Сангийн сайд Ч.Улаантай төсвийн талаар болон Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах талаар ярилцлаа.

-Энэ жилийн төсвийг УИХ-аар хэлэлцэж эхлээгүй байхад л сөрөг хүчний зүгээс шүүмжлээд эхэллээ. Ер нь энэ жилийн төсөв ямар онцлогтой, хэр төсөв болсон бэ?

-Гурван онцлогтой болсон гэж үзэж байгаа. Нэгдүгээрт, төсвийн эрх мэдлийг үүрэг хариуцлагатай нь хамт орон нутагт шилжүүлнэ гэсэн бодлогын том өөрчлөлт байгаа. Ингэснээр бид урд өмнө нь салбар яам хийх ажлыг орон нутагт эрх шилжүүлдэг, тусгай эрхийг яамнаас орон нутагт шилжүүлдэг байсныг шууд орон нутагтай харьцаж төсвийг төсөвлөж өгдөг, хөрөнгө мөнгийг нь олгодог, эх үүсвэрийг орон нутагт нь олгодог тогтолцоотой болж байна.

Ажлын уялдаа, зохицуулалт, чиг үүрэг ялгарч чадаагүйгээс болоод зарим хүмүүс Эдийн засгийн хөгжлийн яам байгуулах хэрэг байсан ч юм уу үгүй ч юм уу гэх бодол төрсөн байх.

Хоёрдугаарт, эдийн засаг хэдийгээр амаргүй хүнд байгаа боловч цалин тэтгэвэр тэтгэмж болон ард иргэдийн амжиргааг дээшлүүлэхэд зарцуулах төсөв хөрөнгийг нэлээд нэмэгдүүлж байгаа. Гуравдугаарт, Монгол Улс нэг төсөвтэй болъё гэж зорьсон. Урд өмнө нь олон янзын төсөл хэрэгжээд, хууль гараад Монгол Улс олон төсөвтэй болчихлоо гэсэн шүүмжлэл явсан. Тэгэхээр бүгдийг нь нэгтгэе гэсэн зарчмын онцлогууд төсөв дээр суусан.

-Өнгөрсөн онд ч мөн адил төсвийн захиран зарцуулах эрхийг орон нутагт өгсөн. Гэтэл энэ жил орон нутаг ялангуяа нийслэлээс төсвийг таналаа гэх шүүмжлэл гарч, хэмнэлт нэрээр бүтээн байгуулалтанд зарцуулах хөрөнгө оруулалтыг байхгүй болгочихлоо гэж байгаа. Энэ тал дээр та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Бүх л түвшинд төсвөө танаж байна. УИХ-ын 34 дүгээр тогтоол гарч урсгал зардлыг бүх түвшинд 20 хувиар хорогдуулах чиглэл өгсөн. Ингээд бүх байгууллагуудад төсөв хорогдож танагдаж байгаа. Харин энэ онд орон нутаг аймаг нийслэлээс бол урсгал зардлын хасалтыг хийгээгүй байгаа. Яагаад гэвэл иргэдийн хурлууд орон нутгийн төсвөө өөрсдөө хэлэлцэж баталдаг учраас бид ороогүй байна.

Ирэх жилээс харин төсвөө оновчтой болгож, тана гэдэг шаардлага тавьж байгаа. Ер нь улсын хэмжээнд төсвийн орлого хомсдолтой байгаагаас шалтгаалаад хөрөнгө оруулалтын ажлууд танагдаж байгаа шүү дээ. Төлөвлөсөн хөрөнгө оруулалтуудаа бүрэн санхүүжүүлж чадахгүй байна. Одоо л гэхэд төсвийн санхүүжүүлэлтээр хийгдэх хөрөнгө оруулалтууд 50 хувьтай явж байх жишээтэй.

Зайлшгүй санхүүжүүлэх шаардлагатай 400 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хүлээгдэж байна. Одоо өргөн бариад байгаа төсөв гэхэд л төсвийн хөрөнгө оруулалтанд шинэ обьект төлөвлөж чадсангүй. Хэн нэгэн хүний, орон нутгийн биш улсын хэмжээнд хөрөнгө оруулалт танагдах шаардлагатай болсон.

-Ирэх онд инфляци, валютын ханшийг ямар байхаар тооцоолж байгаа вэ. Төсвийн орлого зарлага алдагдлын талаар?

-Ер нь орлого зарлага, инфляци гээд бүгд тооцооны л асуудал шүү дээ. Төсвийн төслөө боловсруулж байх үеийн түвшингээр л тооцдог асуудал. Олон хүчин зүйлээс хамаардаг зүйл учраас яг оноож хэлэх боломжгүй.

Бид тооцохдоо инфляцийг нэг оронтой тоонд барихаар төлөвлөж байна. Валютын ханшийг бол сүүлийн гурван жилийн дундаж, дараагийн гурван жилийн прогнозийг авч үзээд дунджаар тооцно. Төсвийн орлого зарлагын хувьд тухайн үеийнхээ хэрэгжилтээс л шалтгаална.

-19 сайдтай Шинэчлэлийн Засгийн газрын бүтэц өнгөрсөн хугацаанд нэлээд шүүмжлэл дагуулж байсан. Одоо өөрчлөгдөж, шинэ бүтцээр ажиллах гэж байна. Шинэ бүтцийг та хэр оновчтой гэж харж байгаа вэ?

Би эдийн засгийн хөгжлийн бие даасан бүтэцтэй байх ёстой гэж үздэг хүн.

Оновчтой оновчгүй гэдгийг ярихын тулд олон үзүүлэлтийг авч үзэх хэрэгтэй. Ер нь Засгийн газрууд өөрийн хэрэгжүүлэх бодлого, түүнийхээ тэргүүлэх чиглэлтэй уялдуулан бүтцээ тогтоодог хууль эрхзүйн тогтолцоотой шүү дээ. УИХ-аас баталж өгсөн мөрийн хөтөлбөрийг ямар бүтцээр хэрэгжүүлэх вэ гэдгээ Ерөнхий сайд нь тогтоогоод УИХ-аар батлуулдаг. Тэгэхээр бүтэц бол хэрэгжүүлж байгаа зорилготойгоо уялдаад харилцан адилгүй өөр байх нь зүйн хэрэг.

Ер нь бүтцийг хэмнэлттэй, давхардалгүй, оновчтой болгох ёстой. Гэхдээ одоогийн нөхцөл байдлын хувьд бүтэцдээ гол асуудал нь байгаа юм биш. Тоондоо ч байгаа юм биш. Ажлаа хэр хариуцаж ажиллаж байна, ажлаа хэр үр дүнтэй хийж байгаа гэдэгт л асуудал бий. Ер нь онолын хувьд аваад үзвэл манайх шиг олонхи байхгүй парламенттай, эвслийн Засгийн газар байгуулсан ийм үед орон тоо, зардлыг бууруулах биш төр засгийн тогтвортой байдлыг хангах үүднээс харин ч орон тоо зардлаа нэмэгдүүлдэг практик түгээмэл байдаг.

Өнөөдөр бүтэц чухал уу, төр засаг тогтвортой, ажил нь үр дүнтэй байх нь чухал уу гэдгээ бодолцож, бүтцээ тогтоох хэрэгтэй. Тэгэхээр олон талаас нь л бодох хэрэгтэй. Манай улсын хувьд одоо бууруулах зорилго тавьж байгаа нь цаг үеэ олсон асуудал биш.

-Сангийн яам болон Эдийн засгийн хөгжлийн яам хамтдаа ажилласан нь дээр байв уу. Эсвэл тусдаа хоёр яам байх хэрэг үнэхээр байсангүй юу?

Би эдийн засгийн хөгжлийн бие даасан бүтэцтэй байх ёстой гэж үздэг хүн. Эдийн засгийн төв байгууллагад ч ажилласан, Сангийн яаманд ч ажилласан, хоёр яамтай байхад ч ажиллаа. Энд анхаарах, зааглах ёстой асуудал бий. Бодлого боловсруулах, холыг харах, хөгжлийн үе шат эрэмбийг тогтоох асуудал бол өдөр тутмын үйл ажиллагаатай хутгалдах ажил биш.

Тийм учраас энэ хоёр тус тусдаа байх ёстой. Эдийн засгийн яам нь бодлого боловсруулж, алсыг харах, улс орны хөгжлийн зүг чигийг тодорхойлох ёстой яам. Сангийн яам бол өдөр тутмын үйл ажиллагааг зохицуулж байх ёстой шуурхай удирдлагын яам. Тэгэхээр чиг үүргээ зөв хуваарилаад явсан бол үр дүнд хүрэх ёстой байсан. Харамсалтай нь Эдийн засгийн хөгжлийн яам байгуулагдаад ажилласан боловч ийм зохион байгуулалтанд орж чадсангүй.

Ажлын уялдаа, зохицуулалт, чиг үүрэг ялгарч чадаагүйгээс болоод зарим хүмүүс Эдийн засгийн хөгжлийн яам байгуулах хэрэг байсан ч юм уу үгүй ч юм уу гэх бодол төрсөн байх.

Ч.Улаан: Бүтэц орон тоогоо бууруулж байгаа нь цаг үеэ олсон асуудал биш