УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн \2022.01.13\ нэгдсэн хуралдаанаар Үндсэн хуулийн 30 жилийн ойд зориулсан УИХ-ын хүндэтгэлийн хуралдаан боллоо. 

Ардчилсан Үндсэн хууль баталсны 30 ой энэ өдөр тохиож байна. Монголын Улс анхны Үндсэн хуулиа 1924 онд баталж байсан бол түүнээс хойш 1992 онд 4 дэх Үндсэн хууль буюу ардчилсан, шинэ Үндсэн хуулиа баталж, хэрэгжүүлсээр 30 өдгөө жил болж байгаа билээ.

“Монголчууд төрт ёс, хууль цаазны сэтгэлгээний наанадаж хоёр мянга гаруй жилийн түүхтэй ард түмэн. Туурга тусгаар Монголын төр улс бичмэл Үндсэн хуультай болсоор 100 шахам жил, ардчилсан Үндсэн хуулиа баталж мөрдсөөр 30 дахь жилтэйгээ золгож байна.

1992 оны нэгдүгээр сарын 13-ны өдөр баталсан Монгол Улсын ардчилсан, шинэ Үндсэн хуулиар нийгэм, эдийн засаг, төрийн тогтолцооны цоо шинэ, иж бүрэн өөрчлөлт шинэчлэлтийг хийж, хүний эрхийг дээдэлсэн,  өмчийн олон хэлбэр бүхий зах зээлийн эдийн засагт суурилсан ардчилсан нийгмийг цогцлоон байгуулах тогтолцооны үндэс суурийг тавьсан билээ.

Хүний жам ёсны эрхийг тэргүүн зэрэгт тавьж, улс төрийн ардчилал, олон ургальч үзэл, эдийн засгийн чөлөөт байдал, төрийн эрх мэдлийн хуваарилалт, нутгийн өөрөө удирдах ёс, хараат бус бие даасан шүүхийн тогтолцооны зарчмууд болон Үндсэн хуулийн хяналтыг баталгаажуулсанд 1992 оны Үндсэн  хуулийн онцлог, ач холбогдол оршиж байгаа билээ.

Эдүгээ дэлхийн ихэнх улс орнуудын Үндсэн хуульдаа тусган баримталж буй гол үзэл санаа нь парламентын ардчиллыг төлөвшүүлж, ард түмний засаглах эрхийг хангах, хүний эрх, эрх чөлөөг баталгаажуулахад чиглэгдэж байна.

Улсын Их Хурлын 2020 оны сонгуулиар бүрдсэн найм дахь удаагийн парламент хүний эрхийг дээдэлсэн парламент байхаа тунхагласан. Хууль болгонд хүний эрхийг амин сүнс болгон суулгахаас гадна нэгэнт батлагдан мөрдөгдөж байгаа хуулиудад ч мөн хүний эрхийн талаар хяналт шинжилгээ хийн засаж залруулах шаардлагатай гэж үзэж байна. Мөн хуулийн байгууллагад хүний эрхийг зөрчих явдалтай хатуу тэмцэхэд онцгой анхаарч, холбогдох хуулиудыг баталсан.

Үндсэн хуулийн хэрэгжилтийн байдалд шинжлэх ухааны үндэслэлтэй шинжилгээ, судалгаа хийх хэрэгцээ, шаардлага байсаар байна. Энэ чиглэлээр эрдэмтэн судлаачдын хийж буй судалгааны ажлыг дэмжиж, эрчимжүүлэх нь зүйтэй. Аливаа тулгамдсан асуудлыг иргэдтэйгээ зөвлөлдөн, улс төрийн зөвшлийг хангасны үндсэн дээр шийдвэрлэж байх жишгийг 2019 онд Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахдаа тогтоосон билээ. Энэ жишгийг цаашид ч хадгалах нь зүйтэй гэж үзэж байна.