Интерактив Би Ай компаний ерөнхий захирал Ч.Чимэддоржтой ярилцлаа.

- Дөнгөж хөл дээрээ босч буй програм хангамжийн компаниуд голдуу саад бэрхшээл ярьдаг. Харин танайх шиг томоохон, олон жилийн туршлагатай компаний хувьд ямар бэрхшээлүүд байдаг вэ?

Сүүлийн жилүүдэд монголд мэдээллийн технологийн хэрэглээний хүрээ хурдан өргөсч байна. Хүмүүсийн хандлагаас харахад ажлаа хөнгөвчлөхийн тулд програм хангамжид мөнгө төлөхөд бэлэн байна. Хэрэв компаниуд бүтээгдэхүүнээ зөв танилцуулж чадвал хэрэглэгчид цөөдөхгүй. Зах зээлээ жижигхэн гэж гололгүй шинэ орон зай, хэрэгцээг үүсгээд явбал боломж их. Тэгэхээр мэдээллийн технологийн компаниуд өөрсдөө сэтгэлгээний хандлагаа өөрчлөх хэрэгтэй гэсэн үг. Компаниуд нөөц бололцоогоо хувиарлахдаа алдаа гаргадаг.

Компаниудаас үл шалтгаалах бэрхшээл бий. Эдийн засаг хумигдаад ирэхээр мэдээллийн технологийн компаниудад нөлөөлөхгүй байж чадахгүй.

Татвар, эрх зүйн орчин боломжийн ч зарим зүйлсийг шударга зарчимтай болгомоор байна. Тодруулбал бизнесийн зөв харилцаа манайд алга. Бизнесийн зөв харилцаа нь хэлсэндээ хүрдэг, мэргэжлийн ёс зүйн хэм хэмжээг сахихыг хэлнэ. Цөөн тооны компаний болчимгүй үйлдлээс болж салбарын нэр хүнд унадаг. Сэтгэж чадвал төрийн үйлчилгээ, аялал жуулчлал, бизнесийн байгууллага гээд хийхээр ажил маш олон.

Мэдээллийн технологийн зах зээлд бүрэн боломжоор ажиллаж амжилтанд хүрэхэд дараах дөрвөн зүйл нөлөөлдөг.

Нэгдүгээрт хөрөнгийн бирж, компаний засаглал бүрэн төлөвшөөгүйн улмаас хөрөнгө босгоход хүнд. Өөртөө хуримтлалтай хүн ажиллаж болох ч дөнгөж эхэлж буй компаниуд бэрхшээлтэй тулгардаг. Өнгөрсөн оны 11 дүгээр сард хийсэн чуулганаар бид банкуудыг мэдээллийн технологид хөрөнгө оруулдаг болгох талаар ярилцсан.

Хоёрдугаарт бүтээгдэхүүний чанарын асуудал.

Гуравдугаарт хүний нөөцийн хүрэлцээгүй байдал. Боловсролын байгууллагууд  амьдралаас хол, өрсөлдөх чадваргүй хүмүүсийг бэлддэг. Хамгийн сүүлийн үеийн технологийг эзэмшсэн хүмүүсийг бэлдэхийн тулд их дээд сургуулиуд, хувийн хэвшлийнхэнтэй хамтран ажиллах хэрэгтэй. Энэ бол АНУ-ын туршлага. Тэнд сургууль төгссөн хүн ажлын байранд очоод шууд ажиллах чадвартай байдаг бол манайд дахин сургах хэрэгтэй болдог. Харь гаригаас ирсэн хүн шиг л байдаг. Хамт олон дунд ажиллах, мэргэжлийн дадал эзэмшүүлэх гээд зургаан сараас нэг жилийн хугацаа шаардагддаг. Гэтэл байгууллага үүнийг хүлээх боломжгүй.

Дөрөвдүгээрт зохиогчийн эрх. Хууль эрх зүйн асуудал мэдээллийн технологи, тэр дундаа програм хангамж хөгжихөд саад болдог. Хөгжингүй орнуудад 16-18 хууль үйлчилдэг бол манайх Харилцаа холбооны тухай хууль, Зохиогчийн эрхийн тухай хууль гээд хоёрхон хуультай. Тэр хуулиуд нь түүхий, дутуу. Монголд хуулийн баталгаатай албан бичгийг интернетээр илгээх боломжгүй. Яагаад гэвэл зохицуулах хуульгүй. Мэдээллийн технологи хөгжсөн орнуудад электрон гарын үсгийг хариуцдаг тусгай газар ажилладаг бөгөөд иргэдийн гарын үсгийг нотариатын байгууллагын адил баталгаажуулдаг. Ингэснээр маш их зардал хэмнэдэг.

Хэрэв 2014 онд мэдээллийн технологийн эрх зүйн шинэчлэл амжилттай хэрэгжиж чадвал том алхам болох учиртай.

- Энэ зах зээлд амжилт олохын тулд юуг өөрчлөх хэрэгтэй вэ?

Бэлэн юм харж захиалга хүлээдгээ болих хэрэгтэй. Нэг нэгнээ даган дуурайдаг. Уул уурхай, барилга гэх мэтээр бөөнөөрөө шуурдаг болохоос шинийг сэтгэдэггүй. Твиттер, Фэйсбүүкийн эзэд нь 30 орчим насны залуус байна. Бид яагаад ийм цоо шинэ зүйлийг сэдэж болохгүй гэж? Төр халамжийн аргаар улс орныг удирддаг нь бэлэнчлэх сэтгэлгээнд нөлөөлдөг. Мөн хүмүүсийн хооронд харилцан итгэлцэл байхгүй учраас зарим компаниуд олсон санаагаа хэрэгжүүлэлгүй хав дардаг.

- Програм хангамжийн зах зээлд зориулсан хөрөнгө оруулалтын ямар механизм байх хэрэгтэй вэ?

Сонгодог зарчим бий. Компаниуд маань төслөө сайтар боловсруулж хэрэглэгчдэд танилцуулах хэрэгтэй. 3-4 хүнтэй компанид итгэхэд хэцүү. Миний хувьд төсөл боловсруулаад хөрөнгийн зах зээлээс мөнгө босгож чадна гэж бодож байна. Түүнчлэн хамтран ажиллаж, хүмүүсийг сургамаар байна. Олонхи компаниуд өөртөө хуульчгүй, хөрөнгийн зах зээлийн мэргэжилтэн байдаггүйгээс мөнгө босгож чаддаггүй. Энэ талаар төрөөс хийх ажил ч их байна. Азийн орнуудын хувьд төр их хэмжээний мөнгийг мэдээллийн технологид зориулдаг. Олон мэргэжилтнийг тусгай зардлаар бэлтгэсний дараа олон улсын зуучлагч байгууллагуудад даатгадаг. Програмч хүн өөрөө гэрээгээ хийдэггүй, чаддагаар нь хийлгэдэг.

- Монголын програмчдын гүйцэтгэх чадварыг та юу гэж үнэлэх вэ?

Цэвэр мэргэжлээрээ ямар ч том ажлыг нугална гэж бодож байна.

- Монголын нийгмийн амьдралын ямар асуудлыг мэдээллийн технологийн тусламжтай шийдэж болох вэ?

Дэлхийн туршлагаас харахад програм хангамж тухайн улсын хөгжлийн түргэтгэдэг. Юун түрүүнд төрийн үйлчилгээг маш энгийн болгох хэрэгтэй. Эрүүл мэндийн салбарыг ч бас өөрчлөх хэрэгтэй. Мэдээллийн технологи эрүүл мэндийн салбарт нэвтэрснээр өнөөгийн олон чирэгдэл арилна. Эмч нарын зэрэглэл тогтоно. Нэг өвчтөнд хэдий хэмжээний зардал гарч буйг тооцох боломжтой болно. Эмнэлгүүд гаргасан зардлаараа санхүүждэг болвол үйл ажиллагаа нь эрүүлжиж шударга өрсөлдөөн бий болно. Монгол хүн өндөр зардлаар гадаадад эмчлүүлэх нь багасна.

- Монголд мэдээллийн аюулгүй байдлыг хэрхэн бий болгох вэ?

Энэ чиглэлээр дагнан ажилладаг компаниуд байх ёстой. Нарийн судалгаа тооцоо хийх хэрэгтэй. Энэ бас л бизнесийн зарчмаар явагдах нь зүйтэй. Төртэй ажиллахад уг асуудлаар маш хойрго ханддаг.