Өнөөдөр /2020.01.10/ УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн дагаж мөрдөх журмыг хэлэлцэн баталлаа. 

Уг хуулийн төслийн ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Х.Нямбаатар ахлан ажилласан юм. 

Хуульд орж байгаа гол өөрчлөлт бол Эрүүгийн хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэх үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болсон хэргүүдийг сэргээн шалгах боломжтой болсон юм. 

Хуулийн хүрээнд дараах 3 өөрчлөлт орж байна. Үүнд:

1. Шүүхийн шатанд хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэх үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болсон хэргүүдийг сэргээж шалгах,

2. Прокурорын шатанд 2017 оны 7 дугаар сарын 1-ээс хойш өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэх үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болсон хэргүүдийг сэргээж шалгах,

3. Өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд мөрдөн байцаалтын шатанд байгаа хэргүүдийн хөөн хэлэлцэх хугацааг зогсоох юм. 

Монгол Улсын нэгдэн орсон олон улсын гэрээ конвенцуудад энэ асуудалтай холбоотой зохицуулалтууд бий. Тухайлбал 2005 онд соёрхон баталсан Монгол улсын нэгдэн орсон Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцийн 29-р зүйлд хөөн хэлэлцэх хугацаа гэсэн зохицуулалт бий. Үүнд оролцогч улс бүр дотоодын хууль тогтоомжийнхоо дагуу зохих тохиолдолд энэхүү конвенцийн дагуу тогтоосон гэмт хэрэг үүсгэх хөөн хэлэлцэх хугацааг уртаар тогтоож сэжигтэн этгээд шүүн таслах ажиллагаанаас зайлсхийсэн бол хөөн хэлэлцэх хугацааг илүү уртаар тогтоох буюу хөөн хэлэлцэх хугацааг түдгэлзүүлэхээр заана гэсэн зохицуулалттай юм.

Х.Нямбаатар гишүүн хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийх үеэр гишүүдийн асуултад дараах хариултыг өгсөн юм. 

“Хөөн хэлэлцэх хугацаа гэдэг үндэслэлээр гэм буруугийн асуудлаа шийдүүлээгүй буюу процессийн хэм хэмжээний дагуу хэрэгсэхгүй болсон хэргүүдийг сэргээж шалгая гэсэн агуулгаар орж ирж байна.

Эрүүгийн хууль нь өөрөө материаллаг хэм хэмжээ. Материаллаг хэм хэмжээн дотор цөөн процессийн хэм хэмжээ байдгийн нэг нь эрүүгийн хуулийн 1.10 т заасан хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолох аргачлал юм. Үүнтэй холбоотойгоор процессийн хэм хэмжээгээр хэргийг дахин сэргээж шалгах зохицуулалтаа энэ хуулийн 3-р зүйл болгож 1.9 болон 1.10 дахь заалтад хамаарахгүй гэсэн агуулгаар оруулж байна.” гэлээ. 

Өөрөөр хэлбэл “хөөн хэлэлцэх хугацаа” гэдэг үндэслэлээр гэм буруугийнхаа асуудлыг шийдүүлээгүй, зөвхөн процессын хэм хэмжээний дагуу хэрэг нь хэрэгсэхгүй болсон хэргүүдийг сэргээн шалгая гэдэг агуулгаар хуульд өөрчлөлт орж байгаа гэдгийг онцоллоо.

Энэ нь Монгол Улс 1976 онд Иргэний болон Улс төрийн эрхийн тухай олон улсын фактад нэгдэн орсон. Энэ фактын 14.7 дахь хэсэгт “Үйлдсэн гэмт хэрэгтээ тухайн улсынхаа эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн дагуу эцэслэн шийтгүүлсэн байх ёстой. Эцэслэн шийт гүүлж, цагаатгагдсан бол тухайн хэргийг дахин шалгахгүй. Харин эцэслэн шийтгүүлээгүй бол фактын энэ зохицуулалтад хамаарахгүй гэсэн агуулгатай зохицуулалт бий гэж тайлбарласан. 

Х.Нямбаатар гишүүн мэргэжлийн хуульч, өмгөөлөгч хүн. Тэрээр эрхзүйн шинэчлэлийн хүрээнд хийгдэж буй хуулиуд дээр мэдлэг боловсролоо шавхаж ажиллахаар зорьсон нь ажил болж парламентын гишүүн болсон 3 жилийн хугацаанд Монголын хууль эрх зүй, эрүүгийн салбарт нэн шаардлагатай байсан зохицуулалтууд оруулж, УИХ-аар батлуулж чадаж байна. 

Ц.Соёлмаа