Зэвсэгт хүчний 91 жилийн ойн баярын өдөр. Энэ сэдвээр ярилцахаар УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнийг урилаа.

-Зэвсэгт хүчний ойн өдөр тохиож байна. Та цэргийн алба хаасан. Мөн цагдаагийн хурандаа цолтой. Баярын мэнд хүргэе. Бас бусдад мэндчилгээ хүргэх боломжийг Танд олгож байна.

-Танай сонины уншигчдад зэвсэгт хүчний 91 жилийн ойн баярын мэнд хүргэе. Бидний өвөг дээдэс эх орныхоо газар шороо, тусгаар тогтнол бүрэн эрхт байдал, ард түмнийхээ амар амгалан байдлын төлөө үеийн үед тэмцэж, халуун амь бүлээн цусаараа энэ Монгол Улсыг бидэнд үлдээсэн их түүхтэй юм. Ийм алдар гавьяаны ойн баяр гэж боддог.

-Өдгөө цэргийн албыг нэг жил хаадаг болсон. Таны үед гурван жил, бүр таван жилээр ч хаадаг байж. Гурван жилийн алба хаасан ах нарын бие бялдар, хүмүүжлээр бахархдаг байлаа. Тэгвэл нэг жилийн цэргийг цэрэг биш гэх болж.

-Бидний үеийн гурван жилийн цэргийг одоогийн нэг жилийнхтэй харьцуулахын аргагүй. Өдөр, шөнө шиг ялгаатай. Цэрэг, эх оронч үзлийн тухай өнөөдөр том хүрээнд ярих цаг болсон гэж боддог шүү. Өв уламжлал, үүх түүхээс үзвэл Монголын ард түмэн гайхалтай зохион байгуулалттай байжээ. Гэр өрхөөсөө эхлээд л зохион байгуулалттай явж ирсэн юм. Арван өрх нэг тасаг цэрэг гаргадаг байсан юм билээ. Аравтууд нэгдэж зуут, зуут нь мянгат болдог. Байнгын цэрэг армийн бүтэц, зохион байгуулалттай байсан гэж хэлж болно. Ийм сайхан уламжлалтай. Их засаг хуульд ч бий. Хэн гэрээ сайн зохион байгуулж чадна, тэр хүнд аравт, мянгатыг захируулж болно гэж Чингис хаан үздэг байж. Борвийг нь сунгаж бохирыг нь цэвэрлэ. Эгэмнээс нь татаж эрийн цээнд, хүзүүнээс нь татаж хүний зэрэгт хүргэ. Гарыг нь ганзаганд, хөлийг нь дөрөөнд хүр гэх гэх мэт гүн ухаанаар хүмүүжиж ирсэн их түүхтэй, бид. Энэ бол маш том ухаан. Түүнийхээ ч хүчинд монгол үндэстэн дэлхийд нэр алд раа цуурайтуулж, бодлого тодорхойл дог байв. Энэ сайхан өв соёлыг сэргээх хэрэгтэй.

-Цэргийн амьдрал танд юу өгсөн бэ?

-Гурван жилийн цэргийн алба бидэнд их зүйл өгсөн. Наад зах нь гутлаа тослож сурна. Захныхаа даавууг угааж хадах, хувцсаа цэвэр цэмцгэр өмсөх, захирах, захирагдах ёс, хүний үг сонсох гээд их зүйлд сургасан. Халуунд халж, хүйтэнд хөрөх гээд олон шалгуурыг даван туулсан. Олон аавын хүүтэй дотно нөхөрлөж, он жавууд болсон доо. Дээд оны цэрэг, бага дарга нар маань дараа жилийнхээ цэргүүдэд биеэрээ үлгэр дууриал үзүүлж, халамжилдаг байв. Сүүлд дэглэлт гэх гажуудал гарах болсон. Бидний үеийн цэрэг 10 төгрөгийн цалинтай байсан.

-Бидний үеийнхэн багадаа цэргийн дарга болохыг мөрөөддөг байж билээ. Арми тийм л нэр хүндтэй байсан. Гурван жилийн цэргийн алба хаасан ах нарын булчин шөрмөс зангирч харагдаад л...

-Монголчууд хүчирхэг армийг социализмын үед байгуулж чадсан. Тэр үеийн гурван жилийн цэргийн олж авсан хүмүүжил, сурсан мэдсэн зүйл их. Одоогийн олон их, дээд сургууль төгссөн хүмүүсээс ч илүү ихийг сурч мэдсэн. Ажлын ачаалал даадаг, дүрэм журмыг ягштал биелүүлдэг, үг сонсдог, сэтгэлийн хаттай болох хүмүүжлийг олгодог байсан юм. Гурван жилд эр хүн их өөрчлөгдөөд халагддаг.

-Гэтэл нэг жилийн цэргийн албанаас бултаж, зугтаадаг залуу одоо олон болсон.

-Эр цэргийн алба хааж, эх орноо хамгаалах нь хүн бүрийн үүрэг байх ёстой. Зарим оронд үүнийг хуульчилсан ч байдаг. БНСУ-ын жишээ байна. Ямар ч од, дарга, сайд, баян хүний хүүхэд хамаагүй, цэргийн алба хаах хуультай. Манайх шиг хоёр сая төгрөг төлөөд чөлөөлөгддөг явдал байхгүй. Цэрэг, эх оронч үзэл олгох сургалтын хөтөлбөр манайханд үгүйлэгддэг. Одоогийн хүүхэд, залуусын хүмүүжлийн доголдол цэргийн алба хаадаггүйтэй ч холбоотой гэж хэлж болно. Энэ бүхэнтэй холбоотойгоор өвөг дээдсийнхээ өв уламжлалыг хадгалж явахгүй бол нийгэмд сөрөг үр дагавар буурахгүй л болов уу.

-Цэрэг, эх оронч хүмүүжил олгох сургалтын хөтөлбөр хэрэгтэй санагддаг шүү.

-Энэ чиглэлийн бодлого байх ёстой.

-Та хэдэн оны цэрэг билээ. Цэргийн найзуудын дунд “он жав” гэж нэрлэдэг насан туршийн сайхан харилцаа үүсдэг?

-1982-1985 оны цэрэг. Эрдэнэтийн тусгай хамгаалалтын 202 дугаар ангид алба хаасан. Өмнөдэлгэр сумаасаа Алтангэрэлтэйгээ хамт мордсон. Он жавтайгаа насан туршийн найзууд болсон. Зулай зулайгаа гишгэж төрсөн ах дүүгээс ялгаагүй болчихдог юм билээ. Баатар гэж найз маань бий. Байнга холбоотой байдаг. Сайхан дурсамжууд бий, бий. Энэ сайхан өдрийн баярын мэндийг 1982-1985 онд хамт цэргийн алба хаасан андууддаа хүргэхийг хүсэж байна.

Б.Бат-Эрдэнэ: Цэрэг, эх оронч хүмүүжил олгодог тогтолцоо хэрэгтэй байна