УИХ, Засгийн газрын гишүүн, Батлан хамгаалахын сайд Л.Болдтой ярилцлаа.

-Хамтарсан Засгийн газрын бүрэн эрхийн хугацаа талдаа орж байна. Бүтэн хоёр жил гэдэг бол хийж бүтээхэд багагүй хугацаа. Таны удирддаг Батлан хамгаалах салбарт энэ хугацаанд ямар өөрчлөлт, ахиц дэвшил гарсан бэ гэдгээс яриагаа эхлэе?

-Миний хувьд 2008 оны 9 дүгээр сарын 19-нд Батлан хамгаалах яамны тамгыг өмнөх сайдаас хүлээн авч байлаа. Зуун жилийн ойтойгоо ирэх жил золгох энэ яаманд тогтож хэвшсэн бодлого, үйл ажиллагаа, ажлын арга барил, дотоод соёл, цэргийн нарийн чанд сахилга зохион байгуулалт залгамжлагдаж ирсэн нь ойлгомжтой.  Хэдий тийм ч миний сайдаар ажиллах хугацаанд илүү шинэлэг, цаг үеэ мэдэрсэн өөрчлөлтүүд хийгдэх ёстой гэдэг зарчмыг би эхнээсээ баримталж ажилласан. Үүндээ ч хүрч байгаа гэж итгэж байна.

Таны асуултад маш товчоор хариулахад өнгөрсөн хоёр жилд салбарын бодлого, үйл ажиллагааг зохицуулдаг эрх зүйн орчин боловсронгуй болж шинэчлэгдлээ, үйл ажиллагааны цар хүрээ, боловсон хүчний чадавхи нэмэгдлээ, зэвсэгт хүчний чиг үүрэгт орчин үеийн хандлагад нийцсэн өөрчлөлтүүд бодитойгоор орлоо, зэвсэгт хүчин бүтээн байгуулагч болж байна, зэвсэг техникийн шинэчлэл шинэ шатанд гарлаа, зэвсэгт хүчний хөгжлийн сантай боллоо, батлан хамгаалахын тусгай хэрэгцээний газруудаа УИХ-аар баталгаажууллаа, гадаад хамтын ажиллагаа эрчимжлээ,  цэргийн алба хаагчдын ажиллах орчин, нийгмийн баталгаа сайжирлаа, иргэн цэргийн харилцаа улам бүр гүнзгийрч ард иргэдийн дунд зэвсэгт хүчин, цэргийн албаны нэр хүнд өслөө.

-Зэвсэг техникийн шинэч­лэл хийг­дэж байна л гэдэг. Тодорхой хэл­­­­бэл өнгөрсөн хугацаанд ямар ямар зэвсэг техникээр хангачихав аа?

-Агаарын довтолгооноос хамгаа­лах чиглэлд ойрын жилүү­дэд хамгийн том ахиц дэвшил гарах төлөвтэй байгаа. Яг энэ өдрүүдэд манай зэвсэгт хүчин ОХУ-аас “Печора 2М” загварын зенит пуужингийн цогцолбор хүлээн авч байна. Энэ цогцолбор бол 2000 оноос туршиж, 2003 оноос гадаад зах зээлд нийлүүлж байгаа хэт нам, нам, дунд өндөрт нисч буй целийг илрүүлж устгах зориулалттай зэвсэг юм. Өмнөх загвар нь Египет, Югослав зэрэг улсад байлдааны талбарт шалгагдсан найдвартай техник гэж манай мэргэжилтнүүд үнэлж байгаа.

Ер нь зэвсэг, техникийн шинэч­лэлийн хүрээнд сүүлийн хоёр жилд томоохон ахиц гарч буйн баримт болгож зарим нэг тоо хэлье. Манай Батлан хамгаалах салбар 2007-2008 онд нийт 14 тэрбум төгрөгийн тус­ламж гаднаас авч байсан бол 2009-2010 онд 125 тэрбум төгрөгийн тус­ламж авчээ. Үүний үлэмж хэсэг нь зэвсэг техникийн шинэчлэлд зориу­лагдсан. Зөвхөн ОХУ-аас л гэхэд танк, хуягт тээвэрлэгч, ачааны болон байлдааны нисдэг тэргүүд, зенит пуужингийн цогцолбор гэх мэтээр иж бүрэн зэвсэг техник хүлээн авч ашиглаж байна.

-Тэгвэл  зэвсэгт хүчин хүнээ хөг­жүүлэх талаар ямар ажил хийж бай­на вэ?

Энэ асуултад хариулахын тулд зэвсэгт хүчний хүний нөөцийн бодлогын шинэчлэл, цэргийн алба хаагчдын нийгмийн хамгааллын асуудал гэсэн хоёр сэдвийг хөндөж ярих шаардлагатай болох байх. Манай гол давуу тал болсон боловсон хүчнээ үргэлжлүүлэн сургах, зөв ажилд онож байршуулах, шинэ сэтгэлгээтэй залуу үеийг дэмжих бодлого, зарчмыг би баримталж ирлээ.

Итгэл хүлээлгэсэн шигээ хариуц­лага тооцдог байхыг ч хичээж байна. Сая л гэхэд Зэвсэгт хүчний жанжин штабын удирдах бүрэлдэхүүнд зарим өөрчлөлт хийгдсэн. Халуун цэгт үүрэг гүйцэтгэж, дарийн утаа үнэрлэсэн залуусыг удирдах албан тушаалд дэвшүүлэн ажиллуулахыг дэмжиж байгаа. Сүүлийн жишээ хэлэхэд Ирак, Сьерра Леонд үүрэг гүйцэтгэж Чадад манай зэвсэгт хүчний анхны багийг амжилттай удирдсан С.Онцгойбаяр гэдэг 36 настай залуу хурандааг Ерөнхий зориулалтын цэргийн ко­манд­лалын штабын  даргаар то­милсон.

Гадаадын цэргийн сургууль, дам­жаанд суралцагсдын тоо жилээс жилд нэмэгдэж байна. 2008-2010 оны хооронд нийт 647 цэргийн алба хаагч гадаадад суралцахаар явлаа. Тэд ОХУ-ын Зэвсэгт хүчний жанжин штабын академи, АНУ-ын Дайны болон Хуурай замын цэргийн команд штабын коллеж, ХБНГУ-ын Бундесверийн академи, Япон, Солонгосын Үндэс­ний батлан хамгаалах академи зэрэг цэргийн шинжлэх ухааны нэр хүндтэй сургуулиудад сурч байна. Энэ бол үнэхээр сайхан боломж.

Ингэж бэлтгэгдэж буй цэр­гийн алба хаагчдын маань авдаг цалин, амьдралын тав тух өнөөгийн шаард­лагад бүрэн хүрдэггүй нь харин үнэн. Ялангуяа тушаалаар томилогдож аймаг, сум, анги дамжин нүүдэллэж үүрэг гүйцэтгэдэг алба хаагчдын хувьд тэт­гэвэрт гарахдаа өөрийн гэсэн орон байр, өмчилж авсан газаргүй байх нь түгээмэл. Чухам энэ байдлыг өөрчлөх зорилгоор Цэргийн албан хаагчийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуулинд нэмэлт өөрчлөлт орууллаа. Энэ 9 дүгээр сарын 16-наас хүчин төгөлдөр болсон уг хуулинд “цэргийн байгууллагад тасралтгүй 25-аас доошгүй жил ажилласан цэргийн албан хаагчид орон сууцны дэмжлэг үзүүлнэ” гэсэн заалт орсон нь эх орныхоо төлөө ажил амьдралаа зориулсан цэргийнхний нийгмийн баталгааг хангахад маш чухал алхам болсон.

Түүнчлэн энэ хуулиар цэр­гийн алба хаасны тэтгэврийг тэтгэвэр тогтоолгогчийн сарын дундаж цалин хөлсний 60 хувиар тогтоодог байсныг 80 хувь болгож нэмэгдүүлсэн төдийгүй алслагдсан аймаг, сумдад байдаг цэргийн анги, байгууллагад алба хаагчдын гэр бүлийн хүн нь 3 сараас доошгүй хугацаагаар ажил эрхлээгүй бол хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээтэй тэнцэх тэтгэмжийг улиралд нэг удаа олгож байхаар тогтоосон нь тэдний маань амьдралд мэдэгдэхүйц нөлөөтэй шийдвэр болсон гэдэгт итгэлтэй байна.

Ер нь алслагдсан аймаг, сумдад үүрэг гүйцэтгэж байгаа цэрэг, дайчдынхаа ажиллах урам зориг, сэтгэл санааг өргөж байх нь нэн чухал байдаг. Тун саяхан үүнтэй холбоотой нэг шийдвэрийг сайдын хувьд гаргаж хэрэгжүүллээ. АНУ-аас манай зэвсэгт хүчинд тусламжаар “Форд” маркийн 68 жийп машин ирүүлснээс заримыг нь Баян-Өлгий аймгийн Улаан Хус, Говь-Алтайн Алтай, Өмнөговийн Номгон, Дорноговийн Хатанбулаг зэрэг алслагдсан сумдад байрладаг анги, салбаруудын захирагчдын ажлын хэрэгцээнд олголоо.

Удахгүй Улаанбаатарт бариг­даж ашиглалтад орж буй 126 айлын орон сууцыг цэргийн алба хаагчиддаа хуваарилна. Энэ хуваарилалтыг шударгаар хийх ёстойг би ажил хариуцсан дарга нарт байнга сануулж байгаа. Энэ мэтчилэн албан хаагч­дынхаа нийгмийн хамгаал­лыг сайжруулахад чиглэсэн арга хэм­жээнүүдийг ээлж дараатай хэрэг­жүүлж байна.

-Танай салбарын тухайд сайны хажуугаар саар мэдээ ч хааяа дуулдах юм. Өнөөг хүртэл монгол цэргүүд энд тэнд үүргээ нэр төртэй биелүүлж байна гэж ярьдаг байсан бол өнгөрсөн зунаас Сьерра Леоны багийн тухай сонин хэвлэлээр эсэн бусын зүйл бичигдэх болсон. Энэ талаар та нэг дуугарах болсон юм биш үү?

-Юуны өмнө үнэн байдлыг тод­руулж дүрэм журмын дагуу шийдвэрлэ гэдэг үүргийг тухайн үед нь Зэвсэгт хүчний жанжин штабын даргад өгсөн. Сайдын зөвлөлийн хурлаараа ч энэ асуудлыг тусгайлан сонсч байлаа. Энэ дагуу жанжин штабын ажлын хэсэг газар дээр нь шалгалт явуулж дүнгээ саяхан   даргын зөвлөлийнхөө хурлаар хэлэлцүүлж хариуцлага алдаж ёс зүйн алдаа гаргасан багийн захирагч, захирагчийн орлогч, ажиллагааны офицер зэрэг албан тушаалтанд цэр­гийн албанаас халах хүртэл арга хэмжээ авснаа надад илтгэсэн.
Онцолж хэлэхэд Сьерра Леонд манайхаас 10 ээлжийн баг үүрэг гүйцэтгэсэн. Үүний дотор таны хэл­сэнчлэн хэвлэлд бичигдсэн 9 дүгээр ээлжийн үндсэн бие бүрэлдэхүүн ч гэсэн үүрэг даалгавраа зохих ёсоор биелүүлснийг хэлэх ёстой. Гагц­хүү энэ ээлжийн удирдах цөөн офицерийн хүрээнд хувийн харил­цааны зөрчил гарсан юм билээ. Үүнийг Улаанбаатараас дэвэргэсэн харицлагатай албанд байсан хүмүүс байсныг ч нуугаад яахав.

Гэлээ гэхдээ ганц хоёр хүний ёс зүйгээс улбаатай энэ асуудал манай энхийг сахиулагчдын алдар гавъяаг бүдгэрүүлэх учиргүй. Манай дайчид дэлхийн аль л халуун цэгт үүргээ нэр төртэй биелүүлж байгааг дэлхий дахин үнэлдэг.  Иракт ч тийм байсан, Афганистан, Сьерра Леон, Чадад ч тийм байгаа.

-Цэргийн эмч нар Судан явна гэж дуулсан. Хэзээ явах вэ?

Манайхаас 68 хүний бүрэл­дэхүүнтэй хоёрдугаар шатны хээ­рийн эмнэлгийг Суданд дэлгэн ажиллуулах бэлтгэл бүрэн хангагдаад байна. НҮБ-аас шинжээчид ирж хүн, техникийг нь үнэлж шалгаад явсан. Удахгүй техник хэрэгслийг нь ачуулна, тэргүүний бүл­гээ ч томилж ажиллагааны газар орон руу явуулна.

-Та түрүүн хэлэхдээ Америкаас “Форд” жийпүүд авсан гэлээ. Зориу­лалт нь юу юм бэ?

-Юуны өмнө АНУ манай батлан хамгаалах салбарыг тууш­тай дэмжиж тусламж дэмж­лэгээ нэмэгдүүлж бай­гааг дурдмаар байна. Вашингтонд ажилладаг цэрэг, батлан хамгаалахын аттащегаасаа би хэд хоногийн өмнө нэг таатай мэдээ хүлээн авснаа хуваалцъя. Энэ 10 дугаар сарын 1-ээс эхэлж байгаа ирэх санхүүгийн жилд тус улсаас манай зэвсэгт хүчинд 4.5 сая ам.долларын буцалтгүй тусламж үзүүлэх Пентагоны саналыг АНУ-ын Конгресс баталжээ. Энэ мөнгийг юунд зарцуулах саналаа бид хүргүүлж харилцан зөвшилцөх учиртай. “Форд” машинуудын хувьд ч иймэрхүү хэл­бэрийн тусламжаар ирсэн, дийлэнхийг нь шинээр байгуулах энхийн сахиулах батальондоо ашиглах юм.

-Манай батлан хамгаалах сал­бар Америктай харил­цаагаа гүнз­гийрүүлж байгаа юм байна. Харин хоёр том хөрштэйгээ ингэж хамтын ажил­лагаа хөгжүүлж байгаа биз дээ?

Чухамдаа манай батлан хамгаалах салбар мөнхийн хоёр хөрштэйгээ улам илүү харилцан ойлголцож хамтран ажиллаж байгаа. Миний хувьд Батлан хамгаалахын сайдын хувиар хоёр оронд хоёуланд нь айлчилж үр ашигтай яриа хэлэлцээ хийсэн. Саяхан ОХУ-ын нутаг дэвсгэрт зохион байгуулсан Монгол-Оросын хамтарсан “Дархан 3” хээрийн сургалт, дадлагад оросоос 800 гаруй, манай талаас 250 гаруй цэрэг дайчид оролцож терроризмын эсрэг сургалт дадлага амжилттай явууллаа. Ийм хэмжээний хамтарсан сургууль 22 жилийн дараа зохион байгуулагдсанаараа онцлог юм. Энэ сургуульд ОХУ-ын Хуурай замын цэргийн ерөнхий командлагч, хурандаа генерал А.Н.Постников болон ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт элчин сайд В.В.Самойленко нар хамт оролцсон.

БНХАУ-ын зэвсэгт хүчинтэй ч бид 2009 онд хамтарсан “Энхийн элч” нэртэй сургалт дадлагыг Бээжингийн ойролцоо зохион байгуулж байсан. Ирэх жил Монголын нутаг дэвсгэрт ээлжит сургалт дадлагыг зохион байгуулахаар Хятадын Зэвсэгт хүчний жанжин штабын дэд дарга, хурандаа генерал Ма Сатяныг Монголд айлчлах үеэр ярилцсан. Тус улсын Батлан хамгаалах яамны буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр цэргийн “Багабаян” амралтыг түшиглэн Эн­хийг сахиулагчдын нөхөн сэргээх цог­цолбор төв ид баригдаж байна.
Би ОХУ, БНХАУ-ын зэвсэгт хүч­ний удирдлагуудад байгалийн гамшгийн эсрэг манай гурван орны зэвсэгт хүчний хамтарсан сургалт, дадлага хийе гэдэг саналыг тавьж байгаа.

-Ер нь манай зэвсэгт хүчний та­лаар олон нийтийн үнэлгээ ямар байгаа гэж та боддог вэ?

Урьд урьдаас илүү эерэг байгаа гэж итгэж байна. Энхийг сахиу­лагчдаа аль нэг орон руу үдэн гаргахдаа, тэднийг угтан авахдаа, орон нутгаар явахдаа, ард иргэдтэй уулзаж ярилцахдаа, батлан хамгаалах зорилт, үйл ажиллагааг сурталчлах өдөрлөгүүдийн үеэр, цэргийн албанд шинэ залуус татагдан ирэх үед, бас халагдахад нь, цэргийн ёслолын жаг­саал хүлээн авах бүртээ би олон түмнийхээ зэвсэгт хүчиндээ ханддаг хүндэтгэл, бишрэлийг мэдэрч байдаг. Энэ бол зэвсэгт хүчин оршин тогтнож хүчирхэг байхын үндэс юмаа.
Тиймээс би нэгд цэрэг дайчдынхаа онцгой гавъяаг үнэлэхийн тулд, хоёрт иргэн-цэргийн харилцааг улам бэхжүүлэхийн тулд Батлан хамгаалах яамны томоохон шагнал бий болгоё гэж бодож байгаа. Энэ нэр хүндтэй шагналыг жилд нэг удаа цэргийн хэрэгт онцгой гавъяа байгуулсан 1 албан хаагч, батлан хамгаалах бодлого, үйл ажиллагааг нийгэмд хүргэх үйлсэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан иргэний салбарын 1 хүнд тус тус олгож байхаар төлөвлөж байна.