УИХ-ын Төрийн бай­гуулалтын байнгын хо­роо, Хууль зүйн байнгын хорооны  гишүүн Д.Дон­дог, Ж.Батсуурь, Д.Оюун­хорол нар өчиг­дөр Улсын бүртгэлийн ерөнхий га­зарт очиж ца­хим үнэм­лэх­ний ажлын явцтай танилцлаа. Та­нил­цах аж­лын эхэнд Ул­сын бүрт­гэлийн ерөнхий газрын дэд дарга С.Энхбаатар 2010 онд эхлүүлсэн ши­нэ­чил­сэн бүртгэлийн аж­лын явц, үр дүнгийн та­лаар мэдээлэл хийв. Энэ хуга­цаанд Монгол Улсын нийт насанд хүрсэн иргэ­дийн 98 хувь буюу нэг сая 925 мянга 772 иргэн ши­нэ­чилсэн бүртгэлд хам­рагджээ. Тэгэхээр одоо цахим иргэний үнэмлэх хэвлэх ажилд саад байх­гүй талаар тэрээр онцлов. Учир нь шинээр олгох цахим үнэмлэхний гол ажил нь иргэдийг шинэ­чилсэн бүртгэлд хам­руу­лах байсан гэнэ.

УИХ-ын гишүүн Ж.Бат­­суурь "Бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоог тө­гөлдөржүүлэх ажил ямар шатандаа явж байна вэ. УИХ болон орон нутгийн сонгуулийн дараа амьгүй албат гэдэг шиг бусдын иргэний үнэмлэхээр дав­хар­даж санал өгсөн, мөн нас барсан хүмүүсийн бичиг баримтаар сон­гуу­лийг будлиантуулсан зэ­рэг олон маргаантай асууд­­ал гардаг. Түүнээс гадна өөр хү­ний гадаад пас­порт буюу регистр, овог нэрийг ашиглаж өөрийн­хөө зур­гийг наагаад гадаа­дад зорчих асуудал ихээхэн гардаг. Өнгөрсөн 2010 оны на­мар Австри улсад монгол иргэн нас барлаа гэх мэдээллийг хэвлэлээс харсан. Тухайн үед талий­гаачийн аав, ээж нь Австри руу явах гэтэл хүүхэд нь өөр хүний пас­порт ашиглаад явсан бай­сан. Энэ мэт асуудал цаа­шид давтагдахгүй гэх ба­тал­гаа байна уу" хэ­мээн асуусан юм.

Ул­сын бүртгэлийн ерөн­хий газрын дэд дарга С.Энх­баа­тар "Иргэд шинэчил­сэн бүрт­гэлд хам­рагдса­наар бус­дын бичиг ба­римт ашиг­лан сонгуульд санал өгөх, гадаад улсад зорчих асуудал үндсэн­дээ зог­со­но гэж ойлгож болно. Ийм төрлийн зөрч­лийг үгүй хийхийн тулд иргэдийг шинэчил­сэн бүртгэлд хам­руулж цахим үнэмлэх олгохоор ажиллаж бай­на. Өмнө нь бусдын бичиг баримтаар сонгууль буд­лиантуулах, гадаад улсад зорчих үзэг­дэл гарч байс­ныг үгүйс­гэхгүй" гэж хариу­лав.

Улсын бүртгэлийн ерөн­хий газар нь иргэний үнэмлэхийг цахим үнэм­лэ­хээр солих бэлтгэл ажлыг хангаад үндсэндээ дуусчээ. Энэ сарын 16-наас цахим үнэмлэхийг хэвлэх туршилт эхлэх юм байна. Одоогоор үнэмлэх хэвлэх тоног төхөө­рөм­жөө суурилуулах ажил хийгдэж байгаа аж. Хэрэв туршилтын хугацаанд ямар нэгэн бэрхшээл га­рах­гүй бол нэгдүгээр са­рын сүүлээр иргэдийн үнэмлэхийг хэвлэж эхлэх гэнэ. Цахим үнэмлэх үйлд­­­вэрлэх зардлыг ул­сын төсвөөс гаргаж бай­гаа тул иргэдэд үнэ төл­бөргүй тараах ажээ.

Ингээд тус газрын Мэ­дээлэл технологийн газрын дарга Б.Чин­батаас цөөн асуултад хариулт авснаа хүргэе.

-Цахим иргэний үнэм­лэх хэвлэх машин хэр найдвартай ажил­лах вэ?

-Цахим үнэмлэх нь орчин үеийн стандарт шаардлагуудыг хангасан олон нууцлалтай. Дээ­рээс нь олон төрлийн мэ­дээлэл хадгалсан ял­тас­тай. Үүнтэй уялдаад хэв­лэх машин нь хамгийн сүүлийн үеийн техно­ло­гийг өөртөө агуулсан өн­дөр хүчин чадалтай тоног тө­хөөрөмж байгаа. Энэ­хүү тоног төхөөрөмжийг Америкийн "Data" компа­ниас оруулж ирсэн.    

-Шинээр нэвтрүүлж буй тоног төхөөрөмж нэг цагт хичнээн цахим үнэмлэх хэвлэх бо­ломж­той вэ. Одоо хэ­рэг­лэж байгаа иргэний үнэмлэхийг хэвлэдэг машин болхи, чанар муу­­тай гэх зэргээр ихээ­хэн хэл ам да­гуул­даг байсан?

-Өмнөх машин гар ажил­лагаа ордог байсан болохоор цаг хуга­цаа­ны хувьд удаан байсан. Мөн хуурамчаар хийхэд бараг боломж­той гэж хэлж бо­ло­хоор, технологи нь хуу­чирсан. Шинэ машины бүх үйлдэл нь бүрэн авто­матжсан байгаа. Тод­руул­­бал, эхний шат­наас төгс­­гөлийн шат хүртэл хүний гар оролцохгүй гэсэн үг. Дотор нь орж байгаа нууц­лалд нь хэр хэм­жээ­тэй мэдээлэл би­чигдэхээс ха­маа­раад хэв­лэх хурд нь өөр өөр байдаг. Манай улсын ир­гэ­ний үнэм­лэх­ний загвар шийдэл гар­сан учир нэг машин хоёр секунд ту­тамд хоёр үнэм­лэх хэвлэх боломжтой.

-Яг хэзээнээс хэв­лэж эхлэх вэ. Сонгуу­лийн өмнө иргэд ца­хим үнэмлэхээ авсан байх ёстой. Тэгэхээр иргэд сонгуулиас өмнө амжиж авч чадах уу?

-Энэ сарын 16-нд тур­шилтын хэвлэлтүүд хийг­дэж эхэлнэ. Ямар нэгэн хүндрэл гарахгүй бол нэг­дү­гээр сарын сүүлээр иргэдийн үнэм­лэ­хийг хэв­лэж эхэлнэ. Үйлдвэрийн­хээ хүчин чадлыг тоо­цоолж үзэхэд хоёр сая үнэмлэхийг нэг сарын дотор хэвлэх боломжтой. Олголт нь мөн адил зэрэг явж байх тул дөрөв­дүгээр сараас өмнө иргэдэд ол­гоод дуусах төлөвлөгөө­тэй байгаа.

-Иргэдийг шуурхай хамруу­ла­хын тулд ямар ажил зохион бай­гуулж байгаа вэ?

-Бид гол ажлаа хий­сэн. Цахим үнэмлэх дээр орох тухайн иргэн­тэй хол­боо­­той мэдээл­лийг өн­гөр­­сөн хугацаанд хийгд­сэн иргэний шинэ­чил­сэн бүрт­гэлээр авсан байгаа. Одоо зөвхөн хэв­лэсэн үнэм­лэхээ хороо­дод та­раах ажил үлдлээ. Тэгэ­хээр иргэд хороон дээрээ хуу­чин үнэмлэхээ барьж очоод цахим үнэм­лэхээ ава­хад л болно. Иргэд өөрс­дөө санаач­лагатай бай­­гаасай гэж хүсч байна гэв.