Ёс зүйн дэд хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Г. Баярсайхантай ярилцлаа.

-Ёс зүйн дэд хорооны дүрмийг найман жил ярилцсаны эцэст сая баталж, бүрэлдэхүүнийг сонголоо. энэхороо ажиллаж чадахгүй байгаагаас сахилга алдсан гишүүдийг намын хүрээнд ярилцаад өнгөрдөг. Тэгэхээр Ёс зүйн дэд хороо нэг ч асуудлыг чихнийхээ хажуугаар өнгөрөөлгүй ажиллаж чадах уу?

-Ёс зүйн дэд хороог ажиллуулъя, УИХ-ын гишүүн ёс зүйн дүрмийн дагуу ажиллах ёстой гэж олон жил ярьсан ч өнөөдрийг хүртэл дүрэмгүй явж ирсэн. УИХ-ын гишүүн, Ёс зүйн дэд хорооны даргын хувьд спикерт талархаж байна. Д.Дэмбэрэл дарга Ёс зүйн дэд хорооны асуудлыг анхааралдаа авч ажилласан. Хүн бүр ёс суртахуунтай байх нь энгийн зүйл юм шиг хэрнээ ёс зүйн алдаа, ашиг сонирхлын зөрчлөө ил raprax тохиолдол УИХ-д гардаг. Энэ бүгдийг таслан зогсооё гэсэн бодолтой байна.

-Яаж. Хоёр нам хамтарсан, улс төрийн тохироогоор асуудлыг шийдэж байхад нэгийгээ шийтгүүлж, шүүлгэх үү?

-Хуулийн өмнө хүн бүр тэгш эрхтэй. Гомдол ирсэн л бол Ёс зүйн дэд хороо хуралдана. Хууль, дүрмийн дагуу ажиллаж донгодохоос өгсүүлээд хариуцлага тооцох болно. Гэхдээ хариуцлага тооцно гэж гишүүдээ далайлгаж, сүрдүүлэхээс илүүтэй ёс зүйтэй байхыг сануулна. Ёс зүйн дэд хороогоор тухайн гишүүний асуудлыг ярьж байна гэдэг улстөрчийнх нь нэр хүнд, карьерт хар толбо үлдэнэ. Тэгэхээр хариуцлагатай, ёс зүйтэй л байх ёстойг УИХ-ын гишүүд ухамсарлах хэрэгтэй.

-Ёс зүйн дэд хороо байгуулагдсан ч дүрэмгүй, гишүүдгүй хоёр жилийг өнгөрүүлсэн. Гэсэн ч тананд хаягласан өргөдөл, гомдол ирдэг үү. Тодорхой хэлж болох уу?

-Ирж байсан. Саяхан УИХ-ын гишүүнийг нэрийг дурдаад улс төрийн томоохон алба хашиж байж хувийн компанийн рекламд тоглолоо гэсэн шүүмжлэл ирсэн. Би гомдлыг хүлээж аваад гишүүнийг дуудаж дүрмээ зөрчиж байна гэдгийг анхааруулсан. Мөн нэг дэд сайд УИХ- ын гишүүнд үг хэлээр доромжлууллаа гэж гомдол ирүүлсэн. Тухайн гишүүнд ёс зүйтэй байхыг анхаарууллаа. УИХ-ын гишүүд, ноён нуруутай ч цөөн хэд нь ёс зүйн алдаа гаргачих гээд байдаг. Ёс зүйн дэд хороо дүрмээ барьж ажиллах болохоор байр сууриасаа ухрахгүй.

-УИХ-ын Дэгийн тухай хуулиар чуулганы хуралдаанд таван гишүүн асуулт асуух, гурван гишүүн үг хэлэх гэсэн заалт оруулж ирсэн. Үүнийг цөөхөн гишүүн эсэргүүцэж байгаагын нэг Та. Үзэл бодлоо уралдуулах индрийг ингэж хүчээр зохицуулж болох уу?

- Ардчиллын мөн чанар нь парламент. Парламентын мөн чанар нь ард түмний төлөөлөл болсон УИХ-ын гишүүн тойргийнхоо иргэдийн эрх ашгийг хамгаалж, үгийг нь дайх. Тэгэхээр энэ бүх эрхийг хаасан хуулийг батлах гэж байгаа. Үнэхээр бүлгээс тав таван гишүүн төлөөлж үг хэлнэ гэж байгаа бол парламент хязгаарлагдмал, хайрцаганд орж байна. Үүнийгээ парламент дээр асуудлыг сунжруулж, удаан шийд-дэг, танин мэдэхүйн асуулт асуудаг гэсэн шүүмжлэл их ирдэг гэж тайлбарлаад байгаа. Гэхдээ энэ нь парламент эрүүл байгаагийн шинж. Хэдийгээр зарим хууль тогтоомж удаан хугацаагаар хэлэлцэгддэгч ингэж олон талаас нь ярьж, шүүн тунгаасны эцэст боломжийн хууль гарч байгаа,, Ер нь бүлэг, байнгын хорооны хуралдаанаар асуудлыг өргөн цар хүрээнд хэлэлцэж чаддаггүй. Чуулганд олон талаас нь ярьж, нарийн шүүлтүүрээр оруулдаг. Миний бодлоор энэ тогтолцоог болиулах гэсэн оролдлого гэж харж байна. УИХ-ын гишүүний үгээ хэлэх эрхийг хязгаарлаж амыг нь барьж байгаа нь ардчиллаас нэг алхам ухарсан хэрэг.

-Байнгын хорооны гишүүдийг мэргэшүүлж хуулийн төслийг сайтар ярилцаж чуулганы хуралдаанд оруулах тухай ярьж байна. Гэтэл байнгын хорооны хуралдаанд гишүүдийн идэвх сул байдаг гэсэн шүүмжлэл ч дагаж байна?

-Мэргэшсэн парламент гэдэг үгийг олонтаа хэрэглэх болж. Өмнө нь Аварзэд гэдэг малчин АИХ-ын депутатаар ажиллаад болоод л байсан. Хэчнээн мэргэжлийн бус хүн байсан ч тухайн асуудалд өөр өнцгөөс хандаад оновчтой санал гаргадаг. Олон жил парламентад суучихсан, цаашдаа суугаад байх сонирхолтой хүмүүс мэргэшсэн парламент гэж яриад байна. Уг нь УИХ-д шинэ үзэл санаа, цус сэлбэгдэж байх ёстой. Тиймээс УИХ-ын Дэгийн тухай хуульд ч өөр өнцгөөс хандах хэрэгтэй. Одоо яригдаж байгаа хуулийн төслөөр явбал хойд хөршийнхөө жишгээр явах юм байна. Улс төрийн фракц, бүлэглэлийн ноёрхол тогтсон. Найдвартай цөөхөн хүнээрээ үгээ хэлүүлдэг тогтолцоотой болно гэсэн үг.

-Чуулганы хуралдаанд үг хэлье гэсэн гишүүн байнгын хороо, бүлгийн даргаа зусардах хэрэг гарах нь ээ?

-Тэр наад захын асуудал болоод байна. Даргадаа сайн хүн болж харагдах, зусардах явдал энгийн үзэгдэл болох нь. Би ингэж явахыг хүсэхгүй байна. Ямар ч асуудалд үзэл бодлоо илэрхийлж, үгээ чөлөөтэй хэлдэг баймаар байна. Тэгэхээр УИХ-ын Дэгийн тухай хуулийг дэмжихгүй.

-Эсрэг кноп дарах цөөхөн гишүүн байна. Ардчиллын алтан зарчим олонхиороо батлах нь тодорхой болчихлоо?

-Олонхиороо батлаад явах л байх. Энэ нь хамтарсан Засгийн газар байгуулсны сул тал. Хамтарсан нэрэндээ дулдуйдаж ардчилалд халгаатай хууль батлах гэж байна. Олонхитой, сөрөг хүчинтэй парламент байсан бол УИХ-ын гишүүнийг амыг барих хууль гаргахгүй л байсан. Өнөөдөр хэвлэл мэдээллээр парламентад ажил хэрэгч, бодит шүүмжлэл байхгүй байна гэж шүүмжлээд байгааг харж л байгаа байх.

-Дэгийн тухай хуулийн төслийг АН-н бүлгээр хэлэлцэхэд эсрэг саналаа хэлсэн үү?

-Анхнаас нь хоёр бүлэг тохирч оруулж ирсэн. Бүлгийн хурлаар Дэгийн тухай хуулийг хэлэлцүүлэлгүй шууд танилцуулаад дэмжчихсэн. Энэ нь бүлэг, байнгын хорооны хурлаар зарим асуудал улстөрийн тохироогоороо явчихдаг гэдгийг харуулж байна. Хэдий бага хүрээнд асуудлыг хэлэлцэнэ сөрөг талыг нь ярихгүй. "Бүгдээрээ хэлэлцвэл буруугүй, бүлээн усаар угаавал хиргүй" гэдэг үг бий. Ер нь хараад байхад ямар ч асуудлыг олуулаа хэлэлцэхээс айгаад байна.

Г.Баярсайхан: Үг хэлэхийг төлөө дарга нарт зусардахыг хүсэхгүй байна