-Энэ хөтөлбөрийн дүнд 5553 хүнд урьдчилан сэргийлэх үзлэг хийж, хорт хавдартай 72, хавдрын урьтал өвчтэй 291 хүнийг илрүүлжээ-

Энэ жилийн “Хавдрын эсрэг үндэсний аян” Сүхбаатар аймгаас эхэллээ. Учир нь тус аймаг элэгний хавдрын өвчлөл, нас баралтаар анхаарал татдаг бөгөөд улсын дундажтай харьцуулахад өндөр үзүүлэлттэй байдаг аж.

Тиймээс хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлж эмчлэх зорилготой аяныг ХААН банк, МҮОНРТ, ХСҮТ хамтран тав дахь жилдээ Сүхбаатар аймгаас эхлүүлж буй юм.

Мөн орон нутгийн эмч, мэргэжилтнүүдийг нарийн мэргэжлийн сургалт, сайн дурын ажилтнуудын сургалтад хамруулах, иргэдэд хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэх мэдлэг мэдээллийг түгээх, эрт илрүүлгийн ач холбогдлыг таниулж, зургаан төрлийн хавдрын үзлэг, оношилгоонд хамруулав.

Монголчуудын хорт хавдрын өвчлөл, нас баралтын дийлэнх нь элэг, ходоод, улаан хоолой, уушги, умайн хүзүүний хорт хавдрын шалтгаантай байдаг. Тэр дундаа элэг, ходоод, умайн хүзүүний хавдар нийт хорт хавдрын 60 хувийг эзэлж байна.

Сүхбаатар аймаг энэ гурван өвчлөлөөр улсад тэргүүлдэг. Тухайлбал, элэгний хорт хавдар В, С вирусээс, умайн хүзүүний хорт хавдар вирусээс, ходоодны хорт хавдар амьдралын хэв маяг, хеликобактертай холбоотой байдаг. Монгол Улс шалтгаан нь тодорхой гурван хорт хавдрыг эмчлэх боломжтой.

Үүний нэг алхам бол “Элэг бүтэн Монгол” хөтөлбөрийг хэрэгжилт юм. Үндэсний хэмжээнд иргэдээ 2020 он гэхэд С вирусгүй болгох том зорилго тавин ажиллаж байна хэмээн ХСҮТ-ийн захирал Ж.Чинбүрэн аяны нээлтийн үеэр онцлов. “Хавдрын эсрэг үндэсний аян” Баянхонгор, Говь-Алтай, Хэнтий, Сүхбаатар аймаг, Баянзүрх дүүрэгт хэрэгжих ажээ.

Энэ үеэр Сүхбаатар аймгийн Эрүүл мэндийн газрын дарга Н.Батсанаатай ярилцлаа.

-Танай аймагт зонхилон тохиолдож буй өвчлөлийн талаар яриагаа эхэлье?

-Манай аймгийн хэмжээнд халдварт, халдварт бус өвчний дотроос цусны эргэлтийн тогтолцооны өвчлөл нэгдүгээрт ордог. Хоёрдугаарт, хорт хавдар, амьсгалын тогтолцооны өвчин, хоол боловсруулах, гэмтлийн өвчлөл эхний таван байрт орж байна. Сүхбаатар аймагт тулгамдаж байгаа асуудал бол элэгний хавдар, нас баралтаар тэргүүлж байна.

-Хорт хавдрын өвчлөл юунаас болж үүсээд байна вэ?

-Зонхилон тохиолддог хавдрын дунд элэгний хавдар Сүхбаатар аймагт нэгдүгээр байрт ордог. Энэ нь вирусын шалтгаантай элэгний хавдар 80 гаруй хувийг эзэлж байна. Хүн амын буруу зан үйл, хооллолтоос үүсч байна. Мэдээж хүнсний аюулгүй байдал, гадаад орчны нөлөө гэсэн хүчин зүйл нөлөөлж байгаа. Эдгээр шалтгааны улмаас өвчлөл гарч байна.

-Элэгний В, С вирусыг бууруулахын тулд ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-Аймгийн хэмжээнд “Хавдаргүй Сүхбаатар” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Хөтөлбөр 2017-2020 он хүртэл хоёр үе шаттай хэрэгжинэ. Сүхбаатар аймгийн 40-өөс дээш насны 18 мянган хүнд хурдавчилсан оношлуураар В, С вирусыг илрүүлэх ажлыг эхлүүлсэн. Хоёрдугаарт, үлдсэн насныхныг бүх төрлийн хавдраас урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамруулна. Мөн Сүхбаатар аймгийн Засаг даргын санаачлагаар аймгийн Нэгдсэн эмнэлэгт лабораторийн В, С вирус тоолох багаж, тоног төхөөрөмжийг оруулж ирэхэд бэлэн болоод байна. Мөн алслагдсан сум, сууринд байгаа иргэдэд эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг чанартай, хүртээмжтэй, хэнийг ч орхигдуулахгүй үзүүлэхийн тулд Мобайл технологийг оруулж ирэхээр мэргэжилтнээ бэлтгэж байна. Алслагдсан Эрдэнэцагаан суманд эхний удаа оруулж ирэх гэж байгаа ч цаашид Засаг даргын нөөц хөрөнгөөс Сүхбаатар аймгийн таван сумыг Мобайл технологиор хангах бодолтой байгаа.

-Танай аймгаас “Хавдрын эсрэг үндэсний аян” эхэллээ. Энэ удаагийнх юугаараа онцлог байв?

-“Хавдрын эсрэг үндэсний аян” манай аймагт тав дахь удаагаа зохион байгуулагдаж байна. Өмнөх дөрвөн жил зохион байгуулахдаа 5553 хүнд урьдчилан сэргийлэх үзлэг хийж, хорт хавдартай 72, хавдрын урьтал өвчтэй 291 хүнийг илрүүлсэн байна. Эрт үедээ оношлогдоод эмчлэгдэж байгаа олон хүн бий. Хөдөө орон нутагт хавдрын эсрэг аяныг зохион байгуулснаар нэгдүгээрт, хорт хавдар болон буруу зан заншлын талаар мэдээлэл, сурталчилгаа явуулах, өвчлөлийг бууруулах, урьдчилан сэргийлж оношлох, эмч нарыг орон нутагт нь чадавхжуулдаг.

-Элэгний хавдраар хэдэн насны ямар хүмүүс өвчилж байна вэ?

-Элэгний хавдраар өвчилсөн хүмүүсийн 44.7 хувь нь эрэгтэй, 38 хувь нь эмэгтэй байна. Эрэгтэй хүн давамгайлж байгаа нь архи, тамхины хэрэглээ, хоол хүнсний байдалтай холбоотой. Хоол, цайндаа давс их хэрэглэж байна.

-“Элэг бүтэн Монгол” хөтөлбөрийн хүрээнд ямар ажил хийж байна?

-“Элэг бүтэн Монгол” үндэсний хөтөлбөртэй уялдуулан “Хавдаргүй Сүхбаатар” хөтөлбөрийг гаргасан. 40-өөс дээш насанд хавдар их илэрдэг. Яагаад гэвэл нас ахих тусам хавдрын өвчлөл нэмэгддэг. Тиймээс энэ хүмүүсийг авч урьдчилан сэргийлэх үзлэгийг хийж илрүүлэх ажлыг зохион байгуулж байгаа. Манай аймгийн нэг онцлог нь улсын хэмжээнд өдрийн химийн эмчилгээг анх удаа нэвтрүүлсэн. 2009 оноос орон нутагтаа химийн эмчилгээг хийдэг болсон. Энэ нь иргэдэд эдийн засаг, сэтгэл зүйн хувьд таатай нөхцлийг бүрдүүлж өгсөн. Мөн аймгийн Нэгдсэн эмнэлэг химийн эмчилгээг төсөвтөө суулгаж, химийн эм, тариагаа татаж оруулж ирээд үнэ төлбөргүйгээр иргэддээ үйлчилдэг болсон. Ер нь химийн эм, тариа өртөг өндөртэй. Нэг хүн дунджаар нэг удаа химийн эмчилгээг 1-2 сая төгрөгөөр хийлгэдэг. Нэг хүн 5-6 курс эмчилгээг 21-28 хоногийн давтамжтай хийдэг. Ард түмнийхээ эрүүл мэндийн төлөө эмчилгээ, эдийн засаг, сэтгэл зүйд нь тустай ажил болсон гэж боддог.

-Танайд хавдрын эмч хэр хүрэлцээтэй байдаг вэ?

-Хавдрын эмчээр бэлтгэгдэж гарах эмч цөөхөн байсан. Одоо харьцангуй нэмэгдэж байгаа. Аймгийн хэмжээнд нэг л хавдрын эмч бий. Энэ эмч хөнгөвчлөх, химийн эмчилгээгээ ч хийдэг байсан бол одоо химийн, хавдрын эмчийг бүрэн орон тоогоор нь ажиллуулах шаардлагатай байгаа учраас орон тоогоор нь ажиллуулна гэж бодож байгаа.

-Ажиллах сонирхолтой эмч олон байна уу?

-Дээхнэ үед ажиллах сонирхолтой хүн цөөн байсан. Яагаад гэвэл хавдар эдгэрдэггүй өвчин, үр дүн муутай байдаг гэдэг утгаар эмч нар тийм ч дуртай байгаагүй. Харин одоо өөрчлөгдсөн. Хавдрын эмч болох хүсэлтэй, хавдрын нарийн мэргэжлээр мэргэших хандлагатай болж байна. Манай аймагт ч ялгаагүй хавдрын эмчээр сурах эмч нарын тоо жилээс жилд нэмэгдэж байгаа. Бид цаашид төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмчийг бэлтгэх шаардлагатай. Яагаад гэвэл өнөөдөр манай улсын байдал ойрын 10 жилдээ хавдрын өвчлөл нэмэгдэх хандлагатай гэсэн ДЭМБ-ын тооцоо байдаг. Тиймээс бид үүнтэй уялдуулаад хавдрын мэргэжилтнийг мэргэшүүлж, төрөлжүүлж бэлтгэх шаардлагатай. Одоо ажиллаж байгаа хавдрын нэг эмчээ химийн эмчилгээний чиглэлээр мэргэшүүлэх, дахин нэг хөнгөвчлөхийн эмчийг орон тоогоор нь ажиллуулах, хавдар нэмэгдэж байгаа болохоор хэвтэн эмчлүүлж байгаа тасгийг өргөтгөх гэсэн асуудал байгаа.

-Дурангийн эмч хэр хүрэлцээтэй байна вэ?

-Сэргийлж болох хавдрууд хүний зан үйлтэй холбоотой. 90 хувь нь иргэн хүнээс шалтгаалдаг. Манайд дурангийн эмч хангалттай бий. Ходоод, бүдүүн гэдэсний дурангийн эмчилгээ хийдэг. Оношилгооны цогцолбор төвтэй. Манайх харьяалал хамаарахгүй, иргэн хүн аль ойрхон байгаа эмнэлэгтээ очиж тусламж, үйлчилгээгээ авах эрхтэй байдаг. Тиймээс аймгийн Нэгдсэн эмнэлэг, сум дундын эмнэлэг гэж ялгалгүй үйлчилгээ үзүүлдэг.

Сэтгүүлч. Р.ОЮУН