Баатар-Hero

Монгол монголдоо дургүй хэвээр байх уу?

Æèë õàãàñûí ºìíºõºí ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í, ÌîÀÕ-íû äàðãà Õ.Áàòòóëãà àðëûí îðîíä èâ õàâàà ãàéõóóëæ Ìîíãîë ãýñýí íýðýýðýý îìîãøèí áóé çàëóó èõ àâàðãà Ä.Äàãâàäîðæèéí ýëýã íýãòýíäýý ãîìäñîí ñýòãýëèéí ¿ãýýñ ýìçýãëýõäýý áè÷èæ áàéñàí “Áààòàð-Hero” íèéòëýëèéã óíøèã÷ òàíû îþóíû ìýëìèéä àõèí õ¿ðãýæ áàéíà

Оршил

Саявтар Асашёорюү Д.Дагвадоржтой хэсэг ярилцаж суулаа. Их спортод адилхан зүтгэж байсны хувьд бидэнд ойлголцох, санал нийлэх зүйл бишгүй л байдаг. Дагваа маань сумод орохоосоо өмнө жүдогоор хичээллэж байсан. Тийм болохоор Mizuno фирмийн кимоно өмсгөлийг жүдогийн баг, тамирчдад бэлэглэсэн юм. Байгалийн асар их авьяасыг өвлөн төрсөн болохоор нь би түүнийг жүдогоор явбал олимпийн аварга баттай болно гэж итгэдэг.

Олимпийн аварга төрнө гэдэг үндэстэнд ямар их бахдал, урам зориг, итгэл эрмэлзлэл авчирдгийг Өмнөд Солонгосын анхны олимпийн аварга төрсөн түүхээс харж болно. 1976 оны Монреалийн олимпоос Хөдөлмөрийн баатар З.Ойдов мөнгөн медаль авахдаа Өмнөд солонгосын бөх Ян Жү Мог ялсан. Гэвч америкийн бөх Ж.Девист оноогоор ялагдсан байлаа. Америк, солонгос хоёрын барилдаанаас аварга хэн болох нь тодрох болов. Өмнөд Солонгосын бөх Ян Жү Мо цэвэр ялахгүй л бол аварга монгол, америк хоёрын нэгэнд очно. Ийм мөчид америкчууд цэвэр улс төрийн шийдэл хийж Өмнөд Солонгосын бөх Ян Жү Мод цэвэр ялагдахыг өөрийн бөхдөө даалгажээ. Учир нь хоёр систем сөргөлдөн байх үед Орос ах, Сэм авга хоёрын өсгөн бойжуулан хүүхдүүдийн хэн нь аварга болохыг шийдэх нь үзэл суртал, олон нийтийн харилцааны үүднээс чухал ач холбогдолтой байжээ. Хэдийгээр ийм нэгэн будлиантай түүхтэйгээр олимпийн анхны аваргаа төрүүлсэн ч, түүнийг ялж байсан З.Ойдовын нэрийг солонгосчууд ой ухаандаа хадгалан үлдсэн байдаг.
Энэ бодлоо түүнд хэллээ. “Нэгэнт сумогийн хамаг дээд цолыг авлаа, амжилтыг эвдлээ. Одоо сумод зодог тайлаад жүдод хүчээ үзвэл монголоос төрөх анхны олимпийн аварга чи болох биш үү” гэхэд минь Их аварга үүнтэй санал нэгдэхэд бэлэн байсан хэдий ч нэг зүйл дээр торов. Энэ бол түүнийг чиглэсэн монголчуудын хардлага, доромжлол.
Хайрлаж, бахархаж явсан ард түмэн нь түүнийг хэнэг ч үгүй доромжлон, гүтгэжээ. Монгол хэмээх нэрийн төлөө амаргүй тэмцэлд орж, ялж явахдаа ард түмэн нь түүнийг гүтгэнэ чинээ, хэнэг ч үгүй нулимах, шүлстэх юм чинээ санаагүй болохоор гүн хямарчээ. Бодоогүйг нь бодсон мэт болгоод, хийгээгүйг нь “хийлгэж” бичээд байгаад гутарчээ. Залуу хүний сэтгэл эмзэг байгаа. Урмыг нь хугалахаар, ууцыг нь хугал гэсэн ардын үгийг би тэгэхэд тод мэдэрсэн. Их спорт хүнээс ямар их хөдөлмөр, тэвчээр, цаг шаарддагийг би биеэрээ мэднэ. Хомсхон олдох цагаа монголчууддаа зориулчих гээд гүйж явдгийг нь мэднэ. Бэлтгэлээ олигтойхон базаагаад, бие сэтгэл амар суувал суух тэр тэгж чаддаггүй. Олимпийн баг, тамирчид нь олигтойхон хувцастай байгаасай гээд хөөцөлдөөд гүйдэг, гэтэл...
Д.Дагвадоржийн гомдол миний сэтгэлд хүндээр тусч, эмзэглэл төрүүлсэнийг та бүхэнтэй хуваалцах гэж үүнийг бичиглэж байгаа юм.

Манай үеийн баатар

Тулааны урлагийн агуу мастер, нэрт жүжигчин Жет Ли “Баатар”(HERO) хэмээх кинонд тоглосныхоо дараа CNN-ий Ларри Кингд ярилцлага өгч байсныг санаж байна. Тэрээр уг кинонд “Нэргүй баатар” гэх үнэхээрийн баатар эрийн дүрийг бүтээсэн билээ.
Ларри Кинг ярилцлагын төгсгөлд түүнээс “Таны бодлоор одоо цагт “баатар” байна уу ?” гэж асуусан. Жет Ли-гийн хариултад монгол хүний сэтгэл хөдлөхөөс аргагүй. “Байгаа ш дээ. Тэр бол Асашёорюү! Жинхэнэ монгол баатар“
Ичих хэрэгтэй. Их аваргаараа бид гайхуулж, бахархаж чадахгүй байна. Тэр ганц монголд хамаатай бус гэдгийг ойлгож чадахгүй байна. Өмчилнө, харамлана. Доромжилно.
Алс Калифорнийн амбан захирагч болсон Арнольд Шварцнеггер хүртэл түүнтэй уулзахыг хүсдэгээ хэвлэлээр илэрхийлж байсан. Тэр гаалийн Х.Баатартай бус ганцхан байгаа их аварга - жинхэнэ баатартай л уулзахыг хүссэн. Харин бид гаалийн “баатрууд” –тай л уулзахыг эрхэмлэдэг.

Монгол хүн хувьчлалд ялж болох уу ?

“Долгорсүрэнгийнхэнд байшин нь, бидэнд урлаг нь хэрэгтэй” гэж бичиж чадсан хүн өөрөө цирк байнга үздэг гэдэгт би л лав итгэхгүй. Тэр хөөрхий, захиалагчийнхаа сэтгэлд нийцүүлэх гэж хэтэрхий хичээсэн байгаа. Захиалагч нь тодорхой. Улсаас татаас авч байж циркийг “хөгжүүлэх” гэсэн бэртэгчид. Бэртэгчид хүслээ гүйцэлдүүлж байвал үндэстний бахархал, нэр төрийг уландаа гишгэх юу ч биш.

Циркийн хувьчлалын дүн тэнэг хүнд ч ойлгомжтой шүү дээ. Улсаас 180, 200 саяар нь татаас авах юм бол хувьчлаад яах юм? Улсаас нэг ч төгрөг авахгүй гэсэн нь ялдаг энэ цагийн үнэлэмж мөн биз ? Ер нь улсын төсвөөр хийсэн бол сайн сайхан, хувийн хөрөнгөөр хийсэн бол муухай гэдэг “коммунист” үнэлэмжээсээ бид хэзээ салах юм бэ ? “Аса” багийг үзэн ядагч маань “циркийг нэг бол төсвөөс “саадаг” баг авах хэрэгтэй, үгүй бол гадаадынхан авах хэрэгтэй гэсэн санаа дэвшүүлээд байгаа ч юм шиг.

Бас нэг жишээ дурдъя. “Женко тур бюро”-гийн босгосон “Алтан ташуур” цогцолбор бол хувийн хөрөнгөөр босгосон анхны том байгууламж. Төсвөөс нэг ч төгрөг авалгүйгээр их хаандаа зориулсан аварга цогцолбор босгож, тэр ч бүү хэл цогцолборын хувьцаанаас 50 мянган хүүхдэд тараасныг анзаарахгүй, анзаарсан ч анзаараагүй царайлна. Найман зууны өмнө нутгархах, овог аймгаараа талцах үзлээ хойш тавьж үндэстнээрээ нэгдэж нягтрахын гайхамшгийг үзүүлж чадсан Их хаанаараа бахархах, түүнээс суралцах үзлийг өндөрт гаргах гэсэн ганцхан зорилгыг бид өвөртлөн босгосон. Хятадууд хааныг минь өмчлөөд, өөрсдийн юм шиг яриад, үзүүлээд байхаар “үгүй” гэдгийг нотлох гэж зориглосон юм. Гэвч өнөөх “эх орончид”, “Чингис хаанаараа бахархагчид” хүйтэн хөндий хандсан, үл тоомсорлоцгоосон шүү дээ. Улсын хөрөнгөөр босоогүй зүйл тэдэнд хүртээлгүй юм шиг аашилсан. Бид хийсэн зүйлийг минь магтаад өг гэж шаардахгүй ээ. “Монгол хүн хийсэн бол дэмий, монгол хүн авсан бол бузар булай” гэдгээ хязгаарлаач гэх гэсэн юм. Тэрнээс хоосон магтаалаар хооллодог нь би биш.

Иргэний нийгэмд төсвийн хөрөнгөөр босгосон зүйлд сэжигтэй хандаж, магтан дуулахаас татгалздаг. Харин хувийн хөрөнгөөр босгосон зүйлд ээлтэй хандаж, сурталчилж түгээдэг жаягтай. Монголд бүх зүйл эсрэгээр явагдсаар... Магадгүй Цонжин болдогт гадаадынхан хөшөөрхүү юм босгочихсон бол амаа олохгүй магтаж, шагналаар булах байсан биз.

Үүнтэй адил зүйл хувьчлал болгон дээр анзаарагддаг. Гадаад хүн ямар нэг юм хувьчлаад авчхаар хэн ч, юу ч дуугарахгүй. Айдаг юм уу, ичдэг юм уу ? Дарханы мах комбинатыг гадаадынхан хувьчилж авчээ. Хэн дуугарсангүй өнгөрөв. Уг нь циркээс мах нь ард түмний амьдралд илүү хамаатай бус уу ? “Махны үнэ нэмэгдлээ яанаа” гээд шуугьдаг хирнээ стратегийн ач холбогдолтой гэмээр үйлдвэрийг гадныхан мөнгөөр цохиж авч байхад “эх орончид” хаана явсан юм бэ?
Нөгөө “ард олныхоо төлөө үхэхээс буцахгүй” гэж зарладаг “баатрууд” сүүлээ хавчаад чимээгүйхэн л байцгаасан.
Монгол үндэстэнд дархлаа байна уу ?

Гадаадынхнаас айх, тэднийг шүтэх үзэл монголд амь бөхтэй. Чингисийн монголчууд омог бардам, хараа дээгүүр байж, монгол нь монголоо хайрлаж дэмжиж явж болохгүй юу ? Хоёр монгол хэрэлдэнэ, гурван монгол зодолдоно гэдгээсээ салж болохгүй юм болов уу ? Бид л нэгнийгээ хайрлахгүй бол хэн ч биднийг хайрлахгүй.

Хятадууд газрын зураг дээрээ Монголыг өөртөө нэгтгээд зурчихсан байхад бидний хэн нь ч дуугарсангүй. Элчингийн ажилтан монгол бол хятадын бүрэлдэхүүнд байдаг төддэх үндэстэн хэмээн зурагтаар ярьж байхад тоосонгүй. Гадаадынхан монгол хүнийг мэхлэлээ, мөнгийг нь луйвардлаа, хууль зөрчлөө, хил давж зугтаалаа гэхээр юу ч хэлэхгүй монгол хүн гадаадынхныг муухай харчихвал байвал хоёр орны найрамдалд сэв суулгах нь гэж сүржигнэнэ. “Бид эвтэй байхдаа хүчтэй шүү” гэж хүний үгээр тунхаглаж, сүржигнэх хирнээ эвлээд ирмэгц байж ядан дэвхэцнэ.
Уг нь монголыг монголоор нь байлгаж, монгол нь монголдоо хайртай байлгах зүйл нь үндэсний үзэл санаа, үндэсний бахархал мөн. Гэвч үндэсний үзэл санааны тухай хамгийн их ярьсан хүмүүс нь үндэстнээ хагалан бутаргаж, өөр хооронд нь эвдрэлцүүлэх сонирхол ихтэй байдаг нь сонин.

Бодлынхоо төгсгөлд би залхмаар олон асуулт тавъя !

-Бид нарт өөрсдийгөө бусдаас зааглах, хамгаалах дархлаа - үндэсний үзэл санаа байна уу ?
-Монгол хүн тендерт ялбал баярлаж, монгол хүн дэлхийн аварга болбол бахдаж, монгол хүн баян болбол сэтгэл тэнийх чадвар бидэнд алга уу ?
-Бид үргэлж ядуу буурай байж, бусдын гар хөлийн аясаар хөдөлж, тэднээр бахдаж, явах ёстой юм уу ?
-Товчхондоо “Монгол монголдоо дургүй” хэвээр байх юм уу ? монголчууд аа !

Баатрын тухай ахин хэлэхэд

Монгол үндэстний дундаас цоройн гарсан, ертөнцөд танигдсан баатар Дагвадоржоо хайрлаж, хүндэтгэж тэр хирээрээ нэр төрийг нь олондоо хэрэгтэй үйлст ашиглаж чаддаг байх хэрэгтэй шүү дээ. Тэрнээс хэдхэн цөөхөн бэртэгчний хүслийг гүйцэлдүүлэх гэж, хорслыг нь тайлах гэж хошуурдгаа болъё. Монгол хүн баян байж болохгүй юм шиг шүд зуун зүхдэгээ больцгооё.

Үгүй бол хамаг л ашигтай, хэрэгтэй гэсэн салбар, үйлдвэрлэл нь харийнхны гарт ороод монгол хүнд тэдний барлаг болох, боолын боол, босгоных нь шороо болох л тавилан үлдэх нь. Монголчуудын хоорондын атаа хорсолд хамгийн их хожих хүмүүс бол гадныхан. Баабарын хэлснээр монгол хүн “Би ч баяжихаасаа өнгөрлөө. Ядаж энэ битгий баяжаасай” гэж боддогоо болих хэрэгтэй. Монгол хүн баяжлаа гэхэд хятад, солонгос, оросуудыг тэтгэхгүй. Монголоо л гэнэ шүү дээ.

Асашёорюү Д.Дагвадорж “Монголдоо ирэх боломж яаж ийж байгаад л гаргадаг. Ирэх бүрт л элдвээр хэлэх юм. Сүүлдээ ч ирэхээс халшрах янзтай. Арай ч дээ” хэмээн гомдол дүүрэн хэлж суусныг бодох бүр бичмээр, хэлмээр санагдсан юм аа. Д.Дагвадорж шиг хүн бидний цөөхөн монголчуудад олон заяахгүй.
Дагваа шиг баатрууд бүхий л салбарт төрөн гарахыг нийтээрээ дэмжицгээе !