Тэр дундаа Сонгуулийн автоматжуулсан системийн тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийсэн явдал байлаа. Учир нь ирэх онд УИХ-ын сонгууль улс орон даяар болох бөгөөд санал луйвардахгүй, будлиан, маргаангүй шударга сонгууль явуулахад автоматжуулсан систем үр дүнгээ үзүүлнэ хэмээн манай улс анх удаа санал тоологч машиныг нэвтрүүлж байгаа билээ.Ингэснээр иргэдийн өгсөн саналд элдэв янзын маргаан гарахгүй гэж үзэж байгаа аж.

Хэрвээ санал тооллоготой холбоотой элдэв янзын гомдол гарах юм бол тухайн нэр дэвшигч гараар тоолох эрх нээлттэй юм байна. Тиймээс тус хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийхэд гишүүдийн зүгээс зарчмын зөрүүтэй зарим саналыг хэлж байсан. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-ын гишүүн А.Тлейхан "Автоматжуулсан системийг дэмжиж байгаа. Гэхдээ маргаан гарахгүй гэх тохиолдол байхгүй ээ.

Уламжлалт буюу гараар тоолдог аргаас автоматжуулсан системд шилжихэд маргаан гарч л таарна. Энэ тохиолдолд дахин тоолж шалгахыг хүсвэл тухайн хэсгийн хороо шийдвэрээ гаргаад гараар дахин тоолдог журам гаргах нь зүйтэй. Тэгэхгүй бол заавал шүүхээр шийдвэрлүүлнэ гэвэл гурван шатны шүүхээр гурван сараас жилийн хугацаанд шийдвэрлэх хэрэг гарна. Тиймээс ч газар дээр нь хэсгийн хороод шийдвэр гаргаад тоолж байхад буруудах юм байхгүй" гэсэн саналыг хэлж байсан. Харин УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар "Шүүхийн биш аргаар дахин тоолж болно гэсэн заалт л хийх гээд байгаа юм байна. Ингэж болохгүй ээ. Дүн гарсны дараа дахин тоолно гэдэг бол санал хураалтыг хүчингүй болгох тухай асуудал болчихно.

Ер нь гадаадын улс орнууд дахин тоолно гэдэг ойлголтоос татгалздаг юм байна лээ. Харин ямар үед байж болох вэ гэхээр дүн эцэслэж гараагүй байх явцад магадгүй байж болох талтай болохоос дүн гарсны дараа дахин тоолно гэдэг бол сонгуулийн үр дүнг хянан үзэж байгаа оролдлого болж хувирна. Иймээс энэ асуудлыг хуульчлах нь аюултай зүйл учраас л бүхэлд нь хасчихъя" гэсэн санал оруулж ирсэн гэлээ.

Түүнчлэн сонгууль шударга болох элдэв янзын маргаан, луйвар, булхай орохгүй байх асуудал нь Сонгуулийн ерөнхий хорооноос хамаардаг.

Энэ талаар СЕХ-ны дарга Н.Лувсанжав "Бидний хэлэлцэж байгаа хууль бол сонгуулийн маргааны асуудлыг шийдвэрлэх асуудлыг зохицуулах хууль биш байгаа юмаа. Энэ хуулийн зохицуулах асуудлын хүрээнд маргааны асуудал орохгүй юм. Харин сонгуулийн үеэр санал хураалтын дүнгийн талаар маргаан гарвал хэрхэн шийдэхийг Сонгуулийн тухай хуульд тусгаж, тэр хуулийг барьж ажиллах ёстой л доо. Энэ хуулийн хүрээнд зохицуулах асуудал биш тул заалтыг хасах нь зүйтэй гэсэн байр сууриа илэрхийлж байсан.

Түүнчлэн 'Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2012 онд баримтлах үндсэн чиглэл батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг баасан гарагт хэлэлцлээ. Энэ үеэр гишүүд өөр өөрийн гэсэн байр суурийг илэрхийлж байсан. Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн Х.Бадамсүрэн "Эдийн засгийн өсөлт өндөр байгаа нь гарт баригдаж, нүдэнд үзэгдэх нь чухал. Өнгөрсөн онуудад явуулсан төсөв мөнгөний бодлого хүн амын бодит орлогыг нэмэгдүүлэх, нийгмийн үйлчилгээний бүтээмжийг дээшлүүлэх, бодит салбарын хөгжлийг тэтгэхэд чиглэж чадсан бол үр дүнг нь жишээ, тоо баримтаар батлах, инфляцийг бууруулахад төсөв мөнгөний бодлого нь нягт уялдаатай байх хэрэгтэй. Ийм бодлогыг сүүлийн жилүүдэд явуулж чадсан уу гэхээр бодит байдал учир дутагдалтай санагддаг" гэж хэлэв. Монгол банкны Ерөнхийлөгч Л.Пүрэвдорж "Эдийн засгийн өсөлт ирэх онд 20 гаруй хувьтай гарах нь байна.

Төсөв энэ онд болон ирэх онд 50 хувь өснө. Өнгөрсөн онд зээл 50, ирэх онд 60 орчим хувиар өснө гэсэн судалгаа бий. Гэхдээ ядуурал буурахгүй байгаа, хөгжлийн чанарт анхаараач гэсэнтэй санал нэг байна. Гаднаас валютын урсгал их орж ирж байна. Өргөн хэрэглээний барааны импорт нэмэгдэж байгаа. Төсвийн бодлогоос үндэслээд Монгол улсын эрсдэлийн даац муудаж байгаа. Хувийн секторт очих зээлийн урсгал нэлээд саатаж байна. Халамж хүртэгчдийн тоо нэмэгдэнэ. Монгол банкан дээр алдагдал гарч байгаа нь макро бодлогын зарлага болон гарч ирлээ. Засах ёстой зүйл. Маш түргэн төсвөө хумьж, мөнгөний бодлогоо сулруулмаар байгаа юм. Энэ зорилтыг ядаж 2013 оноос хэрэгжүүлэхгүй бол Монгол улсын хөгжлийн төлөвт муу нөлөөтэй байна" гэлээ. УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ "Хэрвээ Монгол Улсыг 2012 оны төсвийн зарлагыг бууруулж өгөхгүй бол мөнгөний 2012 оны бодлогыг одоо оруулж ирсэн хэлбэрээр УИХ-аас батлан гаргах боломжгүй.

Инфляци ямагт нийгмийг зовоож, Төв банк бодлогын хүүгээ өсгөн эцсийн дүндээ бизнес эрхлэгчид үйл ажиллагаа явуулах боломжгүйд хүрч бодит эдийн засгийг туйлдуулна гэж үзэж байна. Нөгөөтэйгүүр, Засгийн газрын хувьд УИХ-ын 2008 оны амлалтаа хэрэгжүүлэх хүрээнд бэлэн мөнгө ихээр цацсан, баялаг бүтээгчдийг туйлдуулсан, төрийг данхайлгасан нэг үгээр хэлбэл хэтэрхий сонгуульжсан төсөв оруулж ирсэн нь Монгол Улсын 2012 оны төсөв, 2012 оны мөнгөний бодлого хоёрыг ямар ч уялдаа холбоогүй болгож байна. Тийм учраас байнгын хорооны төвшинд сайн ажиллах шаардлага байна. Ер нь ирэх оны төсөв бол сонгуулийн төсөв биш бодлогын төсөв байх ёстой" гэсэн саналыг хэлж байсан.

Энэ үеэр С.Эрдэнэ гишүүний хэлсэн үгтэй УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэл санал нэг байгаагаа дуулгасан. Мөн УИХ-ын гишүүн Х.Наранхүү "Үлдсэн цаг хугацааг ашиглаад төсвийн зардлыг хянаж, үйлдвэрлэлийн зээлийг яаж дэмжих вэ, үйлдвэрлэлийн бус зээлийг яаж хязгаарлах вэ гэдгийг хянах" хэрэгтэй гэлээ. Харин УИХ-ын гишүүн Я.Батсуурь "Монголбанкны хувьд импортын инфляцид судалгаа хийх шаардлага байна" гэсэн бол Д.Балдан-Очир гишүүн "Төрөөс мөнгөний талаар бодлого гэсэн баримт бичигт гурван жил дараалан оролцлоо. Өнөөдрийн энэ арга барил аргачлал, загвар мөн үү биш үү гэж асуулт тавьж байна. Үнэ өсөхөөр Төв банкны хүүг өсгөдөг ганцхан механизмтай, өөрөөр хэлбэл эдийн засгийн тэлэлтийг боомилдог ганцхан аргатай. Эдийн засаг тэлээд хөгжөөд байдаг.

Гэтэл хувийн хэвшлийг боомилсон, гадны хүчтэй компаниудыг Монголын эдийн засаг дээр тоглох боломжийг нээж өгсөн бодлого явж байна.

Үүнийг Төв банк руу хандаж хэлээгүй, УИХ эргэж хармаар байна. Макро зохицуулалт буюу дотоод худалдаа, экспорт, импортын асуудал, эдийн засгийн нэгдсэн бодлого гэж зангилаа байхгүй бол хэдэн жилийн дараах мөнгөний бодлогыг яаж харах вэ зэргээр байр сууриа илэрхийлж байсан.

Түүнчлэн Ерөнхий сайд С.Батболд "Инновацийн үйл ажиллагааны явц, үр дүн" сэдвээр УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд мэдээлэл хийлээ. Энэхүү мэдээлэл манай улс хөдөө аж ахуй, түүхий эдэд түшиглэсэн эдийн засгаасаа аж үйлдвэржилт, мэдлэгийн эдийн засагт шилжих зорилт тавин ажиллаж байгаа. Энэ бодлогын хүрээнд улс орны өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, эдийн засгийн төрлүүдийг нэмэгдүүлэх, үндэсний эдийн засаг, технологийн аюулгүй байдлыг хангахад чухал ач холбогдолтой өндөр технологийн аж үйлдвэрийн салбарт онцгой ач холбогдол өгч тодорхой ажлуудыг хийж байна. УИХ-аас баталсан Монгол Улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогод "мэдлэгтсуурилсан эдийн засгийн үндсийг тавих зорилт дэвшүүлсэн.

Энэ хүрээнд "Монгол Улсад Үндэсний инновацийн тогтолцоог хөгжүүлэх хөтөлбөр"-ийг 2008 онд батлан хэрэгжүүлж байна. Мөн УИХ-ын 2010 оны 34-р тогтоолоор "Төрөөс өндөр технологийн аж үйлдвэрийн талаар баримтлах бодлого"-ыг тодорхой болгосон. Энэ арга хэмжээний хүрээнд тэргүүлэх чиглэл, цөм технологийн төслийг эрэлт хэрэгдээтэй, цаашдаа үйлдвэрлэлд хэрэглээ болох боломжтой байхаар сонгон эхлүүлэх бэлтгэл ажлыг хийж байна. Төслийн үр дүн богино хугацаанд инновацийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг бий болгоход чиглэгдэнэ. Дэлхий эдийн засгийн форумаас гаргадаг "Өрсөлдөх чадварын судалгаа"-гаар манай улс энэ жил 142 орноос 96-д орсон. Манай байрыг хойш татахад инновацийн тогтолцоотой холбоотой багц үзүүлэлт сөргөөр нөлөөлсөн. Одоогийн байдлаар хэрэгжиж буй инновацийн 37 төслийн наймыг нь хувийн хэвшлийн эрдэм шинжилгээний байгууллага хэрэгжүүлж байна. Тэдний судалгаа боловсруулалтын ажлыг дэмжих зорилгоор сүүлийн гурван жилд нийтдээ тэрбум гаруй төгрөгийн санхүүжилт олгосон. Үүний үр дүнд цөөнгүй шинэ бүтээгдэхүүн зах зээлд нэвтэрч эхэллээ.

Тухайлбал, "Монхимо" ХХК Тамедин, Санитол ариутгал халдваргүйжүүлэлтийн бодис үйлдвэрлэн зах зээлд байр сууриа олсноос гадна энэ жилээс адууны ясаар нано кальци үйлдвэрлэн БНСУ-д экспортолж байна. Мөн "Биокомбинат" УҮГ, "Монос", "Шинэ эхлэл", "Монэнзим", "Висдомс Ассетс Холдингс Групп" ХХК зэрэг компаниуд өндөр технологийн үйлдвэрлэл, бизнесийн үйл ажиллагааг эрхлэн явуулж, эдгээрээс зарим нь бүтээгдэхүүнээ олон улсын зах зээлд гаргаж эхэллээ. инновацийн төслийн ажилд сүүлийн гурван жилд тэрбум 871,0 сая төгрөгийг зарцуулсан нь нийт эрдэм шинжилгээ, туршилт, зохион бүтээх ажлын зардлын 28 хувийг эзэлж байна. Засгийн газраас "Инновацийн тухай хууль"-ийн төслийг боловсруулж, Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцэн дэмжиж УИХ-д өргөн барьсан. Энэхүү хуулийн төслийг УИХ-ын зарим гишүүдийн санаачлан боловсруулсан

Технологийн инновацийн үйл ажиллагааг дэмжих тухай хууль"-ийн төсөлтэй нэгтгэн УИХ-ын холбогдох байнгын хороогоор хэлэлцүүлэхэд бэлэн боллоо. Энэ хуулийн төсөл батлагдсанаар инновацийн үйл ажиллагааны зарчим, удирдлага, зохион байгуулалт, санхүүжилт болон төрийн дэмжлэгийн эрх зүйн үндсийг тогтоохтой холбогдсон харилцааг зохицуулах эрх зүйн механизм бүрдэнэ. Улмаар Үндэсний инновацийн тогтолцоог бий болгоход чухал алхам болно гэж үзэж байна. Мэдээллийн төгсгөлд "Инновацийн тухай хууль"-ийн төслийг УИХ-ын намрын чуулганаар хэлэлцэн батлах,инновацийн болон өндөр технологийн аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх үйл ажиллагаатай холбогдсон санхүүжилтийг 2012 оны улсын төсөвт тусгуулахыг гишүүд сануулж байсан. Энэхүү мэдээлэлтэй холбогдуулан зарим гишүүд байр сууриа илэрхийлэв. УИХ-ын гишүүн Г.Баярсайхан "Сүүлийн гурван жилд судалгаа, эрдэм шинжилгээний ажилд тэрбум төгрөгийг хувийн компаниудад өгсөн гэж байна.

Тухайлбал, санитол, тамедин зэрэг бодисууд хэр үр дүнгээ өгсөн юм бэ. Монгол Улс нүүрсний химийн найрлагыг олон жил судалж нээлт хийсэн. Одоо дахин, дахин судалгаа хийж, олон жилийн судалгааг давтах ямар шаардлагатай байгаа юм бэ" гэлээ. Харин БСШУ-ны сайд Ё.Отгонбаяр эл асуултад хариулахдаа "Эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын үр өгөөжийг нэмэгдүүлэхэд сүүлийн жилүүдэд анхаарч байна. Экспортлох боломжтой бүтээгдэхүүнийг санхүүжүүлдэг. Санитол бол үр дүнгээ өгсөн. Мөн нано кальцийг БНСУ-д экспортолж эхлээд байна. Нүүрсээр түлш хийх, нүүрсийг газжуулах төслийг Монгол Улсын онцлог, уур амьсгалд тохируулах ажиллагаа хийгдэж байгаа" гэв.

УИХ-ын гишүүн Я.Батсуурь "Манайх мөнгөтэй, баялагтай улс болж чадаж байгаа ч хөгжилтэй улс болж чадахгүй байна.

Хувийн хэвшлийнхнийг шинжлэх ухааны байгууллагуудтай холбож өгөхгүйгээр энэ асуудал үр дүнд хүрэхгүй. Зах зээл хөгжсөн оронд нэг бүтээгдэхүүнээ улам сайжруулахын төлөө явдаг. Манайхан болохоор нэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаад түүнийг нь бусад нь дуурайгаад хийгээд ирэхээр өөр зүйл рүү ордог хэмээн байр сууриа илэрхийлэв. УИХ-ын дэд дарга Н.Энхболд "Иннованийн асуудал нь уул уурхай, ашигт малтмалаас илүүтэй оюуны чадавхид тулгуурласан маш чухал асуудал. Иймд энэ асуудалд ач холбогдол өгч, сонсоод өнгөрөх бус ялангуяа гишүүдийн боловсруулсан инновацийн хуулийн төслийг хэлэлцэх, шинжлэх ухааны эрдэмтэн, судлаачдын санал бодлыг сонсоход анхаарал хандуулах нь чухал" гэсэн байр суурьтай байгаагаа илэрхийлэв.

Я.Батсуурь:Гадныханыг Монголын эдийн засаг дээр тоглох боломжийг нээж өгсөн бодлого явж байна