УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатараас авлигын асуудлаар дагнасан шүүх байгуулах талаар тодрууллаа.

-Өнгөрсөн долоо хоногийн Хууль зүйн байнгын хороогоор авлигын асуудлаар дагнасан шүүх байгуулах асуудлыг яаралтай горимоор хэлэлцэх байсан боловч хуралдаан болоогүй. Яагаад хурлын ирц хүрсэнгүй вэ?

-Тухайн өдрийн өглөө есөн цагаас бид хурлаа зарласан. Засгийн газрын зүгээс Шүүх байгуулах тухай хуулийг яаралтай горимоор өргөн барьсан. Тиймээс яаралтай горимоор хэлэлцэх ёстой учир өргөн баригдсаных нь маргааш л шууд хэлэлцэхээр хурлаа зарласан. Ингээд өглөө есөн цагаас хурлаа зарлаад өдөр 13 цаг хүртэл хүлээсэн. Ирц бүрдээгүй.

-Яагаад ирц бүрдээгүй юм бэ. Гишүүд уг хуулийг хэлэлцэхээс зайлсхийгээд байна уу?

-Зарим гишүүд уг хуулийн төсөлтэй холбоотойгоор байр сууриа илэрхийлж байгаа. Үүнээс харвал дагнасан шүүх байгуулах асуудлаар зарим гишүүдийн хувьд эргэлзээ байгаа юм шиг байна лээ. Тиймээс тэр өнцгөөрөө гишүүд өөр өөрсдийнхөө байр суурийг илэрхийлсэн болов уу. Миний хувьд ч гэсэн заавал дагнасан шүүх оруулж ирэх шаардлага үнэхээр байгаа юу гэдэг асуудал байна. Гэхдээ нэгэнт Засгийн газраас яаралтай горимоор ороод ирчихсэн хуулийн төслийг хэлэлцэх хуулийн үүрэгтэй. Тиймээс уг асуудлаар байнгын хороо хуралдах байсан боловч ирц хүрсэнгүй. Ямартаа ч асуудлаа тал талаас нь хэлэлцээд явах л ёстой. Огт хэлэлцэхгүй хойшлуулаад байхыг миний хувьд тийм ч зөв шийдвэр биш гэж үзэж байгаа. Учир нь УИХ гэдэг бол аливаа асуудлыг хэлэлцэж байж шийдвэр гаргадаг байгууллага. Тиймээс хэлэлцэж байж л шийдэх ёстой.

-АН-ын бүлгийн гишүүд байнгын хороог хуралдуулахгүйгээр акц хийсэн гэдгээ үгүйсгэж байсан. Энэ асуудлаар та тодорхой тайлбар өгөхгүй юу?

-Хурлын ирц бүрдээгүй. АН-ын болон манай намын гишүүд ч ирээгүй. Ер нь бол байнгын хороонд дор хаяж арван гишүүн ирж байж хурлын ирц бүрдэнэ. Бүрдэхгүй дээрээ тулбал нэг гишүүн ч нэг гишүүн шүү дээ. Тиймээс АН, МАН гэлтгүй гишүүдэд ер нь бол эргэлзээ байна.

-Тэгэхээр гишүүд дагнасан шүүх байгуулахыг дэмжихгүй гэсэн үг үү?

-Нийт гишүүдийн өмнөөс байр суурийг нь би хэлэх боломжгүй. Миний хувьд бол уг асуудлаар судлах, тодруулах зүйл байна. Нөгөөтэйгүүр дэлхийн 27 оронд л ийм төрлийн дагнасан шүүхтэй улс байна.

Нөгөө нэг судалгаа нь бол 50-аад оронд энэ төрлийн шүүх байгаа гэж байна лээ. Гэхдээ НҮБ-ийн 193 гишүүн орон байгаа шүү дээ. Тэгэхээр нийт улсын олонход нь ийм шүүх байдаггүй гэсэн үг.

Өөрөөр хэлбэл дэлхийн ихэнх оронд ийм төрлийн дагнасан шүүх байхгүй байгаа нь ямар нэгэн асуудал байна л гэсэн үг. Тиймээс тал талын судалгаатай л үзэх ёстой. Миний хувьд ч Засгийн газрын өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийн судалгааг нэг бүрчлэн үзнэ гэж бодож байгаа.

-Анхан шатны шүүхийг алгасаад шууд Давж заалдах шатны шүүхээр шийдүүлээд хэргийг хурдасгах хуулийн төсөл гэж харж байгаа. Үүнд таны байр суурь ямар байна вэ?

-Энэ бол бүр эргэлзээтэй асуудал шүү. Миний хувьд сая дагнасан шүүх байгуулах нь зөв үү, буруу юу гэдэг дээр байр сууриа хэллээ шүү дээ. Энэ чинь Эрүүгийн хууль. Хүний эрх рүү халддаг хууль. Тэгэхээр үүний үе шатыг богиносгоно, хурдасгана, цөөлнө гэж яриад байдаг нь ямар учиртай юм. Шүүх гэдэг чинь үнэнийг л олох байгууллага. Хүний эрхэнд халдахын тулд хүндтэй шалтгаан хэрэгтэй. Тэгэхээр үүнийг нарийвчлан судлах шаардлагатай байдаг. Түүнээс биш хэн нэгний бах тавыг хангах гэж хугацаа богиносгоно гэдэг нь юу гэсэн үг вэ. Өнөөгийн нийгэмд олон түмэн уурсчихсан байна. Гэхдээ эцсийн дүндээ ийм хууль батлагдал иргэдэд яаж тусах вэ. Хууль гэдэг чинь гурван сая хүнд үйлчилнэ. Тэгэхээр хэдэн авлигачдыг хуулиар хорих гэж байна гээд ард нь хэчнээн энгийн иргэд хохирч үлдэх вэ. Шийтгэмээр байна гэдэг хүслээрээ хуульд хандаж болохгүй.

Авлигачдаа шийтгэж болдог юм байж. Тэгвэл энэ хууль чинь энгийн олон мянган иргэдэд сөргөөр тусаж магадгүй шүү. Учир нь хууль гэдэг бол хэсэг бүлэг хүнд биш нийт улсын иргэдэд зориулагдаж гарна. Тиймээс миний хувьд үе шатыг нь богиносгон гэдэг асуудал дээр жинхэнээсээ эргэлзэж байна.

-Танай нам олонхоороо байгаа дээр шүүхийн асуудлыг оруулж ирье гээд байгаа юм биш үү?

-Ийм өнцгөөр асуудлыг ойлгож болохгүй. Манай нам дотор ч гэсэн үзэл бодлын ялгаатай маш олон хүмүүс бий. Би жишээ нь нэг талын өөр өнцгийг харж хэлж байгаа биз дээ. Тэгэхээр нэг нам гээд бүгдэд нь хамтатгаж болохгүй. Үзэл бодлын уралдааны үзүүрт л эдгээр асуудлууд шийдэгдэж явдаг. Би тухайлбал, өөрийнхөө байр суурийг хаана ч хэлээд л явна. Хэнээр ч амаа бариулахгүй.

Э.МӨНХ