УУХҮЯ-наас сар бүр "Ил тод, хариуцлагатай уул уурхай" хэвлэлийн бага хурлыг зохион байгуулж, цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл өгдөг.

Энэ сарын хэвлэлийн хурлыг өнөөдөр /2018.10.25/ зохион байгууллаа. Хэвлэлийн хуралд УУХҮ-ийн сайд Д.Сумъяабазар болон бусад албаны хүмүүс оролцов.

Уул уурхайн салбарынхан 2018 оны есдүгээр сарын байдлаар 43.5 сая тонн нүүрс, 979.4 мянган тонн зэсийн баяжмал, 14.4 тонн алт, 2.4 сая тонн төмрийн хүдрийн баяжмал 57.1 мянган тонн хайлмал жоншны баяжмал, 62.6 мянган тонн цайрын баяжмал, 5 сая гаруй тонн газрын тосыг тус тус салбарын хэмжээнд үйлдвэрлэж, экспортод гаргажээ.

УУХҮ-ийн сайд Д.Сумъяабазар шатахууны үнийн өсөлтийн асуудлаар "Шатахууны үнийн өсөлтийг бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт дагалддаг тул Засгийн газрын зүгээс санаа зовж байна. Үнийн зөвлөлийг хуралдуулж, аж ахуй нэгжүүдтэй бид уулзсан. Өвлийн шатахууны үнийн өсөлт аравдугаар сард явагдаж, шатахууны үнэ 50 орчим доллараар нэмэгдэж орж ирдэг.

Энэ нь буцаад дөрөвдүгээр сардаа зуны түлш рүү шилжихдээ  50 орчим доллараар буурдаг. Шатахууны үнэ харьцангуй буурч байна гэж би харж байна. Тухайлбал газрын тосны үнэ дэлхийн зах зээл дээр 76 орчим доллараар борлуулагдаж байгаа.

УУХҮЯ бол бодлогын яам. Бодлогын яам бодлого боловсруулах, дунд болон урт хугацааны шатахуун, нефть боловсруулах салбарын бодлогыг боловсруулж, нөөц хангамжийн асуудал, урт хугацааны тогтвортой хөгжлийн асуудлыг бид боловсруулж оруулдаг. Богино хугацаандаа зохицуулах санхүүгийн эрх бидэнд байхгүй. Энэ эрх санхүүгийн төв байгууллага болох сангийн яаманд очдог. Үүнийг ард иргэд маань зөвөөр ойлгоосой гэж хүсч байна" гэлээ. 

УУЛ УУРХАЙН САЛБАРЫН СТАТИСТИК МЭДЭЭЛЭЛ

Аж үйлдвэрийн салбарын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл: 2018 оны эхний есөн сарын байдлаар 33.5 сая тн нүүрс, 979.4 мян.тн зэсийн баяжмал, 14.5 тн алт, 4.0 мян.тн молибдений баяжмал, 2.5 сая тн төмрийн хүдрийн баяжмал, 57.1 мян.тн хайлуур жоншны баяжмал, 62.6 мян.тн цайрын баяжмал, 5.0 сая баррель газрын тос, 10.5 мян.тн катодын зэс үйлдвэрлэсэн байна.

Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад зэсийн баяжмал 16.0 (1.7%) мян.тн, хайлуур жоншны баяжмал 19.2 (50.7%) мян.тн, цайрын баяжмал 2.0 (3.3%) мян.тн-оор тус тус өссөн байна. Харин нүүрс 2.7 (7.5%) сая тн, молибдены баяжмал 294.5 (6.8%) тн, алт 248.0 (1.7%) кг, төмрийн хүдрийн баяжмал 179.6 (6.7%) мян.тн, газрын тос 710.4 (12.4%) мян.бар, катодын зэс 481.8 (4.4%) тн-оор тус тус буурсан байна.

Аж үйлдвэрийн салбарын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: 2018 оны эхний есөн сарын байдлаар Аж үйлдвэрийн салбарын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 11.2 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 1.7 (18.8%) их наяд төгрөгөөр өслөө. Үүнд уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэл 8.1 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 1.2 (16.9%) их наяд төгрөгөөр, үүнээс нүүрс олборлолт 858.5 (46.5%) тэрбум төгрөг, металлын хүдэр олборлолт 169.3 (3.9%) тэрбум төгрөгөөр тус тус өссөн нь голлон нөлөөлсөн. Аж үйлдвэрийн салбарын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд Уул уурхай, олборлох салбар 72.1%-ийг эзэлж байна.

Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн: 2018 оны эхний есөн сарын байдлаар Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн 13.1 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 2.1 (19.0%) их наяд төгрөгөөр өслөө. Үүнд уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн 9.1 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 1.4 (18.0%) их наяд төгрөгөөр, үүнээс нүүрс олборлолт 3.0 их наяд төгрөг хүрч өмнөх оны мөн үеэс 664.7 (29.0%) тэрбум төгрөг, металлын хүдэр олборлолт 5.3 их наяд төгрөг хүрч өмнөх оны мөн үеэс 598.0 (12.8%) тэрбум төгрөгөөр тус тус өссөн байна.

Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүнээс гадаад зах зээлд нийт 9.1 (69.3%) их наяд төгрөг, уул уурхай, олборлох аж үйлдвэр 7.6 (57.8%) их наяд төгрөгийн борлуулалтыг тус тус хийсэн байна.

Гадаад худалдаа: 2018 оны эхний есөн сарын байдлаар Гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 9,633.8 сая ам.долларт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 1,920.2 (24.9%) сая ам.доллараар өссөн байна. Экспорт импортоос давамгайлж экспорт, импортын зөрүү 931.7 сая ам.доллараар эерэг гарсан байна.

Экспорт: Экспорт 5,282.8 сая ам.долларт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеэс 699.9 (15.3%) сая ам.доллараар өссөн байна. Төмрийн хүдэр, чулуун нүүрс, зэсийн баяжмал, цайрын баяжмал, жонш, молибдений баяжмал, боловсруулаагүй нефть зэрэг уул уурхайн бүтээгдэхүүн нь эрдэс бүтээгдэхүүний экспортын 98.5% буюу нийт экспортын 84.6%-ийг эзлэж байна. Экспортлосон боловсруулаагүй нефть, төмрийн хүдэр болон цайрын баяжмалыг 100%, зэсийн баяжмалын 99.2%, чулуун нүүрсний  99.1%,  жоншны 58.6%-ийг БНХАУ-д, 41.2%-ийг ОХУ-д; боловсруулаагүй буюу хагас боловсруулсан алтыг 100% Их Британи улсад тус тус экспортлосон байна.

Импорт: Импорт 4,351.0 сая ам.долларт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеэс 1,220.3 (39.0%) сая ам.доллараар өссөн байна. 

Эрдэс бүтээгдэхүүний импорт 976.0 сая ам.доллар болж, өнгөрсөн оны мөн үеэс 238.4 сая ам.доллараар буюу 32.9%-иар өслөө. Эрдэс бүтээгдэхүүний импортын 83.5%-ийг нефтийн бүтээгдэхүүн эзлэж байна. Энэ оны эхний 9 сард 814.7 сая ам.долларын 1,184.9 мян.тн нефтийн бүтээгдэхүүн импортлосон нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 133.8 мян.тн-оор, үнийн дүнгээр  224.8 сая ам.доллараар тус тус өсчээ. Нефтийн бүтээгдэхүүний импортын 80.1%-ийг автобензин, дизель түлшний импорт, үүний 33.6%-ийг автобензин, 66.4%-ийг дизель түлшний импорт эзлэж байна.  

ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРЛИЙН ХӨДӨЛГӨӨНИЙ МЭДЭЭ: 2018 оны 10  дугаар сарын 22-ны өдрийн байдлаар  Монгол Улсын хэмжээнд ашигт  малтмалын  хайгуул, ашиглалтын  3163  тусгай зөвшөөрөл хүчин төгөлдөр бүртгэлтэй байна.

2018 оны 9.10  дугаар сарын тусгай зөвшөөрлийн хөдөлгөөний мэдээ:

 Шинэ ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл-10

 Тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлснийг бүртгэсэн-9

 Тусгай зөвшөөрлийг барьцаалсныг бүртгэсэн-1

 Тусгай зөвшөөрлийн талбай буцаасан-6

 Тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгасан-55

3. ГАЗРЫН ТОСНЫ САЛБАРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

Газрын тосны олборлолтын чиглэлээр: 2018 онд 8.1 сая баррель (1.1 сая тонн) газрын тос олборлож 223.4 тэрбум төгрөг төсөвт төвлөрүүлэхээр төлөвлөөд байна. 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний байдлаар 5.12 сая баррель (694 мянган тонн) тос олборлож төлөвлөгөө 63.19 %-тай явж байгаа бол  4.83 сая баррель (655 мянган тонн) экспортлож төлөвлөгөө 59.57%-тай байна. 2018 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдрийн байдлаар улсын төсөвт 176.46 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж 79%-ийн гүйцэтгэлтэй байна.

Газрын тосны бүтээгдэхүүний хангамжийн  чиглэлээр: 2018 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдрийн байдлаар улсын хэмжээнд дунджаар ердийн хэрэглээний 33 хоногийн газрын тосны бүтээгдэхүүний нөөцтэй байгаа бөгөөд үүнээс  А-80 автобензин 88, Аи-92 автобензин 26, дизелийн түлш 29, ТС-1 онгоцны түлш 23 хоногийн нөөцтэй байна.

Улсын дундажаар шатахууны жижиглэнгийн үнэ А-80 автобензин 1841 төгрөг, Аи-92 автобензин 1979 төгрөг, Аи-95 автобензин 2216 төгрөг, дизелийн түлш 2311 төгрөгөөр тус тус худалдаалагдаж байна. 

АЛБАРЫН БОДЛОГО, ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

Салбарын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах хүрээнд:  Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдын 2018 оны төсвийн багцын санхүүжилтээр нийт геологийн судалгааны 29 төслийг хэрэгжүүлж байна. Үүнд: 

• 1:50000-ны масштабын геологийн зураглал, ерөнхий эрлийн 24 төсөл,

• Улсын геологийн 1:200000-ны масштабын иж бүрдэл зургийг К хавтгайн хэмжээнд нэгтгэх төсөл

• Улаанбаатар хотын геоэкологи, гидрогеологийн судалгааны төсөл

• Монгол орны голлох ашигт малтмалтын хэтийн төлөвийг үнэлэх судалгаа

• Төв, зүүн бүсийн Монголын алтны хэтийн төлөвийг үнэлэх судалгаа

• Монгол, ОХУ, БНХАУ, БНКазахстан улс, БНСУлсын хамтарсан судалгаа

Эдгээр төслүүдийн Геологийн судалгааны ажилд хээрийн шуурхай хяналт хийж, гүйцэтгэгч байгууллагуудаас 10.3 тэрбум төгрөгийн гүйцэтгэл ирүүлснээс 9.3 тэрбум төгрөгийг олгоод байна. 

2018 оны найм дугаар сарын 22-ноос эхлэн өнөөдрийн байдлаар 4 багцаар 40-н талбайд 270426.07 га-д хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгох сонгон шалгаруулалт  зарласнаас 38082.73 га бүхий найман талбайд хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгох аж ахуй нэгжийг шалгаруулж улсын төсөвт 4,8 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр болоод байна.  

ЭБМЗ-ийн “Ашигт малтмалын хайгуулын асуудал” хэлэлцэх салбар зөвлөлийн хуралдаан: “Ашигт малтмалын хайгуулын асуудал” хэлэлцэх ЭБМЗ-ийн 13 удаагийн салбар хуралдаанаар хувийн хөрөнгөөр хийгдсэн хайгуулын ажлын үр дүнгийн 129 тайланг хэлэлцүүлсэн. Үүнд: Алтны шороон орд-41, алтны үндсэн орд-5, ховор металлын орд-1, газрын ховор-1, нүүрс-9, мөнгө холимог металл-1, гянтболд-1, зэс-3, төмөр-1, хайлуур жонш-5, шохойн чулуу-4, барилгын чулуу-13, элс-хайрга-3, элс-3, шавар-2, цахиур-1, базальт-1. /2018.10.19-ний өдрийн байдлаар/. 

“Ашигт малтмалын хайгуулын асуудал”хэлэлцэх ЭБМЗ-ийн өргөтгөсөн 2018 оны 08 дугаар сарын 31-ний өдрийн ХХ-2018-02 дугаар хуралдаанаар “Тавантолгойн чулуун нүүрсний бүлэг орд”-ын нөөцийн нэгтгэл тооцооны тайланг хэлэлцүүлж, ордын геологийн нөөцийг ашигт малтмалын нөөцийн Улсын нэгдсэн тоо бүртгэлд шинэчлэн бүртгэсэн. 

Геологийн судалгааны ажлын үр дүнгийн тайлан хэлэлцэх 4 удаагийн хурлаар УТХ-өөр хийсэн судалгааны ажлын 10 тайлан, 24 төслийн төсөв, төсвийн тодотгол хэлэлцсэн. 

“Алт-2 үндэсний” хөтөлбөр:

Алтны нөөцийг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд алтны 41 шороон ордын 4521,6 кг нөөц, 5 үндсэн ордын 18697,9 кг нөөцийг ЭБМЗ-ийн хурлаар хэлэлцэн тус тус хүлээн авч Монгол Улсын алтны нөөцийг 23,2 тн-р нэмэгдүүлээд байна.

Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг үзэл баримтлал, урьдчилсан тандан судалгааны хамтаар боловсруулсан. Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасны дагуу Үзэл баримтлалыг батлуулахаар Сангийн яаманд 2018 оны 9 дүгээр сарын 28-ны өдөр хүргүүлсэн.  

Монголбанк 2018 оны 09 дүгээр сард 2122,8 кг алт худалдан авснаар энэ оны эхний 9 сарын байдлаар нийтдээ 14.329 тонн алт худалдан аваад байна. 2018 оны 9 дүгээр сарын эхэн үед 1 грамм алт худалдан авах үнэ 95,445.95 төгрөг байсан бол одоо нэмэгдэж 101061,81 төгрөг болоод байна.

Монголбанк, Стандарт хэмжил зүйн газрын харьяа Үнэт металлын сорьцын хяналтын газар болон Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн “Тогтвортой бичил уурхай” төсөл хамтран алтны нийлүүлэлтийн сүлжээг албажуулах, ил тод болгох,  худалдааны төвлөрлийг сааруулах зорилгоор Дархан-Уул, Баянхонгор аймгуудад байгууллаа.

Алтны олборлолт төвлөрсөн бүс нутагт энэхүү нэг цэгийн үйлчилгээний төвийг нээснээр алт олборлогчдод алтаа дэлхийн зах зээлийн үнээр худалдах, тээврийн зардал болон цаг хугацааны хувьд хэмнэлт гарах төдийгүй, аюулгүй байдлын баталгаа бий болно. Улмаар алтны нийлүүлэлтийн сүлжээний албан бус шат дамжлага багасч, алтны худалдааны бүртгэлийг сайжруулах, олборлолтын хэмжээг хянах, тогтолцоог бүрдүүлснээр алтны нийлүүлэлтийн сүлжээг бүхэлд нь ил тод болгох, албажуулах нөхцөл бүрдэх юм.

Г.Сүрэн