УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг өнөөдөр нээлттэй хуралдаж нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-Үүл Улаанбаатар хотыг 2020 хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, “Гудамж” төслийн хүрээнд гэр хороололыг дахин төлөвлөх талаар нийслэлээс баримталж буй бодлогын талаар гишүүдэд мэдээлэл сонсголоо. Уг хуралдаанд нийслэлийн зам тээвэр, дэд бүтэц хариуцсан орлогч дарга Гантөмөр, нийслэлийн экологи ногоон байгууламж хариуцсан дэд дарга Бат-Эрдэнэ нар оролцов. Сүүлийн 12 жилд Улаанбаатар хотын төлөвлөлт хүн амын нягтралаас үүдсэн орчны аюулгүй байдал, эрүүл орчны тэнцвэртэй байдал алдагдаж олны анхаарлын төвд байгаа нийгмийн шинжтэй хурдан шийдэх ёстой асуудлуудын нэг зайлшгүй мөн учраас Улсын Их Хурал дахь Ардчилсан намын бүлгийн гишүүд Улаанбаатар хотоос сүүлийн үед авч буй арга хэмжээний талаар нийслэлийн удирдлагуудын танилцуулгыг зайлшгүй сонсох шаардлагатай гэж үзсэн гэдгийг бүлгийн ахлагч Д.Эрдэнэбат хэлсэн юм.

Улаанбаатар хотын захирагч мэдээллийн эхэнд Улаанбаатар хотыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд хамгийн эхэнд шийдэх асуудал бол гэр хорооллыг дахин төлөвлөх гэдгийг хэллээ.
Түүний танилцуулгад дурьдсанаар сүүлийн 12 жилд нийслэлийн хүн ам 558 мянгаар буюу бараг хоёр дахин өсчээ. Үүнээс 56,4 нь механик өсөлтөөр бий болсон энэ нь гэр хороолол өргөжих үндсэн шалтгаан болсон байна. Өөрөөр хэлбэл, 182,4 мянган айл Улаанбаатар хотын гэр хороололд амьдарч байгаа юм байна. Гэр хорооллын хяналтгүй өргөжин тэлсэн нь утаа бөгөөд хөрсний бохирдол үүсэх гол шалтгаан болжээ.
Гэр хорооллын утааны тухай их ярьж байсан боловч хөрсний бохирдлын тухай ярихаа орхигдуулсан. Энэ нь бараг утаанаас илүүтэй хохирол урчуулж болзошгүй болохыг хотын дарга танилцуулгадаа онцлов. Хөрсний бохирдлын тухайд нийслэлд байдаг 175 цэвэр усны эх бүрээс Туул голын эргийн дагуу найман цэвэр усны сан хөрсний бохирдлоос болж актлагдсан байна. Үүний гол шалтгаан нь Улаанбаатар хотын гэр хороолол нь хотынхоо хойд энгэр буюу хоймортоо байрладаг учир гэр хороолын айл өрхүүдийн 00, бохир нь Туул голын хонхор руу урсаж байгааг эрдэмтэд тогтоожээ. Тухайлбал, нийслэлийн хэмжээнд 200 сорил шинжилгээ авахад хөрсний бохирдол нэлээд гүн байгааг тогтоосон байна. 

Ганц гэр хороолол ч гэлтгүй орон сууцны хорооллын үндсэн шугам сүлжээний 80 орчим хувь нь 30-40 жил болж, ашиглалтаас актлагдаж гарах хэмжээнд хүрсэн гэдгийг хотын мэр хэлж байв.

Мөн дахин төлөвлөлт хийх болсон шалтгаан нь Улаанбаатар хот нэг төвтэй хот болсон. Сүхбаатарын талбайг тойрсон нийгмийн бүх чиглэлийн үйлчилгээ төвлөрсөн учраас замын түгжрэл зэрэг зохисгүй үзэгдлийг бий болгоход хүргэсэн аж. Энэ нь Улаанбаатар хотын иргэдийг амьжиргааны хоёр өөр төвшинд хуваах болсон хамгийн том шалтгаан хэмээн үзэж байгаа юм байна.Гэр хорооллын газрын 94 хувь нь хувьчлагдсан аж. Хашааныхаа газрыг бүртгүүлсэн ч гэсэн үл хөдлөх хөрөнгөө бүртгүүлээгүй тохиолдол их байгаа нь өмчлөл аваагүй гэсэн ойлголтыг иргэдэд төрүүлээд байгаа аж. Хэдийгээр Улаанбаатар хотын 20 жилийн төлөвлөгөө байгаа ч хэрэгжилт байхгүй учраас Улсын Их Хурлаар дахин хэлэлцүүлж, шийдвэр гаргах хэрэгтэй байгаа юм байна. 

Ингээд Э.Бат-Үүл даргын танилцуулгатай холбоотойгоор бүлгийн гишүүд сонирхсон асуултдаа хариулт авсны дараа хэлэлцэх нь зүйтэй хэмээн дэмжсэн юм.

Д.Арвин: 

Гэр хорооллын иргэдийн 94 хувь нь хашааны газраа авсан гэдгийг худал тоо гэж бодож байна. Хоёрдугаарт энд тэнд баригдсан баамын буюу хуучин барилга маш их байгаа. Хүн амьдарч болохооргүй байшингуудад иргэд амьдарч байгаа. Гэтэл тэдгээр байшингуудыг нь буулгаад шинээр байшин барихын тулд тэдгээр өрхүүдийг яах бодолтой байгаа вэ. Гуравдугаарт Улаанбаатар хотын тухай хууль гарах уу. 

Э.Бат-Үүл: 

Хүлээн зөвшөөрөгдсөн суурьшлын бүс дэх гэр хорооллын иргэдийн 94 хувь нь газраа өмчилж авсан байна. Түүнээс суурьшихыг хориглосон газарт буусан айл өрх олон байгаа шүү дээ. Тухайлбал үеийн аманд буусан айл өрхө олон бий. 
Баамын байшингуудтай холбоотой асуудал дахин төлөвлөлтөд орно. Тэнд оршин сууж байгаа иргэдийг шинэ орон сууцанд оруулахаар төлөвлөж байна. Хотын хуулийн тухайд Нийслэлийн эрхзүйн байдлын тухай хууль удахгүй яригдана. Дараа нь хотыг дахин хөгжүүлэх тухай хууль ч мөн яригдана. 

Л.Эрдэнэчимэг: 

Дагуул хотуудын асуудлыг хэрхэн шийдэх бодлого барьж байгаа юм бол. Баянхошуу руу хотын захиргаа нүүнэ гэсэн зүйл яригдаад байх юм. Энэ талаар тодорхой мэдээлэл өгч болох уу. Багахангай хот руу үйлдвэрлэлийн бүс хөгжүүлнэ гэсэн байсан. Энэ тухай тодорхой хариулт авахыг хүсч байна.

Э.Бат-Үүл:

Арьс ширний үйлдвэр болон аж үйлдвэрийн паркууд байгуулах тухай хөгжлийн хөтөлбөрт байгаа. Үйлдвэрүүдийн бий болгож буй ажлын байртай уялдуулж хүн амаа суурьшуулах бодлого барьж байна. Улаанбаатар хот, ялангуяа Туул голын эрэг дагуу үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгжүүдтэйгээ тохиролцоход амаргүй байгаа. Тэдэнтэй тохиролцохын тулд шинээр үйлдвэр барих газраа тохиролцох ёстой. Улаанбаатар хотын захиргааг нүүлгэх асуудлыг удахгүй дүрмэндээ оруулах бодолтой байгаа. Хэд хэдэн газар санал болгож байгаа ч Сонгинохайрхайн дүүрэгт байж болох юм гэсэн ажлын хэсгийн санал гарсан. Сайн хүн болох гэж гэр хороолол руу нүүж байна гэж ойлгож болохгүй. Хөрөнгө оруулалтаа гэр хороолол руу чиглүүлж байна гэж ойлгож болно.

Г.Баярсайхан: 

Газар хөдлөлтийн идэвхитэй бүсэд байршиж байгаа хуучин барилгуудын хэдэн хувь нь актлагдсан бэ. Актлагдсан даруйд нь оршин сууж байгаа иргэдийг аюулгүй орчинд амьдруулах ямар боломж байна. Барилгажилт дэд бүтэц хоёрын тендерийн уялдаа холбоо хэр зэрэг байгаа вэ?

Э.Бат-Үүл: 

Газар авсан л бол түүн дээрээ юу дуртайгаа барьж болно гэсэн буруу ойлголт манайд газар авсан байна. Өөрийнхөө газар дээр юу дуртайгаа барьж болох ч ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу явах ёстой гэсэн зарчмыг барих ёстой байсан. Ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу хийгдээгүйгээс хяналт байхгүй болсон байсан. Актлагдсан байшингийн тухайд буулгахаас өмнө оршин суугчдынх нь санаа бодлыг сонсолгүй зөвхөн хэдэн дарга нарын хүрээнд асуудлыг шийдсэнээс зарим нэг талаар хүндрэл үүсч зөвхөн барилгын компаниудын бизнесийнх нь үйл ажиллагааг дэмжсэн шийдэл болж хувирсан болохыг ч дуулгаад авлаа. Харин Улаанбаатар хотын хэмжээнд бол газар хөдлөлтийг тэсвэрлэж үл чадах барилга таван хувийг эзэлж байна.

А.Бакей: 

Нийслэлийн төвд сая 58 мянган хүн амьдарч байна. 2020 он гэхэд төвийн хүн амыг сая 235 мянгаас хэтрүүлэхгүй, 2030 онд 1.400.000-аас хэтрүүлэхгүй гэж төлөвлөж байгаа юм байна. Тэгэхээр хотын төв рүүгээ хүн амын суурьших нөхцөлийг хязгаарлахад юу хэрэглэх вэ.

            Э.Бат-Үүл: 

Улаанбаатарын тэлэлтийг хянах зорилготой ажиллаж байна. Одоо бол хяналтаас гарчихсан. Хот төлөвлөлтөөсөө механик өсөлт нь түрүүлж яваад байгаа юм. Үүнийг хянахын тулд Улаанбаатарын хүн суурьших боломжтой газрыг хурдхан эзэнтэй болгох хэрэгтэй. Хотын тэлэлтийг захиргааны аргаар зохицуулахад хэцүү. Тиймээс газар хувьчлалын хууль нэн даруйхан шаардлагатай байна.

З.Энхболд: 

Улаанбаатар хот нийт газар нутгийнхаа найман хувийг л ашиглаж байгаа. 1990-ээд оны сүүлээр Улаанбаатар хотын газар нутгийг томосгож, Төв аймгаас нэлээд газар авсан. Тэгэхээр хотын төлөвлөлтийг ярьж байгаа бол дэд бүтцээ дотроо биш дөрвөн уулын гадна гаргах хэрэгтэй. Ингэвэл үр дүнд хүрнэ.

Э.Бат-Үүл:

Дэд бүтэц гадагш нь гаргах гэхээр Улаанбаатар хот чинь хүнийг соронзон мэт татаж байна. Бэлэн мөнгөний 80 хувь, ажлын байрны 90 хувь нь Улаанбаатарт байна. Тэр тусмаа дөрвөн уулын дунд байна" гэв.
Ийн гэр хорооллыг дахин төлөвлөхийг АН-ын гишүүд дэмжиж байгаагаа хэлсэн юм. Гэхдээ аль болох түргэн шуурхай хийхийг хотын даргаас хүссэн. Гэсэн ч хотын дарга хүн төвтэй, хүний эрх дээдлэнэ гэсэн улсад хүчээр шийдэж болохгүй. Тиймээс иргэдээс асууж, өөрсдийнх нь хүсэлтээр хийж байгаа гэдгийг онцолж байлаа.