээ?

-2009 онд барилга угсралтын ажил нь зогссон 400 гаруй орон сууцны барилгыг санхүүжүүлэхийн тулд “4000 айлын орон сууц” дэд хөтөлбөрийг Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн. Энэхүү хөтөлбөрийг төрийн албан хаагчдыг орон сууцжуулах, барилгын салбарыг эргэлтэд оруулахын  тулд хэрэгжүүлсэн нэг сумаар хоёр туулай буудсан ажил байсан. Үр дүнгээ өгсөн үү гэвэл өгсөн. 3100 орчим төрийн албан хаагч орон сууцандаа ороод байгаа юм билээ. “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хувьд квот гэсэн хязгаарлалт байхгүй.

-Хуучин барилгуудыг шинэчлэхийн тулд ямар ажил хийх гэж байна. Газар хөдлөлтөд тэсвэргүй нэлээд олон барилга нийслэлд бий гэсэн судалгаа гарсан байсан?

-“Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны хөтөлбөрт газар хөдлөлийн шаардлага хангахгүй зарим барилгыг нурааж, шинээр орон сууцжуулах  төлөвлөгөө орсон. 40,50 мянгантын гэх орон сууцнууд, мөн Хан-Уул дүүргийн Нэхмэлийн шар гэгддэг байрууд ашиглалтын хугацаа нь хэтрээд, шаардлага хангахаа больсон. Тэдгээр барилгуудыг нурааж, шинээр орон сууцжуулах асуудал хөтөлбөрт тодорхой тусгагдсан байгаа.

-Орон сууцны үнэ цаашид буурна гэж ойлгож болох уу?

-Санхүүжилтийг нь оновчтой хийгээд, эрэлт нийлүүлэлтийг нь тэнцвэржүүлэх бодлого барьж чадах юм бол орон сууцны үнэ багагүй хямдарна. Үүнд эргэлзэх шаардлага байхгүй. Барилга барихад олон хүчин зүйл нөлөөлнө. Үүнд бид аль хир зөв бодлого гаргаж, шийдвэрлэхээс л шалтгаална.

-“100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд газар чөлөөлөх ажлыг эхлүүлж байгаа.  Иргэдтэй наймаалцах газар чөлөөлөх ажил хэр урагштай байна. Энэ хөтөлбөр хэзээ хэрэгжиж дуусахаар төлөвлөгдсөн бэ?

-Энэ үнэхээр хүндрэлтэй асуудал болох янзтай байна. Хувийн өмчийг наймаалцаж, иргэдтэй хэл амаа ололцоно гэдэг багагүй бэрхшээлтэй ажил бололтой. Газар хувьчлах ажлыг өрнүүлсэн байгууллага нь өөрсдөө газраа чөлөөлөх ажлыг зохион байгуулахаас өөр аргагүй. Тиймээс энэ ажлыг газрын албаныхан шийдвэрлэх байх. 

-Нийслэлийг барилгажуулах их бүтээн байгуулалтын ажил эхлэлээ гэхэд эрчим хүчний хангамжийн асуудлыг нь хэрхэн зохицуулах гэж байна. Мөн дагалдаж гарч ирэх сургууль, цэцэрлэг, өрхийн эмнэлэг гээд нийгмийн барилга байгууламжийн асуудлыг нь хэрхэх вэ?

-Эрчим хүчний асуудлыг нь зохицуулахын тулд 80-аад тэрбум төгрөгөөр 110 кВт эрчим хүчний цагираган шугам барина. Тэгэхээр эрчим хүчтэй холбоотой асуудал нийслэлд гарч ирэхгүй болов уу. Үүнд бид нэг санал бодолтой ажиллаж байна.

-Арилжааны банкуудын хүү хэтэрхий өндөр байгаа учраас иргэд тэр бүр орон сууцанд орж чадахгүй байгаа. Энэ талаар төрөөс ямар зохицуулалт хийх вэ?

-Арилжааны банкуудыг хүүгээ бууруул гэж төр хэлэх эрхгүй. Хувийн банкны бодлогод төрөөс оролцох эрхгүй юм. Одоо гаргаж байгаа бондыг арилжааны банкуудаар хэрхэн дамжуулах асуудлыг төрөөс хэлэлцэж, энэ тохиолдолд хоёр талын хамтарсан шийдвэрээр л зохицуулагдана. Яваандаа арилжааны банкууд хүссэн хүсээгүй зээлээ бууруулж таарах байх. Орон сууцжуулалтыг хэрхэн санхүүжүүлэх схемээ л сайн гаргах хэрэгтэй байна.

-Та бид хоёр нэлээд гоё юм ярилаа. Энэ бүхэн үнэхээр биелэлээ олбол сайхан л байна. Гэхдээ зарим хүмүүст  “100 мянган айлын орон сууц”, “Шинэ бүтээн байгуулалт” хөтөлбөрүүд сонгууль өнгөрөөд л мартагдчих байх гэсэн хардлага төрөөд байх шиг?

-Гэр хорооллыг орон сууцжуулж, төвлөрлийг сааруулж, Улаанбаатарыг угаараас салгая гэж бодож байгаа бол дээрх хөтөлбөрийг улс төржүүлэх, улс төртэй холих хэрэггүй байх. Цаг алдалгүй хэрэгжүүлэх зайлшгүй шаардлага бий учраас хэрэгжих ёстой гэж ойлгож байгаа. Юугаар ч сольж, хойшлуулж болохгүй шийдвэрлэх асуудал гэж байна шүү дээ.

-“40 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөр хэрэгжих сургаар 2008 онд Эрээнд Монголын барилгын материалын түгжрэл үүссэн. Үүнээс болоод манай дотоодын зах зээлд эдийн засгийн халалт үүсэн шүү дээ. Энэ халалтын сөрөг үр дагавар өнөө хүртэл хадгалагдсаар байгаа. Тэгвэл “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд ийм сөрөг үр дагавар гарахгүй гэх баталгаа бий юу. Барилгын материал ачих вагоны хүрэлцээг хэрхэн зохицуулах вэ?

-Асуудлын гол нь вагон зохицуулахдаа байгаа юм биш ээ. Импортын бараа материалыг орлосон дотоодын барилгын материалыг олноор бий болгож, өөрөө өөрсдийгөө хангадаг болох нь гол чухал. Асуудлыг ингэж шийдвэрлэвэл алсдаа зөв байхаа.

-Барилгын салбар нэг үеэ бодвол хөгжиж эхэлж байх шиг, тийм үү?

-Миний хувьд тэгж хэлж чадахгүй л байна. Барилгын салбарын хөгжил гэдэг нь тухайн улс барилгын материалаа дотоодоосоо хэр хангаж байна, дотоодынх нь барилгын материалын үйлдвэрлэл ямар байна гэдгээс хамаардаг. Хоёрдугаарт  барилгын норм, нормативаар хэр хангаж байгааг, мөн үндэсний ажилчдаа хэр бэлтгэж байна зэрэг асуудлаас хамаардаг гэж ойлгодог. Бас барилгын материалын чанарыг хэр шалгаж, баталгаажуулж шалгаж байна, шинжлэх ухааны бодлого гэж байна уу гэдгээс манай салбарын хөгжлийн түвшин харагдана. Өнөөдөр дээр дурьдсан зүйлүүд байхгүй шахам байхад барилгын салбарыг хөгжлөө гэхэд хэцүү биз дээ. Түүнээс бус Хятадаас бараагаа зөөгөөд, гадны хүмүүсээр барилга угсралтын ажлаа гүйцэтгүүлж байгаа салбарт хөгжил байна гэж  ойлгож болохгүй. Бид энэ зүйлийг л бий болгож чадвал салбараа хөгжүүлж чадлаа гэж хэлэх эрхтэй болох байхаа.