Өвөр монголын өөртөө засах орны /ӨМӨЗО/ Байгаль орчныг хамгаалах холбоо нь Монголын ус, цаг уурын нийгэмлэгтэй хамтран утаагүй, түлшинд хэмнэлттэй, байгаль орчинд ээлтэй зуухыг нэвтрүүлж, агаарын бохирдлыг бууруулах, өвлийн улиралд "толгойны" өвчин болоод байгаа утааны асуудлыг шийдэхэд туслалцаа үзүүлэхээр болжээ. Гүйцэт шаталтын түлшний хэмнэлттэй зуухны туршилтын төслийн нээлт өчигдөр боллоо. Энэхүү туршилтыг ӨМӨЗО-ны Байгаль орчныг хамгаалах холбоо, Монголын Ус Цаг уурын нийгэмлэг, БОЯ, Нийслэлийн агаарын чанарын алба хамтран явуулах юм байна. Нээлтийн ёслолд Байгаль орчны сайд Л.Гансүх, БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Юй Хун Яо зэрэг холбогдох албаны хүмүүс болон, Баянгол дүүргийн 16 хорооны иргэд оролцож утаа гаргадаггүй, бүрэн шаталттай зуухыг үзэж сонирхсон юм. Гадаа талбайд тавьсан зуухнуудын яндангаас утаа уугихгүй байгааг харсан иргэд "Энэ чинь их аятайхан юм байна, тэгээд ч шууд түүхий нүүрс тулж болохоороо давуу талтай юм байна" гэцгээж байлаа.

Байгаль орчны сайд Л.Гансүх "Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол, ялангуяа ахуйн хэрэглээний утаа сүүлийн жилүүдэд эрс нэмэгдэж, хүн ардын маань эрүүл мэнд, амгалан тайван аж төрөх нөхцөл бололцоо, агаарын тээвэр зэрэг улс орны эдийн.засгийн салбарын хэвийн үйл ажиллагаанд ихээхэн бэрхшээл учруулж байна. Ийм үед эрчим хүчний үр ашигтай, байгаль орчинд ээлтэй техник, технологи боловсруулан нэвтрүүлэх хэрэгтэй байна. Мон-голын Ус, цаг уурын нийгэмлэг, ӨМӨЗО-ы Байгаль орчныг хамгаалах холбоотой хамтран сүүлийн хоёр жилд зуухны талаар туршилт явуулж байгаа.

Үүнд манай яам анхаарал хандуулан дэмжсээр ирсэн юм. Тус улсын эрдэмтдийн зохион бүтээсэн утаа бага гаргадаг, түлшний хэмнэлттэй зуухны энэхүү туршилтын  үйл ажиллагааг ч дэмжин эхлүүлж байна" гэв. ӨМӨЗО-ы Байгаль орчныг хамгаалах холбоо нь 1998 онд байгуулагдсан бөгөөд байгаль хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ажээ. Тус холбооноос Улаанбаатар хотын Баянгол дүүргийн 16 хорооны 100 айл өрхөд бүрэн шаталттай, түлшний хэмнэлттэй зуухыг бэлэглэж суурилуулан өгөх юм. Харин энэ зуух түлшийг хэмнэдэг, утаа бага гаргадаг эсэхийг нь Нийслэлийн агаарын чанарын албанаас хариуцан нягталж, хэмжиж туршилтыг хамтран явуулах юм байна. Монголд оруулж ирж байгаа энэ зуухыг ӨМӨЗО-ы Байгаль орчныг хамгаалах холбооны дарга, өдгөө 95 настай Хөөрөг хэмээх хүн олон арван жилийн турш судлан зохион бүтээж оюуны өмчийн гэрчилгээг авсан аж. Хөх хот хэдэн жилийн өмнө манай Улаанбаатар хот шиг агаарын бохирдол нь дээд цэгтээ хүрсэн байв. Харин ӨМӨЗО-ы засаг захиргаа нь байгаль орчноо хамгаалах ажлыг чухалчлан, Байгаль орчныг хамгаалах холбооны зохион бүтээсэн түлш хэмнэх, байгаль орчинд халгүй, утаагүй зуухыг өргөнөөр нэвтрүүлсэн нь үр дүнгээ өгчээ. Монголд оруулж ирж байгаа энэ зуух нь хэд хэдэн онцлогтой. Зөвхөн галлаж эхлэхэд л бага зэрэг утаа гарч, шатаад ирэхээр яндангаас ямар ч утаа баагихгүй гэнэ.

Мөн дулаанаа сайн барьдаг, энгийн зуухыг бодвол түлшийг 50 -иас дээш хувиар хэмнэдэг нь туршилтаар батлагджээ.

Мөн түүнчлэн ямар ч төрлийн түлшийг хэрэглэж болох юм байна. Улаанбаатар хотын хувьд гэр хорооллын айл өрхүүд түүхий нүүрсийг түлхүү хэрэглэдэг учраас за шахмал түлш, коксжсон нүүрс л түлнэ гэхгүйгээр бусад утаагүй гэгддэг зуухнуудаас ялгаатай аж. Мөн түүхий нүүрсийг хэрэглэхэд бага шатаадаг учраас яндангаас гарах утааны бохирдлыг 70-90 хувь багасгадаг юм байна.

Утаа гарч байна уу гэж байнга гарч хардаг байсан

Тус холбооныхон энэ оны есдүгээр сард гурван зуух Улаанбаатарт оруулж ирэн гэртээ хоёр, байшинтай нэг айлд суурилуулж туршилт хийсэн байна. Эдгээр айлын хүмүүстэй уулзаж сэтгэгдлийг нь сонссон юм,

-Баянзүрх дүүргийн 9 дүгээр хорооны иргэн Г.Лина:

-Энэ зуухыг манай гэрт есдүгээр сарын 17-нд тавьсан юм. Мөн шалан дор халаах төхөөрөмж тавьсан учир доороос нь бас халаана. Өвөл энэ зуух түлш их хэмнэдэг юм байна. Өмнө нь жижиг хувингаар тав, зургаан удаа түлдэг байсан бол одоо хоёр, гурван удаа хийхэд бүтэн өдрөө барина. Өвөл гэрт ороод ирэхээр нүүрсний үнэр хамар цоргиож, хувцаснаас хүртэл үнэртдэг байсан бол энэ жил үнэхээр дулаахан тав тухтайгаас гадна тортог, нүүрсний эхүүн үнэр ханхлахгүй амар байна. Манай энэ хавийнхан энэ зуухыг харчихаад их ашигтай юм байна, хаана зардаг юм бол гээд байнга асуудаг. Дахиад ийм төсөл хэрэгжвэл хэлээрэй гэцгээдэг юм. Би эхлээд үнэхээр яндангаас утаа гардаггүй гэдэг нь үнэн болов уу гээд байн байн гарч хардаг байсан. Эхлээд галлахад л бага зэрэг утаа гардаг юм. Тэгээд асаад шатаад ирэхээрээ ямарч утаа гарахгүй. Өдөржин л яндангаас утаа уугидаггүй учраас агаарын бохирдлыг хурдан хугацаанд бууруулна гэж боддог. Түлшийг 41 хувь хэмнэдэг

-Баянзүрх дүүргийн 9 дүгээр хорооны иргэн, өндөр настан П.Самаахүү

-Энэ зуух эдийн засгийн талаасаа ач холбогдолтой. Түлш их хэмнэдэг юм байна. Манайх еглөө, оройд багахан хэмжээний нүүрс түлдэг болсон. Тэгээд нэг хийхээр өдөржингөө дулаанаа барина. Оройхон нэг жижиг хувингаар нүүрс хийгээд хонохоор өглөө босоход гэр дулаахан л байна. Манайх өмнө нь ердийн зуух ашигладаг байсан. Тэгэхэд өвөл л гэхэд 100 гаруй мянган төгрөгөөр нүүрс авч хэрэглэдэг байлаа. Энэ жилийн хувьд шинэ зуух тавьсан учир мөнгө нэлээд хэмнэх шинжтэй. 60 мянган төгрөгөөр авсан нүүрс есдүгээр сараас хойш хэрэглэж байгаа гэхэд талдаа ч ороогүй л байна. Тиймээс түлшийг 40хувь хэмнэдэг гэдэг нь үнэн. Галлахад бага зэрэг утаа гарахаас биш шатаад ирэхээрээ ямар ч утаа гардаггүй юм билээ. Ийм зуух тавьж егсөн Өвөр Монголын Байгаль орчныг хамгаалах холбооныхонд маш их баярлаж байна.

-Сүхбаатар дүүргийн 15 дугаар хорооны иргэн Л.Батаа, Д.Жамбалмаа гуай нар

-Нэг л байшинтай айлд нам даралтын зуухыг туршиж байгаа юм. Тэр айл нь манайх. Манайх таван тонн нүүрсээр л өвөлждөг байлаа. Харин энэ жил тал машин нүүрс элбэг хүрэлцэхээр байна. Тэгэхээр түлш их хэмнэдэг зуух гэдэг нь батлагдсан. Нүүрс хийгээд цогшоод асаад ирэхээр нь зуухны өмнөх бариулаар нүүрс шатаах бортогыг нь эргүүлчихдэг. Тэгэхээр цог нь дээрээ гараад нүүрс нь дороо ороод шаталт бүрэн явагдаж утаа гаргадаггүй. Таталт үнэхээр сайн, мөн хөө тортог хаядаггүйгээрээ онцлог, зуухны дэргэдэх тогоонд усаа халаагаад насосоор шахан байшин доторх пааруудыг халаана. Тиймээс даарна хөрнө гэдэг зовлон үгүй болно.