Нарны зайн үйлдвэрлэлийн онцлог, өнөөгийн байдал, хэтийн чиг хандлага сэдвээр Санко-Соолар ХХК-ын гадаад харилцаа хангамжийн менежер Г.Үемаатай ярилцлаа.

- Нарны зайн үйлдвэрлэлийн ашиглах нөхцөл манайд хэр байна бэ?

100 мянган айлын нарны зайн хөтөлбөр хэрэгжсэнээр дотоодын хэрэглээнд нарын зайг ашиглах сонирхол иргэдийн дунд их байгаа. Гэтэл яг стандартын дагуу систем байдлаар орж ирээгүй, чанаргүй түүхий эд, бүтээгдэхүүн Хятадаас нийлүүлснээс панельд итгэх итгэл буурсан.

Үнэтэй хэрнээ чанаргүй маш хурдан эвдэрдэг хятад бүтээгдэхүүн их байна. Хэрэгцээ байгаа хэдий ч хэрэглэгчдийн хандлага өөрчлөгдөхгүй дизель хэрэглэх сонирхолтой. Чанарыг стандарт болгож зах зээлээ хамгаалах шаардлага тулгараад байна.

- Нарны зайн үйлдвэрлэлийн чанарын стандарт нь юу бэ? Үүнийг сурталчилж мэдээлж байгаа юу?

Олон улсын цахилгаан техникийн хорооны нарны зайн үйлдвэрлэлд тавьсан стандарт байдаг үүний дагуу сертфикат өгдөг, туршилт явуулдаг 30 гаруй компани дэлхийд бий. Гэтэл монголд үйлдвэрлэх стандарт битгий хэл ямар панель зөв байх стандарт ч байхгүй.

Манай үйлдвэрийн хувьд нарны зайн бүтээгдэхүүн  нэвтрүүлэх гэхээр стандарт байхгүйгээс Японы JIS  стандартыг түр хэрэглэх зөвшөөрөл аван ажилладаг. Улсаас түүхий эдийн стандартыг гаргах шаардлага тулгарсан.

Хэдийгээр бодлогын хүрээнд сэргээгдэх эрчим хүчийг дэмжинэ хэмээн хөтөлбөр гаргасан ч бэлэн бүтээгдэхүүн оруулж ирэн угсрахыг түлхүү дэмждэг. Сэргээгдэх эрчим хүчний бүтээгдэхүүнийг өөрсдөө үйлдвэрлэх боломж байгаа. Хэрэглэгч бус үйлдвэрлэгч байх боломж бидэнд бий.

- Танай байгууллагын хувьд бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэдэг үү эсвэл түүхий эд оруулж ирэн угсардаг уу?

Бүх бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэнэ гэдэг маш их хүч шаардана. Нарны зайн үйлдвэрлэлийн дэлхийн чиг хандлага нь түүхий эд үйлдвэрлэж буй газраас нь худалдан аваад угсрах бодлого барьж байгаа. Хамгийн гол нь чанартай түүхий эдээр чанартай угсрах бодлого баримталдаг энэ бол манай компанийн бодлого.

- Сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэгцээгээ ашигласнаас эрчим хүчний ачааллыг бууруулах боломжтой хэмээн албаныхан хэлж байна. Нарны зайг ашиглахад Монголд ашгаа хэр өгөх бэ? Цаг агаарын хувьд.

Нарны зайн түүхий эд

Монгол улс нарны эрчим хүчний нөөц арвинтай улсын тоонд багтдаг. Төвийн болон говийн нутагт илүү боломжтой. Станцын үйлдвэрлэл нарны нийлмэл цацрагаар ажилладаг учир өвөлдөө өндөр ашигтай. Нүүдэлчин аж ахуйд бүрэн нийцсэн, авч явахад тохиромжтой. Мөн төвийн эрчим хүч хэрэглэгчээ дийлэхгүй нэмэлт эх үүсвэр хайж байгаа өнөө үед нөөц ихтэй сэргээгдэх эрчим хүчийг дэмжих шаардлагатай.

Хамгийн гол нь чанартай бүтээгдэхүүн нийлүүлэх хэрэгтэй. Том станц барихдаа салхин, нарны гэх хосолсон цахилгаан станц барих санал явж байгаа. Горимын хувьд бие биенээ дэмжиж ажиллах ёстой учир хослон барих нь их тохиромжтой.

Харин жижиг хүрээнд өрх айл систем байдлаар ашиглавал манайд илүү тохиромжтой. Дээвэр дээр нарны панелиа байрлуулан үйлдвэрлэл явуулдаг бүр цаашлаад илүү цахилгаанаа төвийн сүлжээнд нийлүүлэн сэргээгдэхийн тарифаар орлоготой байх боломж бий.

Үүний тулд стандартаа гаргаад зах зээлээ хамгаалж, үйлдвэрлэгчдээ дэмжих хэрэгтэй байна. Стандартгүй тарифт орчихоор хяналтгүй чанаргүй бүтээгдэхүүн ихээр орж ирэх нөхцөл бүрдэнэ.

- Хувийн хэвшил сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэл явуулахад тулгамдаж байгаа асуудал юу байна?

Түүхий эд оруулахад 15.5 хувийн татвар төлдөг.

Хамгийн хүндрэлтэй зүйл бол импортоор түүхий эд оруулж ирэхэд татвар маш хүнд тусдаг. Бэлэн бүтээгдэхүүн орж ирэхэд татвар төлөхгүй хэрнээ. Түүхий эд оруулахад 15.5 хувийн татвар төлдөг. Сэргээгдэх эрчим хүчний үйлчлэл том тоонд эргэлддэг хэрнээ үйлдвэрт ирж байгаа ашиг багатай.

Гэтэл том тооноос болоод их хэмжээний татвар төлөөд эргэлтийн хөрөнгөгүй гацах тохиолдол яг манайд бодит тулгараад байна. Бусдаар бол тулгамдаж байгаа асуудал байхгүй. Үйлдвэрлэл явуулах, экспортлох боломжтой. Манай компанийн хувьд Монголд үйлдвэрлэв гэсэн тамгатай анхны томоохон хэмжээний нарны зайн бүтээгдэхүүн гаргаж байгаагаараа бахархдаг.