“Аdmon” компанийн ерөнхий захирал Р.Энхбаттай сурах бичгийн тендер, хэвлэлтийн асуудлаар ярилцлаа.

-Сурах бичгийн хэвлэлттэй холбоотой шүүмжлэл жил бүр өрнөдөг. Танай компанийн хувьд энэ жил хэчнээн сурах бичгийг хэвлэхээр гэрээ байгуулсан бэ. Одоогоор хичнээнийг нь хэвлэчихээд байна вэ?

-Надад ийм асуулт тавихаар би тийм л хариулт өгнө. Гэтэл чиний асуусан миний хариулсан хоёрын ард маш их асуудал орхигдож байна. Тиймээс л тэрхүү асуудлынх нь талаар ярилцсан нь зүйтэй байх.

-Тэр нь юу гэж?

-Жишээ нь хэвлэгдэж байгаа сурах бичгийн агуулга ямар байгаа, хүүхдүүдэд бүрэн гүйцэд хүрч байна уу гэх зэргээр. Мөн сурах бичиг есдүгээр сар гараад яагаад олддоггүй, шагийн үнээр зарагддаг юм бэ гэдэг нь хүмүүст чухал шүү дээ.

Нөгөөтэйгүүр, сурах бичгийн агуулга хүртээмжийн талаар ерөнхий боловсролын сургуулийн багш нар ерөөсөө шүүмж хэлдэггүй. Нэг ёсондоо тухайн хүнд хамгийн хэрэгтэй асуудлыг орхигдуулдаг. Сурах бичгийн хэвлэлт, агуулга нь ч яамны реклам сурталчилгаа болоод өнгөрдөг. Үүнийг л би хэлэх гэсэн юм.

-Энэ жилийн сурах бичгийн тендерийг яг хэзээ зарласан юм бэ?

-Сурах бичгийн тендер гэж яг юуг нь хэлээд байгаа юм. Хүмүүс эхлээд үүнийг нь ойлгох ёстой. Сурах бичгийн тендер бол зөвхөн хэвлэх асуудал. Монголд сурах бичиг хэрэгтэй 800 мянган сурагч байлаа гэж бодоход тэдэнд хүрэлцээтэй хэмжээнд хэвлэх ёстой. Нэг ёсондоо хэвлэх буюу цаасан дээр будаг наах л асуудал.

Нөгөөтэйгүүр, сурах бичгийн агуулга хүртээмжийн талаар ерөнхий боловсролын сургуулийн багш нар ерөөсөө шүүмж хэлдэггүй.

Түүнд нь агуулга ямар ч хамаагүй. Харин тэрхүү ажлыг нь хэвлэх үйлдвэрүүд л хийнэ. Гэхдээ үүнд хоёр асуудал бий. Нэгдүгээрт, Боловсрол шинжлэх ухааны яам ерөөсөө ажлаа хийдэггүй. Өөрөөр хэлбэл, бүтэн нэг жилийн турш дуншсаар наадмын өмнөхөн сурах бичиг хэвлэх тендерийг зарлах шийдвэрээ гаргадаг.

Гэтэл ийм орой зарласан тендерт шалгарсан компаниуд нь нэгхэн сарын хугацаанд тэр олон сурах бичгийг хэвлэж бардаггүй. Сурах бичиг хугацаанаасаа хоцордог шалтгаан нь энэ. Хоёрдугаарт сурах бичгийн тендер зарласны дараа бөөн булхай, будилаан гардаг.

-Жишээ нь, ямар булхай гардаг гэж?

-Хамгийн хямдхан үнийн санал өгсөн компани нь хамгийн их хохирдог. Харин өндөр үнийн санал хүргүүлсэн компани нь хамгийн их хождог. Үүнийг бүр онцолж хэлье. Энэ жилийн тухайд ч ийм байдал үүссэн.

-Яагаад хамгийн өндөр санал өгсөн компани нь хождог гэж. Уг нь бага үнийн санал хүргүүлсэн компаниар хэвлүүлэх нь илүү ашигтай юм биш үү?

-Яамныхан ийм зохион байгуулалтаар тендерээ явуулдаг. Би чамд худлаа хэлээгүй. Энэ асуудлаар яаман дээр очоод асуулдаа. Янз бүрийн л тайлбар хэлэх байх.

Өөрөө хэлбэл, тэд нар үнэн хэлж байгаа. Эвсэл би худлаа хэлж байгаа. Үүний үнэн зөвийг хэвлэлийнхэн та нар л гаргаж тавих хэрэгтэй байгаа юм.

-Та түрүүн сурах бичиг хэвлэх тендерийг есдүгээр сар дөхүүлээд тулгаж зарладаг гэж хэлсэн. Ингэж оройтуулдаг нь ямар учиртай юм бол?

-Ерөөсөө л Хөх хотод сурах бичиг хэвлүүлдэгтэй холбоотой. Өөрөөр хэлбэл, манайх чадна гээд тендерийг нь авчихаад Хөх хотод аваачаад хэвлүүлчихдэг компаниуд бий. Үүнийг нь яамныхан мэддэг ч тендерт шалгаруулчихдаг.

Уг нь Монголын хэвлэх үйлдвэрүүд сурах бичгийг дотооддоо хэвлээд байх бүрэн боломжтой. Харин бололцоогүй болгож байгаа нь БШУЯ-ынхан.

Ойрын жишээ дурдахад л хамаг ажлаа наадмын буюу амралтын цаг руу шахчихаж байна. Үр дүнд нь дотоодын хэдэн компани нь өдөр шөнөгүй нойр хоолоо хасан байж сурах бичиг хэвлээд сууж байна. Тэнд хүмүүс баярлаад явж байхад шүү дээ. Дээр нь хамгийн хямд үнээр.

Уг нь Засгийн газраас дотоодын аж ахуйн нэгжээ  дэмжих арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байгаа тухай ярьж байна. Харамсалтай нь, бодит байдал ийм л байна.

-Таныхаар Хөх хот руу очиж сурах бичиг хэвлүүлэх ажлыг салбар хариуцсан яам нь дэмждэг гэсэн үг үү?

-Тийм. Энэ асуудлаар дотоодын компаниудын төлөөлөл БШУЯ-нд санал тавьж байсан. Сурах бичгээ Монголдоо хэвлэе, дотоодын компаниуд нь ажилтай байя, та нар тендерээ эртхэн зарла гэж. Харамсалтай нь, яамнаас үгүй гээд халгаагаагүй. Шалтгаан нь цаагуураа Хөх хотын хэвлэх үйлдвэрийнхэнтэй тохирчихсон байдаг юм билээ.

-Хэн нэгний ашиг сонирхол явдаг гэж ойлгож болох уу?

-Болно. Тендерт шалгарсан компаниуд нь яалт ч үгүй тийшээ явдаг. Үүнтэй нь холбоотойгоор дотоодын компаниуд яаманд нэг биш удаа хүсэлт тавьж байсан.

Яагаад гэхээр бүгдээрээ нууцаар хэвлүүлчихдэг юм. Яам нь хөдөлдөггүй. Эндээс юу харагдаж байна вэ гэхээр яам урд хэвлүүлэх сонирхолтой л байгаа байхгүй юу.

Сурах бичгүүд урагшаа яваад байна. Хэрвээ урагшаа явуулж хэвлэлтээ хийлгэсэн компаниуд байгаа бол дараа жилээс нь тендерт битгий оруул. Үүнийгээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр ил тод зарлаад хил гаалиар нь оруулахаа боль гэж.

Гэвч үгүй, чадахгүй гэсэн хариу өгдөг. Нэг ёсондоо наана нь сурах бичгийн хэвлэлтийн явцын талаар гэгээн цагаан мэдээлэл хийчихээд цаагуураа бохир ажлаа хийдэг.

-Жилд 800 мянган сурах бичгийг хэвлэлээ гэхэд хэчнээн хувийг нь урд хэвлэдэг юм бол. Та тодорхой тоо хэлээч. Ямар нэгэн тооцоо гаргасан байх?

-Мэдэхгүй. Мэдэх ч боломжгүй. Яагаад гэхээр бүгдээрээ нууцаар хэвлүүлчихдэг юм. Яам нь хөдөлдөггүй. Эндээс юу харагдаж байна вэ гэхээр яам урд хэвлүүлэх сонирхолтой л байгаа байхгүй юу.

Уг нь тендерийн бичиг баримт дээр Монголд хэвлэнэ гээд тодорхой заачихсан байгаа. Мэдээж түүнийг нь уншсан хүн яасан сайн юм гэж харна шүү дээ.

Гэтэл урд хэвлэсэн бол яах вэ гэхээр шүүхээр эцэслэн тогтоосон тохиолдолд хариуцлага тооцно гэдэг. Мэдээж урд ном хэвлүүлчихээд өөрийгөө илчлээд явах хүн байхгүй шүү дээ.

-Тэгэхээр сурах бичиг хэвлэх ажлыг зохион байгуулах гэж холион бантанг нь хутгадаг байх нь ээ. Хөх хотод хэвлэдэг гэдгийг нь та баталж чадах уу?

-Чи өмнө нь сурах бичиг хэрэглэж байсан болохоос биш цаана нь ийм юм болдог гэдгийг мэдэхгүй байх. Харин  миний хувьд олон жил энэ ажлыг хийгээд хажуугаас нь харсан хүний хувьд хэлж байгаа юм. Чи бод л доо. Хамгийн бага үнийн санал хэлсэн компани нь хохироод ихийг өгсөн нь хождог байж болох уу.

-Нэг зүйлийг асуухгүй өнгөрч болохгүй нь. Шинээр гарч байгаа сурах бичгүүдийн агуулга нь улам муудаж байгаа тухай ахмад багш нар шүүмжлэлтэй хандах нь бий. Та үүнтэй санал нийлэх үү?

-Тэр үнэн. Ганцхан жишээ дурдъя л даа. /Тэрээр энэ жил ерөнхий боловсролын сургуулийн долдугаар ангид үзэх физикийн хичээлийн шинэ номын хавтас үзүүлэв/. Шинээр хэвлэлтэд орсон долдугаар ангийн физикийн номын хавтас дээр зүгээр л интернэтээс зураг аваад тавьчихсан байх жишээтэй.

Цаашаа уншаад үзвэл зургаан бүлэгтэй байгаа юм. Уг нь тав байсан юм. За тэр нь ч дүүрч гэж бодъё. Эхний хуудсыг эргүүлээд уншихаар 1.1 буюу уртыг хэмжих хэмжүүр гэсэн байгаа юм.

Тайлбар нь Батаа, Ганаа хоёр найзынхаа гарын уртыг хэмжиж үзэхээр болов. Гэхдээ нэг нь шугамаар нөгөөх гараар хэмжжээ. Хэнийх нь хэмжилт илүү нарийн болсон бэ гэжээ.

Гэтэл тухайн хэмжүүр нь юуг заагаад байгаа нь огт ойлгомжгүй байгаа юм. Нэг ёсондоо тухайн зургийг нь хараад сурагч юу ойлгохоо мэдэхгүй төөрөхөөр байна. Ийм л байх жишээтэй.