УИХ дахь бие даагч гишүүдийн зөвлөл өчигдөр мэдээлэл хийлээ. Энэ үеэр 2015 оны төсвийн тодотголд орсон өөрчлөлт болон зарим асуудлаар УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэнгээс тодрууллаа.

-2015 оны төсвийн тодотголоор хэд хэдэн татварыг нэмсэн. Тэр дундаа онцгой албан татварыг 228 тэрбумаар нэмлээ. Энэ зөв үү?

Том татвар төлөгчид гэж байгаа. Хамгийн ашигтай, онцгой бизнес эрхэлж байгаа онцгой албан татвар төлөгч нарынхаа татварыг бууруулсан. Үүнийг онцгойлон анхаарах хэрэгтэй. Бид энэ асуудлыг Үндсэн хуулийн цэцэд өгөх тухай ярьж байгаа. Үндсэн хуулиар иргэн бүр тэгш эрхтэйгээр татвар төлөх ёстой.

Түүнээс хэн нэгэн нэлээн сайн баяжсан татвар төлөгчдөө нэг долларыг 1450-аар тооцож төлнө гэдэг хуулийг гаргаж болохгүй. Энэ бол тэгш бус байдлыг үзүүлж байна. Өнөөдөр төр цөөнхийн эрх ашгийн төлөө явдаг болсон гэдгийн баталгаа энэ. Төсвийн байнгын хороон дээр С.Ганбаатар гишүүн бид хоёр үүнийг эсэргүүцэж байна.

Бусад арван гишүүн бүгд хэнэг ч үгүй яралзтал гараа өргөөд баячуудын татварыг нэг долларыг 1450-аар тооцдог больё гэсэн. Бид доллар авахдаа 1450-аар авч байгаа юу. Би лав 1950-аар худалдаж авч байна.

Гэтэл тэд 1450-аар төлж байна. Иймэрхүү зүйлүүд хавтгайрах нь. Ийм Их хурлыг бид сонгуулиар бүтээжээ. Гэтэл бид 70, 100 тэрбум төгрөгийг татвараас чөлөөлж өгч байна.

Ядарсан иргэдийнхээ тэтгэврийг өгч чадахгүй байна гэсэн хэрнээ онцгой албан татвар, "Оюу толгой"-н мөнгө, дээрээс нь дэд сайд нарын тухайд мөн хууль зөрчсөн. Ямар ичмээр юм болов. Төсвийн хуулиар хоёрдугаар хэлэлцүүлгээс хойш ямар нэг санал хураалт явах ёсгүй.

Гэтэл манай УИХ-ын дарга хоёрдугаар хэлэлцүүлэг дууслаа, гуравдугаар хэлэлцүүлэгт шилжүүллээ гэж алх тогшсон мөртлөө дэд сайд нарын 500 саяыг хамгаалах санал хураалт явуулсан.

Хууль гэдэг зүйл АН, МАН хамтарсан үед юу ч биш болж. Улс орон, иргэдийн эрх ашиг юу ч биш болсон байна. Дэд сайд нараа үхтэлээ хамгааллаа. Энэ асуудлаар ч Үндсэн хуулийн цэцэд хандана.

-Эх, хүүхдийн мөнгийг хэвээр үлдээж, цалин тэтгэврийг 10 хувиар нэмэхээр болов. Дахиад нэмэх боломж байсан уу?

Уг нь нэмэгдүүлэх боломж байсан. "Оюу толгой"-гоос мөнгөө авч чадахгүй байна. "Оюу толгой" дээр ганцхан жишээ хэлэхэд энэ жил 3.9 их наядын борлуулалт хийнэ. Энэ нь сая бидний баталсан төсвийн 70 хувь. Төсөв төлөвлөж байгаа мөнгө нь төсвийн найман хувьтай тэнцэх татвар ногдуулаад тавхан хувь нь төсөвт орж байгаа.

Төсвийн 70 хувьтай тэнцэх алт, зэс, мөнгийг маань авчихаад төсвийн тавхан хувьтай тэнцэх татвар төлнө. 

Төсвийн 70 хувьтай тэнцэх алт, зэс, мөнгийг маань авчихаад төсвийн тавхан хувьтай тэнцэх татвар төлнө. Энэ бол дэндүү харамсалтай. Иргэдийн үнийн уналтаас хамгаалах арга хэмжээг авч чадсангүй. Тэр дундаа ядарсан хөгшчүүд байна.

15-хан тэрбум төгрөг юу юм бэ. Саяын чөлөөлсөн 70 тэрбумын татвартай харьцуул. Тэднийг татвараас чөлөөлсөн байж ахмадуудаасаа гараа татдаг ийм л С.Баярцогт тэргүүтэй Засгийн газар байна.

С.Баярцогтод улс орноо, Монголоо хайрлах сэтгэл байхгүй. Ийм хүнийг гол сайдаараа авчихаад өнөөдөр иргэд рүүгээ ханцуй шамлаад ярьж байна.

-"Оюу толгой" 3.9 их наядын борлуулалт хийнэ гэлээ. Тэгэхээр улсын төсөвт яг хэдэн төгрөг орж ирж байгаа юм?

"Оюу толгой" 3.9 их наядын борлуулалт хийхээс 320 тэрбумыг татварт тооцно. Арван хувь ч хүрэхгүй байна гэсэн үг. 1.8 тэрбумынхаа зээлийн хүүг төлөөд тооцоход 320 тэрбумынхаа талыг нь төсөвт төлнө.

-Бид гаднаас авсан бондын зээл, хүүгээ удахгүй төлж эхэлнэ. 2017 он гэхэд хүндхэн байдалд орно гэх юм. Төсвийн байнгын хороог ахалж байсан хүний хувьд бодит байдал ямар байгаа вэ?

Өнөөдөр бид өр төлөх схем, тусгай дансаа бий болгож чадахгүй бол 2017 онд  гурван тэрбум ам.долларын зээл төлж чадахгүй. Яагаад гурван тэрбум гэж байгааг тайлбарлая. 2017 оны гуравдугаар сард “Чингис” бондын 580 саяыг зээлийг төлнө. Дөнгөж он гарангуут “Чингис” бондын 500 саяыг төлнө.

Нийтдээ нэг тэрбум, 80 сая. Дээрээс нь бидний гадаад төлбөр тооцоо хийж байгаа юаний свап бараг хоёр тэрбум ам.доллар болсон. Энэ бас л гурван жилийн хугацаатай. Тиймээс өнөөдөр бид өр төлөх схемээ бий болгох талаар анхаарахгүй бол нэг жилийн дотор гурван тэрбум ам.долларыг төлнө гэж байхгүй.

Өрийн зургаан шалгуур үзүүлэлт байдаг. Гурав нь муудвал өрийн дарамтад орлоо гэж үздэг. Яг энэ хэмжээгээр 2017, 2022 онд дээрх төлбөрүүдээ төлөхөд 2017 онд гурван үзүүлэлт зэрэг муудаж байгаа.

Өрийн зургаан шалгуур үзүүлэлт байдаг. Гурав нь муудвал өрийн дарамтад орлоо гэж үздэг.

Тэгэхээр өрийн дарамтад орлоо гэсэн үг. Гэхдээ хоёр жилийн хугацаанд анхааралтай ажиллах хэрэгтэй.

-УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр УИХ-ын дарга нэг өдрийн популизм ингээд “дууслаа” гэж хэлсэн нь олны анхаарлыг татаж байгаа. Та бүхэнд хандаж хэлсэн байх. Үүнийг юу гэж тайлбарлах бол?

УИХ-ын дарга Монголбанкны Ерөнхийлөгчийг хамгаалах эсвэл олон түмнээс сонгогдсон төлөөлөгчдийг дахин микрофон ашиглаж доромжлох юм бол бид гуравт алхам бий шүү. Бид гурав энэ хүний асуудлыг хөндтөл алхам хийж чадна. Хууль бусаар Их хурлын дарга болсон.

Дахин бие даагчид төдийгүй хэн нэгэн гишүүний нэр төрд нь микрофон ашиглаж халдах, ард түмний төлөөллийн эсрэг үйл ажиллагаа явуулбал маш хатуу арга хэмжээ авна. Тэр хүн үүнийг мэдэхгүй ч байж болно.

Гэхдээ бидэнд алхам байгаа. Бидний бололцоо дуусаагүй. Тиймээс хатуу сануулж байна. Үндсэн хууль, хууль зөрчсөн аливаа үйлдэл хийвэл Их хурлын даргатай хариуцлага ярина.