Нүүдэлчин амьдралын хэв маяг, онгон дагшин байгаль үзэх гэсэн гадаадынхан Монголыг зорих цаг иржээ. Үүргэвч үүрсэн гадаадын иргэд хотын гудамжаар хааяагүй харагдаж, жуулчин хүлээн авахын мөрөөсөл болсон, өвлийн турш аяллын төлөвлөгөө, маршрут гаргаж, ажиллах хүчээ бэлдсэн компаниудын “нар гарах” нь.

Өргөн уудам тал нутаг, нууцлаг  өв соёлтой, олон зууны тэртээ дэлхийг байлдан дагуулж байсан Чингис хааны өлгий нутаг болох Монгол орныг үзэхээр ирж, зуныг хөл хөдөлгөөнтэй, тур операторуудыг ажилтай, орлоготой болгодог жуулчны улирал эхэлж буй нь энэ. Өвөл их хүйтэрдгээс жуулчдын 90 гаруй хувь нь зун ирдэг тул “улирал” гэхээс ч аргагүй юм.

Аялал жуулчлалын олимп гэгддэг “ITB Berlin” үзэсгэлэнд Монгол Улс анх удаа энэ онд түнш орноор оролцон, дэлхийн анхааралд өртөж, Ерөнхийлөгчөөс эхлээд төр, хувийн хэвшлийнхэн, урлаг, соёлынхон хүртэл “Манайд ирээрэй” гэж гадаадынхныг найр тавин урьсан.

Салбарын хөгжлийн 60 жилд тохиогоогүй эл томоохон арга хэмжээний дараах гэдгээрээ энэ жилийн жуулчны улирал онцлогтой. “Манай тур операторуудтай гэрээ хийсэн 150.000 жуулчин энэ зун ирэхээ мэдэгдсэн. Ингэснээр жуулчдын тоо энэ онд дор хаяж 600.000-д хүрнэ” гэж салбарын яамныхан мэдээлж байсан юм. Манайхан энэ үзүүлэлтээ ирэх жилүүдэд  хадгалаад зогсохгүй өсгөж чадвал 2017 онд нэг сая жуулчин хүлээн авах төлөвлөгөөгөө биелүүлж чадна гэсэн том хүлээлттэй байна.

Мөн 2020 онд жуулчны тоог хоёр саяд хүргэнэ гэсэн амлалт ч өгөөд буй юм. Төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагуудын аль аль нь “ITB Berlin”-д оролцохдоо нэлээд чармайсан. Ингэж сайн сурталчилчихаад жуулчид ирэхэд олигтойхон угтахгүй бол оролцсоны үр дүн гарахгүй гэж үзээд аяллын компаниуд хэрэндээ л бэлдэж байгаа сурагтай. Энэ үеийг ашиглан жуулчдаа хамгийн сайн сайхнаар хүлээн авч, эерэг сэтгэгдэл үлдээх гэж компаниуд дор бүртээ хичээхийн хэрээр тэдний дундах өрсөлдөөн ширүүсэж буй гэнэ.

Гэвч тэднээс шалтгаалахгүйгээр, манай улсын аялал жуулч- лалын салбарын хөгжлийг хязгаарлаж буй дэд бүтэц, богинохон улирал, мэргэжлийн боловсон хүчин дутмаг зэрэг багагүй сул талтай. Монгол Улс дэлхийд аялал жуулчлалын салбараараа өрсөлдөхүйц болохын тулд маркетинг, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээ сайжруулах зайлшгүй шаардлагатай нь маргаангүй үнэн.

Жуулчдын олонх нь Наадам үзэхээр ирдэг тул тухайн үед манай үйлчилгээний салбарын хүчин чадал хүрэлцдэггүй, баярын нээлт, хаалт үзэх тасалбар ч олддоггүй. Орон нутагт бол баазуудынх нь орчин нөхцөл тааруу, наад зах нь бие засах газаргүй. Шийдэхэд түвэгтэй асуудал энэ мэт олон тул төрөөс дэвшүүлсэн жуулчдын тоог олшруулах амлалтад итгэх хүн ховор.

Аялал жуулчлал бол Монгол орныхоо байгаль, иргэдийн ахуй амьдралыг байгаагаар нь харуулаад л орлого олж болох “эрүүл” салбар. Зөвхөн уул уурхайд түшиглэж, дэлхийн зах зээлд түүхий эдийн үнэ хэлбэлзэхэд дагаж “савладаг” эдийн засагтай ма- най улсад түүнээс дутахгүй мөнгө олж болох салбар нь аялал жуулчлал гэдэгтэй салбарынхан нь санал нийлдэг.

Тиймээс уул уурхайтай зуузай холбон хөгжүүлэх боломж бүрэн бий. “ITB Berlin”2015”-ын дараа манайх руу чиглэх жуулчны урсгал нь энэ боломжийг нээх зам болох үндэстэй. Берлиний үзэсгэлэнгээс Монголыг харсан, “олсон”, сонирхсон хэдээ “хөөгөөд” явуулчихгүйн тулд одооноос л хичээе, одоо л эхэлье.

Албаны хүний үг

БОНХАЖЯ-ны Аялал жуулчлалын бодлого, зохицуулалтын газрын дарга Б.Маргадаас зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Монгол Улс “ITB Berlin” үзэсгэлэнд анх удаа түнш орноор оролцлоо. Энэ жилийн хувьд ямар хүлээлт байна вэ. Жуулчдын тоо хэзээнээс нэмэгдэнэ гэж үзэж байгаа вэ?

“ITB Berlin” үзэсгэлэнд оролцсоны ач тус их. Дэлхийн эдийн засгийн форумаас “Монгол Улс нь бусад орны хувьд зорьж очих газар нутаг мөн гэж танигдаагүй” гэж дүгнэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, яагаадМонголд очих ёстой юм, юу нь тийм онцлог юм, давуу тал нь юу вэ гэдгээрээ бусад улсад төдийлөн сайн танигдаагүй байсан. Энэ үзэсгэлэнгийн үеэр жуулчдад нүүдэлчин ахуй, онгон байгаль,, түүх, соёл, уламжлалаа өвлөн авч үлдсэн, зорьж очиход сонирхолтой улс орнуудын нэг мөн гэдгийг таниулахаар хичээсэн.

Ер нь аялал жуулчлалын салбарын онцлог нь аяллын гэрээг өмнөх жилд нь хийдэг. Энэ жилийн хувьд Монгол Улсыг зорин ирэх жуулчдын тоо 2014 оныхоос өснө гэж тооцож байна. “ITB Berlin”ий дараах бодит үр дүн 2016 оноос илүү тодорхой гарна.

-Аялал жуулчлалын улирал эхэлж байна. Үүнтэй холбоотойгоор БОНХАЖЯ-наас ямар ажлууд хийхээр төлөвлөж байна вэ?

Бид 2016, 2017 онд ирэх жуулчдыг хүлээн авах бэлтгэлээ хангах ёстой. Иймээс салбарын бодлогыг тодорхойлох Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөрийг 2015-2017, 2018-2020 он гэсэн хоёр үе шаттай хэрэгжүүлэхээр боловсруулаад дуусаж байна. Ойрын хугацаанд батлуулна. “ITB Berlin”д оролцсоны дараа нэн тэргүүнд хийх ажлуудыг уг хөтөлбөрт тусгасан. Жуулчин хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, салбарын дэд бүтцийн асуудлуудыг шат дараатайгаар шийдэх зэрэг тодорхой зорилтуудыг багтаасан.

Энэ ажлын хүрээнд үндэсний бахархалт Бурхан халдун хайрханы аяллын зам дагуух тохижилтын ажлыг, мөн Элсэн тасархай, Горхи, Тэрэлж зэрэг жуулчдын аялдаг гол чиглэлүүдийн дагуу нийтийн ариун цэврийн газар барих, хэд хэдэн чиглэлд явган аялагчдад зориулсан зүг чигийн тэмдэг, тэмдэглэгээ хийхээр төлөвлөж байна. Аялал жуулчлалын хөтөлбөр боловсруулснаар зорилго, зорилт, ямар байгууллагууд хэрхэн оролцох нь маш тодорхой болно.

Зорилтыг хэрэгжүүлэхийн тулд төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд санхүүжилтийн ЭХ Үүсвэрийг олон талаас бүрдүүлнэ гэж тооцож байгаа. Орон нутаг болон улсын төсөвт хөрөнгө, бусад төсөл хөтөлбөрүүд, хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт, хандив тусламж гэсэн эх үүсвэрээс бүрдүүлэх боломжтой гэж үзэж байна.

Салбарын мэдээллийн нэгдсэн сан үүсгээд, статистик тоо, баримтаа зөв гаргадаг болох шаардлага бий. Тэнд байгууллагуудын мэдээлэл, улс орны түүх, соёл, байгалийн дурсгалт газруудын талаарх танилцуулга гээд бүгд багтсан нэгдсэн цогц сан үүсэх ёстой. Зочлох үйлчилгээний байгууллагуудын хүний нөөцийг чадавхижуулах ажлыг цаашид эрчимжүүлэх шаардлагатай.

-Дотоодын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд хэрхэн анхаарч байна вэ?

Үүнд нэлээд төвлөрч ажиллах шаардлагатай. Дотоодын аялал ч бас дэд бүтцийн асуудалтай шууд хамааралтай хөгждөг. Нислэг болон бусад дайвар бүтээгдэхүүнээс шалтгаалаад аяллын үнэ өндөр байгаа. Энэ нь манай иргэдийн дотооддоо аялах аяллыг үнэтэй болгодог. Тиймээс бас л дэд бүтцийн асуудлыг тэргүүн ээлжинд шийдвэрлэж байж тав тухтай, аюулгүй зорчих боломж бүрдэнэ. Дотоодын жуулчдад аялах соёл түгээх, газар нутгуудыг аялах чиглэл талаас нь таниулах ажлууд хийхээр төлөвлөж байна.

-Манай улсын дэлхийд өрсөлдөх чадвар хэр байгаа вэ?

Өнгөрсөн онд Монгол Улс дэлхийн 140 гаруй орноос аялал жуулчлалын индексээр 99 дүгээрт бичигдсэн. Дэлхийн аялал жуулч- лалын байгууллагын зөвлөмжүүдээс харахад Монгол тийм их сөрөг имижтэй улс биш. Манайд террорист халдлага гардаггүй, дайн байлдаан, дотоодын тэмцэл байдаггүй, хөрш орнуудтайгаа муудалцсан зүйл байхгүй.

Тэгэхээр бид эерэг имиж бүрдүүлэхэд тэгж их хөрөнгө, цаг хугацаа зарцуулах шаардлагагүй, уг нь Монгол Улс бол зорин очих газрын нэг, нүүдэлчин ахуйгаа уламжилж авч үлдсэн, үзэсгэлэнт байгальтай гэдгээ харуулж, түүнийгээ бүтээгдэхүүн болгож чадвал манай аялал жуулчлалын салбар хөгжих боломжтой. Бид томоохон цогцолбороор бусад оронтой өрсөлдөж чадахгүй. Байгаль, нүүдэлчин ахуйгаа аяллын бүтээгдэхүүн болгон, нут- гийн иргэдэд түшиглэсэн аялал жуулчлал хөгжүүлбэл зөв байх. Одоо 99 дүгээрт байгаа өрсөлдөх чадварын индексийг 2020 он гэхэд 90 болгохын төлөө ажиллана.

-Аялал жуулчлалын салбарт тусгай зөвшөөрөл байдаг уу. Компаниуд тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг үү. Олон жижиг компани үйл ажиллагаа эрхлэхийн хэрээр чанар муу байдаг гэсэн шүүмжлэл дагадаг шүү дээ?

Аялал жуулчлалын үйл ажиллагааг тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр хийдэггүй. Одоогоор тур операторын ангиллын гэрчилгээ авдаг, тусгай зөвшөөрөл биш. Гадагшаа жуулчин илгээх, дотоодод жуулчин хүлээн авах ангиллын гэрчилгээг Монголын аялал жуулчлалын холбооноос авдаг. Одоогоор зөвхөн энэ гэрчилгээний үндсэн дээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Тиймээс эргээд хариуцлага тооцох хэцүү.

-Тур операторын компаниудыг тусгай зөвшөөрөлтэй болгож болдоггүй юм уу?

Аялал жуулчлалын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад ийм санаа бий. Гэхдээ Зөвшөөрлийн тухай болон Хяналтын тухай хуулиудыг харзнаж байна.

-Аялал жуулчлалын баазуудын үйлчилгээ- ний стандартыг яаж сайжруулах вэ?

Монголд гурван төрлийн үйлчилгээний стандарт мөрдөж байгаа. Стандартыг шинэчлэх, хяналтын системийг сайжруулах арга зам байна.