Төрийн өмчийн компаниудын ТУЗ, гүйцэтгэх захирал, ахлах удирдлагуудын идэж уудаг, төрийн өмчийг үнэгүйдүүлдэг талаар 20 гаруй жил ярьсны эцэст ашгүй сая нэг Шинэчлэлийн Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн төсөлд орж, төрийн өмчийн компаниудыг ашиггүй ажилуулж байгаа дарга нартай хариуцлага тооцохоор болж байх шиг байна.

Үе үеийн Засгийн газрууд төрийн өмчийн компаниудыг ашигтай ажиллуулахын төлөө юу ч хийгээгүй гэвэл эндүүрэл болно гэдгийг санахад илүүдэхгүй. Тэд чадлаараа энэ асуудалд цэг тавих гэж оролдсон, хичээсэн, өөрсдийнхөө хүмүүсийг тавьсан, шаардсан, шахсан гэхдээ амжилтад хүрээгүй. Эмчээр бол онош нь зөв тодорхойлогдож, эмчилгээ сайн хийгдээгүй. Харин шинэчлэлийн Засгийн газар тэдний алдаанаас суралцаж, хэн нэгэн МАН-ын даргыг АН-ын даргаар сольсоноор төрийн өмчийн компаниуд ашигтай ажилдаг болохгүй гэдгийг сайтар ойлгож дээрх зорилтын гарцыг САЙН ЗАСАГЛАЛ, АУДИТЫН ХОРОО, ДОТООД АУДИТ–с хайх хэрэгтэй.

Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн төсөлд тендер, авлига, хээл хахуулийг халах зорилгоор иргэд, олон нийтийн хяналтын доор ил тод явуулна гэжээ. Иргэд, олон нийтийн хяналтын тогтолцоог бий болгоно гэдэг уриа 2008 оны намуудын мөрийн хөтөлбөр, Засгийн газрын 2008-2012 оны Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт ч орсон байсныг санаж байна. Гэхдээ ажил үнэндээ яваагүй, яаж хийх вэ? гэсэн зөв гарц олоогүй, олсон бол хүсээгүй, хийж эхэлсэн бол үр дүн гараагүй. Гараагүй учраас 2012-2016 оны Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт дахин орсон.

Иймээс тендер, авлига, хээл хахуулийг халах гарц нь САЙН ЗАСАГЛАЛ, АУДИТЫН ХОРОО, ДОТООД АУДИТ юм гэдгийг ойлгоосой.

Төр засгийг иргэдэд нээлттэй болгоно гэсэн мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлжээ. Угтаа энэ төр засгийн чинь эзэд нь хэн юм бэ? Ард түмэн, сонгогч, иргэд чинь энэ төрийн эзэд биздээ. Эзэндээ ээлгүй, хаалга нь хаалттай, бүх зүйл нээлттэй биш болтлоо оршсон төр засагтай байжээ таминь. Иргэдэд нээлттэй болно гэдэг нь энэ хаваржингаа болсон яамдын нээлттэй хаалганы өдөр шиг нэг өдөр нээгддэг зүйл ердөө ч биш.

Иргэддээ нээлттэй төр байхын тулд САЙН ЗАСАГЛАЛТАЙ, АУДИТЫН ХОРООТОЙ, ДОТООД АУДИТТАЙ байж зорилт хангагдана.

Сүүлийн үед төрийн албыг нийтийн болгоно гэж ярих болсон бөгөөд энэ талаар ч “яаж зүгээр байх вэ” гээд Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт орсон байна. Нийтийн буюу PUBLIC гэсэн энэ үг бол бүхэл бүтэн тогтолцоо, засаглалаар шийдвэрлэгддэг асуудал. Нийтийн болгох гол засаглалын бүтэц бол АУДИТЫН ХОРОО гэдгийг нийтийн болгох ажлын хэсгийнхэн сайтар судлана хэмээн найдаж байна.

Төрийг хяналттай, хариуцлагатай болгоно гэсэн энэ уриа миний мэдэхийн 2000 оны сонгуулиар л самбар бүрт хадагдсан санагдах юм. Хяналт, хариуцлага гэдэг хоршоо үг шинэ дарга бүрийн хэлдэг үг байсаар их удлаа.

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржын индэр дээрээс хэлсэн илтгэлийн гол санаа нь Төрийг хяналттай, хариуцлагатай болгоно. "Тендер, авлига, хээл хахуулийг халах гарц нь сайн засаглал, аудитын хороо, дотоод аудит юм."

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн УИХ-ын индэр дээрээс хэлсэн илтгэлийн гол санаа энэ байсныг ч мартаж болохгүй. Гэвч төрийн байгууллагууд бүхэлдээ хяналтгүй байсаар байна. Хяналт байхгүй учраас хариуцлага тооцох боломж гарахгүй байна. Тооцож байгаа бол тохиолдол төдий л байх. Ямар хяналт яриад байгааг ойлгохын тулд САЙН ЗАСАГЛАЛ, АУДИТЫН ХОРОО, ДОТООД АУДИТЫН талаар сайн уншиж, судлах, бодох шаардлага танд тулгарна.

Дээрх ойлголт бүрт дурдагдсан САЙН ЗАСАГЛАЛ гэдгийг энгийн үгээр тайлбарлавал сайн гүйцэтгэл, сайн хяналт гэж хэлж болно. Сайн гүйцэтгэлтэй байхын тулд Засгийн газрын бүх яамд, агентлагууд ажиллах үүрэгтэй.

Харин Сайн хяналтыг хэн, яаж хийдэг вэ? гэдэгт бид ардчилалын 20 жилд төөрсөөр л явна. Мэдээж Засгийн газарт тавих хяналтыг УИХ, Ерөнхийлөгч, Үндэсний аудитын газар хийсээр ирсэн. Гэтэл аливаа хяналт нь хянаж байгаа бүтэц дотроо оршсон, тэхдээ түүнээсээ хараат бусаар зохион байгуулагдсан, байнгийн, үр дүнтэй байж сая тогтмол хяналт тавих үндэс бүрддэг.

Ийм бүтэц сайд бүрийн дэргэд байх иргэд, олон нийт, мэргэжлийн холбоодоос бүрдсэн АУДИТЫН ХОРОО гэдгийг хэн ч ярихгүй байгаа.
Аудитын хороо бол иргэд, олон нийт, мэргэжлийн холбоодын төлөөллөөс бүрдсэн хурлаар асуудлаа шийддэг байгууллага бүрийн аудит, хяналтыг нэгдмэл удирдлагаар хангадаг сайн засаглалын амин чухал бүтэц юм.
Аудитын хорооноос үүрэг даалгавар авч, аудит хийж, тайлангаа тавьдаг бүтцийг дотоод аудитын нэгж гэж нэрлэдэг ба түүнд дотоод аудиторууд ажиллаж, эрсдэлтэй бүхий л үйл ажиллагаанд байнгийн хяналтаа тавьдаг.

Сайн засаглал, Аудитын хороо, дотоод аудитыг хараат бусаар бий болгосон тэр цагт тендер, авлига, хээл хахууль устаж арилна.

Сайн засаглал, Аудитын хороо, дотоод аудитыг хараат бусаар бий болгосон тэр цагт төрийн өмчийн компаниуд ашигтай ажиллана, тендер, авлига, хээл хахууль устаж арилна, төр засаг маань иргэдийнхээ төлөө үйлчилдэг болно, эцэст нь бүх төрийн байгууллагууд ард иргэдийн шууд хяналтад орж, хариуцлагатай ажиллах боломж нээгдэнэ гэдгийг бүх түвшинд ойлгосон тэр цагт л дээрх зорилт хангагдана гэдэгтэй энэ чиглэлээр дагнан судалгаа хийсэн 10 гаруй жилийн хөдөлмөр, мэдлэгийн үр дүнгээ тантай хуваалцахад таатай байна.

Энэхүү мэдээллийн чанартай бэсрэг нийтлэлд онолын төсөөлөл өгөхийг хичээгээгүй тул танд сайн засаглал, аудитын хороо, дотоод аудитын талаар мэдлэг шаардлагатай бол Л.Отгонбаяр миний зохиосон номнуудыг унших буюу сонирхвол сургалтад сууж болохыг үүгээр мэдээлье.

Манай байгууллагатай холбогдох утас 70119107 бөгөөд зарим мэдээллийг www.bizcon.mn цахим хуудаснаас хүртэх боломжтой. Тантай хамтарч ажиллах боломж гарна гэж найдаж байна.

Хүндэтгэсэн:
Л.ОТГОНБАЯР