УИХ-ын гишүүн Д.Ганбатыг “Ярилцах танхим”-даа урьж, цаг үеийн асуудлаар ярилцсан юм.

-Ардчилсан намд шинэ жигүүр байгуулагдсан. Энэ бүхний цаана УИХ-ын зарим гишүүн байгаа гэсэн мэдээлэл гарсан. Тухайлбал таны нэр тэр дунд орсон байна билээ. Та энэ талаар тодруулж, албан ёсны мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Ардчилсан намд шинэ жигүүр байгуулагдсан тухай мэдээллийг би сонсоо ч үгүй юм байна. Ямар нэгэн байдлаар намайг хардсаны үндсэн дээр л тийм утгатай зүйлийг хүмүүс ярьж байгаа байх. Ардчилсан намд жигүүр байгуулах шаардлагыг одоохондоо олж харахгүй л байна.

-Ардчилсан нам дахь “Алтангадас” фракцийнхныг нэлээд шүүмжилдэг болохоор тань Засгийн газрыг унагах гэж байж магадгүй гэж хардах хүн цөөнгүй байгаа юм болов уу?

-Шүүмжлэлтэй хандах ч юу байх вэ. Засгийн газрын зөв, бурууг хэлэх үүргийг ард түмэн бидэнд ногдуулсан. Энэ ч утгаараа би болж, бүтэхгүй байгаа бүхнийг зөв тийш нь хандуулахын тулд л шүүмжилдэг. “Хүн хэлэхээс нааш ойлгохгүй, цаас чичихээс нааш цоорохгүй” гэдэг үг байдаг шүү дээ. Энэ ч үүднээс шүүмжлэлийг хүлээж аваад ажиллаж байгаа нь энэ Засгийн газрын нэг давуу тал юм.

-УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн гишүүд сүүлийн үед бүлгийнхээ хурал дээр нэлээд ширүүн маргалдаж, намынхаа даргыг шүүмжлэх нь ихэссэн гэсэн. Үүнээс болоод УИХ дахь Ардчилсан намый бүлэгт таагүй уур амьсгал үүссэн гэдэг үнэн үү?

Ардчилсан намын одоогийн дарга Н.Алтанхуяг хэд, хэдэн сонгуульд намаа амжилттай удирдаж, ялалт байгуулсан учир намаа удирдах нтгэл хүлээсэн гэж бодож байна.

-Ардчилсан нам өнөөдөр Засгийн эрхийг барьж байгаа учир аливаа асуудалд хариуцлагатай хандах учиртай. Манай намын бүлгийн хурал олон ургальч үзлийг уралдуулсан уур амьсгал дунд өрнөдөг учир нэгнээ шүүмжлэх асуудал гардаг л юм. Гэхдээ асуудал нь дэврээд бүр болохоо больчихоод байгаа асуудал байхгүй гэж хэлэх байна. Олон фракцийг нэгтгэсэн намын даргын ажлыг хийнэ гэдэг тийм ч амар биш. Тэр тусмаа Ардчилсан намын даргын албыг хашна гэдэг хэцүү ажил. Гэхдээ Ардчилсан намын одоогийн дарга Н.Алтанхуяг хэд, хэдэн сонгуульд намаа амжилттай удирдаж, ялалт байгуулсан учир намаа удирдах нтгэл хүлээсэн гэж бодож байна.

-Ардчилсан намын Гүйцэтгэх зөвлөлийн гишүүнээр ажилладаг хүний тань хувьд асуух нэг асуулт байна. Ардчилсан намын Үндэсний зөвлөлдөх хорөөны хурлын товыг зарлачихсан байс-наа гэнэт цуцалчихсан. Энэ ямар учиртай юм бол оо?

-Ардчилсан намын Гүйцэтгэх зөвлөл саяхан хуралдаж Үндэсний зөвлөлдөх хорооны хуралдааныг хойшлуулах шийдвэр гаргасан байгаа. Тодруулбал, Улс төрийн намуудын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг УИХ-ын чуулганаар хэлэлцсэний дараа Үндэсний зөвлөлдөх хорооны хурлыг хуралдуудах нь зүйтэй гэж үзсэн юм. Нөгөөтэйгүүр, дээрх хуулийг баталсны дараа намын дүрмийг шинэчлэх асуудлыг цэгцлэх ёстой гэдэг дээр санал нэгдсэн. Үүний дагуу л намын ажлыг зохион байгуулж байгаа болов уу. Гэхдээ намын гишүүдийн шаардлага ямар байх вэ зэрэг дээр үндэслэж Үндэсний зөвлөлдөх хорооны хуралдааны тов урагшлах уу, хойшлох уу гэдгийг сайн хэлж мэдэхгүй байна.

-Сөрөг хүчин “Эдийн засаг хямарчихсан” гэж мэдэгдэж байхад танай намынхан “Эдийн засаг хямраагүй” гэдгийг албан ёсоор хэлж байна. Та энэ талаар юу хэлэх вэ?

-Эдийн засаг хүнд байдалд орсон нь үнэн. Гэхдээ хямрал уу, хүндрэл үү гэдэг удахгүй тодорхой болох байх. Дэлхий нийтийн эдийн засаг хүндэрч байгаа ч хямарсан асуудал алга. Монгол Улсын хувьд гадаадын хөрөнгө оруулалт өдөр ирэх тусам буурч байгаа асуудал ажиглагдаж байна. Үүнийг засахын тулд Засгийн газраас Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн болон Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлсэн. Гэхдээ дээрх хуулийн төслүүдийг баталснаар хөрөнгө оруулалт тогтворжих уу гэдгийг хэлж мэдэхгүй юм. Бодит амьдрал дээр хэрхэн үйлчлэхийг харах хэрэгтэй. Дээрх хуулийн төслүүдийг баталсан ч эдийн засгийн өнөөгийн байдал үргэлжилсээр байвал эдийн засгийн хямрал болно гэж ойлгож байгаа.

-Та “Засгийн газар болон Монголбанкнаас хамтарч хэрэгжүүлсэн үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр үр дүнгээ өгөөгүй” гэж ярьж байсан. Ямар учраас ийм дүгнэлтэд хүрсэн юм бэ?

-Зарцуулж байгаа мөнгөн дүнгээс хүсэн хүлээсэн үр дүн гарахгүй байна шүү дээ. Үүнийг зах зээлийн хуулийн дагуух үр дүн гэж хэлж болох ч хэдэн компанийг дэмжих замаар ажиллахаар зах зээл эвдэгдээд өмнө нь байснаасаа хүндрэлтэй байдал үүсэх магадлал өндөр байдаг. Гэхдээ эрэлт, нийлүүлэлтийг зохицуулах гэж оролдсон нь ганц, хоёр асуудал дээр үр дүнгээ өгсөн байхыг үгүйсгэхгүй ч ихэнх асуудал дээр хүсэн хүлээсэн үр дүн гаргаагүй.

-Тэгэхээр та сөрөг хүчнийхний “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр нэрийн дор Ардчилсан намын угшилтай хэдэн монополь компанид мөнгө өгсөн” гэдэг шүүмжлэлтэй санал нэгдэж байгаа гэсэн үгүү?

-Сөрөг хүчнийхний шүүмжлэлтэй санал нэгдэхгүй. Би дээр зарим нэг асуудал дээр үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр үр дүнгээ өгсөн гэж хэлсэн шүү дээ. Тухайлбал, ноолуурын салбарт үр дүнгээ өгсөн гэж харж байгаа. Мөн арьс, ширний үйлдвэрийг дэмжих гэж байгаа нь нааштай ажил болно гэж төсөөлж байна.

-“Чингис” бонд Монголын эдийн засагт хүндрэл авчирсан гэсэн дүгнэлтийг зарим улстөрч хийж байгаа. Та “Чингис” бондын талаар ямар байр суурь баримталж байгаа вэ?

-Зах зээлийн нийгэмд бид бондыг амжилттай босгож чадсан нь сайшаалтай хэрэг. Гэхдээ бондын зарцуулалт тийм ч хангалттай биш, бид бондын мөнгийг оновчтой зарцуулж чадахгүй байна гэж би хувьдаа үзэж байгаа.

Манай улсын гадаад өр өнөөдөр 15 орчим тэрбум ам.долларт хүрсэн. Үүний 10.6 тэрбум ам доллар нь хувийн хэвшлийнхнийх бол 4.4 тэрбум ам.доллар нь Засгийн газар болон төрийн өр байгаа юм.

Манай улсын гадаад өр өнөөдөр 15 орчим тэрбум ам.долларт хүрсэн. Үүний 10.6 тэрбум ам доллар нь хувийн хэвшлийнхнийх бол 4.4 тэрбум ам.доллар нь Засгийн газар болон төрийн өр байгаа юм. Үүний 1.5 тэрбум ам.доллар нь “Чингис” бондын өр шүү дээ. Тиймээс бид бондын мөнгийг үр ашиггүй зарцуулж болохгүй. Бондыг хэрхэн зарцуулах тал дээр шийдвэр гаргасан субъектыг би хариуцлага хүлээх хэмжээнийх гэж харахгүй байгаа. Бондын зарцуулалт үр ашиггүй гарлаа гэхэд хэн хариуцлага хүлээх нь мэдэгдэхгүй. Нэг нэгэн рүүгээ нялзаасан нөхцөл байдал бий болж магадгүй болчихоод байна. Бондын зарцуулалтын шийдвэрийг Засгийн газар, эсвэл УИХ гаргаж баймаар байна.

-Та бондын зөвлөлийг хариуцлага хүлээх чадваргүй гэж хэлэх гээд байна уу?

-Тийм. УИХ болон Засгийн газрын хэд, хэдэн гишүүн, зөвлөхүүдээс бүрдсэн бондын зөвлөлийг дараа нь хариуцлага хүлээх албан ёсны субъект гэж харахгүй байгаа. Нөгөөтэйгүүр, бондын мөнгийг ашиг авчрах төслүүдэд зарцуулах ёстой. Манай улс бол залуучуудын эх орон. Тиймээс залуусаа өрсөлдөх чадвартай болгохын тулд боловсрөлд нь хөрөнгө оруулалт оруулах ёстой гэдэг үүднээс залуусын боловсролд анхаарч гадагшаа сургах асуудал дээр тодорхой хэмжээний мөнгө зарцуулах ёстой гэсэн байр суурийг баримталж байгаа юм.

-Ерөнхий сайд саяхан Япон улсад “Самурай” бонд гаргах зөвшөөрлийг авчирсан. “Самурай” бонд гаргах тал дээр та ямар бодолтой байна вэ?

-Гаднаас хямд эх үүсвэртэй бонд босгох нь зөв байх гэж бодож байна. Гэхдээ бонд гэдэг хөрөнгө оруулалтаас өөр асуудал. Хөрөнгө оруулагчид эрсдлээ өөрсдөө үүрдэг учир ард түмэн, Засгийн газрын нуруунд ямар нэгэн ачаалал ирдэггүй. Бондын өрийг Монгол Улс л төлнө. Тиймээс ухаалаг зарцуулах хэрэгтэй. Муугаар бодоход бид бондын өрөө төлж чадахгүй боллоо гэхэд манай хоёр хөрш бидний өрийг худалдаж авахыг үгүйсгэх аргагүй юм. Өмнө нь Монгол Улсыг Москвагаас удирддаг байсан шиг эмгэнэлт байдалд орох магадлал өндөр байгаа юм.

-Алтны ил тод байдлыг бүрдүүлэх тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх ажлын хэсгийн ахлагчаар та ажиллаж байгаа. Энэ хуулийн төслийг хэлэлцэх үеэр татварын өөр зохицуулалтууд дээр нэлээд шүүмжлэл гарч байсан. Хуулийн төслийн хэлэлцүүлгийн явцад ямар асуудал үүсэж байна вэ?

Монгол-банкинд алт тушаасан аж ахуйн нэгжүүдээс 2.5 хувийн татвар авна, арилжааны банкуудад алт тушаасан банкуудаас таван хувийн татвар авна гэсэн заалт бий.

-Уг хуулийн төсөлд Монгол-банкинд алт тушаасан аж ахуйн нэгжүүдээс 2.5 хувийн татвар авна, арилжааны банкуудад алт тушаасан банкуудаас таван хувийн татвар авна гэсэн заалт бий. Энэ заалт нэлээд шүүмжлэл дагуулж байна. Шүүмжлэлээс болж дээрх татварын хэмжээг нэг хувьд хүргэх нь зүйтэй гэсэн саналыг ажлын хэсгийн гишүүд гаргасан. Гэхдээ энэ нь бас асуудал дагуулна гэж айж байна. Тухайлбал, Оюутолгойгоос тушаах алтны татвар буурах асуудал үүсэх болчихоод байгаа юм.

-Таныг Оюутолгой төслийн хөрөнгө оруулалтын асуудлаар Ерөнхий сайдад асуулга тавьсан гэж сонссон. Асуулгынхаа хариуг авсан уу. Ямар асуудлаар асуулга тавьсан юм бэ?

-Асуулгынхаа хариуг хараахан аваагүй байна. Оюутолгойд ямар хөрөнгө бруулалт өруулсан юм бэ. “Рио Тинто”-ынхны хөрөнгө оруулалт гэж нэрлээд байгаа нь үнэхээр хөрөнгө оруулалт болж чадсан уу, үгүй юу. Оюутолгойн ордын 34 хувийг Монгол Улс эзэмшиж байгаа гэж баигаа ч Оюутолгой ордын далд хэсгииг “Энтри гоулд” гэдэг компанид шилжүүлсэн гэсэн мэдээлэл үнэн үү зэрэг асуудлыг тодруулахыг хүссэн юм.

-Оюутолгой төслийн нэгдүгээр үе шат амжилттай хэрэгжсэн гэсэн дүгнэлтийг улстөрчид хийж байгаа. Таүүнтэй санал нэг байгаа. Гэтэл “Рио Тинто” корпораци Оюутолгой төслийн хоёрдугаар үе шатыг эхлүүлэхийн тулд зээл авах ёстой гэсэн шаардлагыг Засгийн газарт тулгаад байгааг та юу гэж дүгнэж байна вэ?

-Аливаа гэрээг хоёр талаасаа тохиролцсоны үндсэн дээр хийдэг. Оюутолгой болон Тавантолгойн гэрээг хийхдээ манай талынхныг “буу тулгуулж” байгаад хийсэн гэсэн шүүмжлэл байдаг. Дээрх гэрээг хийсэн нь маш том амжилт хэдий ч хяналтын механизмыг нь додорхой тусгаж өгөөгүй юм болов уу гэж харж байгаа. Миний ойлгож байгаагаар бол хөрөнгө оруулалтынх нь хэмжээ байнга өсдөг. Түүнийг нь үнэн эсэхийг хянах механизм байхгүй. Мэдээлэл ил тод биш байна.

Нөгөөтэйгүүр, бид “хүний хүмүүс”-ийг буруутгах гэхээсээ өмнө өөрсдөдөө дүгнэлт хийх хэрэгтэй. Мэдээж хөрөнгө оруулагчид ашгийн төлөө л ажиллана. Гэрээгээ өөрсдөдөө ашигтайгаар л байгуулахыг хүснэ шүү дээ. Тиймээс бид ажлаа яаж сайн хийх вэ. Яагаад ийм бай дал үүсчих вэ гэдгийг өөрсдийн хүмүүсээс асууж, хариуцлага тооцох ёстой. Гэхдээ нэгэнт хийсэн гэрээг биелүүлэх ёстой. Нөгөө талаас ч гэрээгээ биелүүл гэж шахах нь зүйн хэрэг. Ингэж байж л дараагийн алхмыг хийнэ. Гэрээгээ биелүүлдэггүй хүмүүстэй хэн харьцах вэ. Бид биелэгдэхээргүй гэрээ хийчихээд өнөөдөр хөрөнгө оруулалт зогсчихоод байна уу гэдэг дээр бид дүгнэлт хийх ёстой. Нөгөөтэйгүүр, ил уурхайг ашиглалтад оруулж, олсон ашгаараа далд уурхайн үйл ажиллагааг эхлүүлнэ гэсэн гэрээний заалт байгааг ч санах хэрэгтэй.

-Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.

Д.Ганбат: Н.Алтанхуяг итгэл хүлээсэн хүн