Л.Отгонбаяр:
Санхүүгийн зохицуулах хороо даатгалын компаниудад тавих хяналтаа сайжруулах цаг нь болсон
Жолоочийн даатгалын тухай хууль 2012 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс хэрэгжиж эхэлсэн. Уг хуулиар автомашин эзэмшигч жолооч бүр албан журмын даатгалд хамрагдах үүрэгтэй бөгөөд тодорхой хураамжийг итгэлцүүр дээр тулгуурлан жил бүр төлж, даатгуулдаг. Өнөөдрийн байдлаар улсын хэмжээнд байгаа нийт жолооч нарын 72% нь албан журмаар даатгуулдаг бөгөөд хууль хэрэгжсэн хугацаанд албан журмын даатгалын хураамжаас 180 гаруй тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлжээ.
Хууль хэрэгжсэн 7 жилийн хугацаанд жолооч нар даатгалдаа тогтмол хамрагдаж байгаа ч хариуцлагатай жолооч нарыг урамшуулах тогтолцоо хангалтгүй, тохиолдол гаргаагүй жолооч дараагийн хураамжаасаа хөнгөлөлт эдлэхгүй байгаа, даатгалын компаниуд хүндрэл чирэгдэл үүсгэдэг, даатгуулсан жолоочийн эрх ашгийг хангаж чаддаггүй зэрэг хууль батлагдсан зорилгоо биелүүлж чадахгүй байгаа бөгөөд хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үүрэгтэй Санхүүгийн зохицуулах хороо ч хангалтгүй ажиллаж байгаа тухай мэргэжлийн хүмүүс хэлсээр байдаг. Үүний цаана жолоочийн даатгалын хураамжаас төвлөрүүлсэн чамгүй хэмжээний мөнгө хэний халаасанд орж байгаа нь тодорхойгүй. Нэгдсэн тоо баримт нь зөрүүтэй явсаар байна. Vip76.mn сайт энэ сэдвийн хүрээнд дараах тодруулгаа хүргэж байна.
Иргэн Лэгшидийн Отгонбаяр өөрийн цахим хуудсандаа дээрх асуудлыг хөндөн өөрийн байр сууриа илэрхийлэн бичсэн бөгөөд үүнийг цахим орчинд олон мянган хүн дэмжиж, түгээсэн юм. Бид түүнтэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэж байна.
Жолоочийн даатгалын тухай хууль хэрэгжээд 7 жил өнгөрч байна. Жолооч нар албан журмын даатгалдаа хангалттай хамрагддаг ч үүний цаана даатгалын компаниуд хураамжийн мөнгөөр хөлжиж байгаа нь ямар шалтгаан байна вэ?
- Нийгэмд байгаа бүх талуудын харилцааг тэнцвэртэй зохицуулахын тулд хууль батладаг. Гэтэл албан журмын даатгал нь машинтай хүн бүрийг заавал даатгуул, үгүй бол торгууль, хуулиар далайлган жолооч бүрийн хармаанаас албадан хураамж авч байна. За ингэж болдог юм байна. Гэхдээ энгийнээр тооцоолж үзвэл машин эзэмшигч бүр даатгалд хамрагдаад хураамжаа төлөхөөр 1 жилд 30 гаруй тэрбум төгрөг төвлөрдөг. Үүнээс даатгалын тохиолдлоор 50 орчим хувь нь зарцуулагддаг. Цаана нь үлдэж байгаа 50% буюу 15 орчим тэрбум төгрөг албан журмын даатгалын үйлчилгээ үзүүлж байгаа 15 компаниудад ашиг болж үлдэж байгаа юм. Ойролцоогоор 1 компани 1 тэрбум орчим төгрөгийн ашигтай үлдэх нь. Үүний оронд энэ мөнгийг ард иргэдийнхээ халаасанд нь үлдээж өдөр тутам гарч байгаа хэрэглээнд нь зарцуулж байвал дээр санагдаад байгаа юм.
Энэ хууль амьдралд нийцэхгүй байна. Надад таалагдахгүй байна. Би ард түмний төлөөлөл. Би ганцаараа ингээд байгаа юм уу гэхээр миний цахим орчинд бичсэн сэтгэгдлийг 6700 орчим хүн дэмжин түгээж, 500 мянган хүн харж, уншсан байгааг харахад зөвхөн миний ч биш олон мянган иргэн надтай санал нэг байгаа нь харагдаж байна.
Даатгалын компаниуд жолооч нарыг энэ албан журмын даатгалд хамруулж хураамжийг нь авах болохоороо маш хурдтай, зүгээр л дохь би залгая гэж сурталчилгаа хийж, хураамжийг нь авчихаад яг даатгалаа хэрэглэх тохиолдол гарах үед түмэн бэрхшээл тоочиж, ирэхээрээ Тээврийн цагдаа дуудах ёстой, бичиг тодорхойлолт авчирч өг гээд аль болох даатгалын нөхөн төлбөрийг өгөхгүй байх гэж хичээдэг. Гэтэл тухайн жолооч 5 оноо хасуулж, Зөрчлийн хуулийн дагуу 100,000 төгрөгөөр торгуулиад, өөрөө даатгалтай ч өөрийнхөө хохирол биш өрөөлийн хохиролыг л нөхөн төлбөрөөрөө барагдуулж байгаа нь шударга бус байна.
Даатгал гэдэг бол даатгуулагч өөрт учирах эрсдэлээс урьдчилан сэргийлж, тохиолдол гарах үед хохиролоо барагдуулах гэж хийлгэдэг. Гэтэл жолоочийн хариуцлагын албан журмын даатгал бол энэ утгаараа хэрэгжихгүй байна. Тиймээс даатгуулсан жолоочийн хураамжийн 50% нь даатгалын хэдэн компанийн ашиг болж байна. Эндээс харахад хууль хэрэгжих тогтолцоо нь хангалттай бүрдээгүй бөгөөд алдаатай байна.
Жолоочийн даатгалын тухай хуульд хяналт тавих үүрэг бүхий байгууллага бол Санхүүгийн зохицуулах хороо. Эндээс хураамжийг тооцох итгэлцүүрийн журам батлагддаг. Даатгалын компаниудад ч хяналт тавьж ажилладаг. Гэтэл өнгөрсөн хугацаанд Санхүүгийн зохицуулах хороо хангалттай ажиллаж чадаагүйгээс болж хууль батлагдсан зорилгынхоо дагуу хэрэгжихгүй байгаа юм биш үү?
Санхүүгийн зохицуулах хороо ажлаа хийж байгаа байх гэж бодож байна. Харин бодлогын хувьд чадахгүй байна гэж харж байна. Ямар бодлого вэ гэхээр Санхүүгийн зохицуулах хороо даатгалын компаниудын засаглал, хяналтыг маш хүчтэй шаардаж байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл энэ нь төрийн зохицуулалт. Бүх даатгалын компани 9-өөс доошгүй хүнтэй төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй байхыг шаардах, хуульд байхгүй бол оруулахыг шаардах ёстой. Яагаад ингэх ёстой вэ? гэхээр албан журмын даатгалын хураамж авч байгаа даатгалын компаниуд олон нийтийн компани болчихоод байна. Хууль гаргаад, олон түмнээс албадан хураамж аваад, тэр мөнгө нь даатгалын компанид ашиг болон очиж байгаа учраас тухай даатгалын компани хувийн компани бус олон нийтийн компани болж байгаа юм. Нийтийн компани маш сайн засаглалтай байх ёстой. Олон нийт болон төрийн чиг үүргийг хэрэгжүүлэгч байгууллагад маш хүчтэй хяналт тавьж, шахаж, шаарддаг байх ёстой юм. Тиймээс үүнийг хуульд оруулж, СЗХ хяналт тавих хэрэгтэй. Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь дотроо хараат бус гишүүдтэй, аудитын хороог бий болгож, хараат бус дотоод аудиторуудыг ажилуулдаг болгох ёстой. Санхүүгийн зохицуулах хороо албан журмын даатгалын хүрээнд хийх ёстой ажлаа хийж байх шиг байна. Гэхдээ хангалтгүй. Даатгалын компаниудад бодлогын шаардлага муу тавьж байна гэж би боддог.
Өнөөдөр даатгалын компаниуд даатгалын тохиолдол гаргах бүрт нөхөн төлбөрийг өгөхгүй, ашгаа авч үлдэх гэж шалтаг, шалтгаан гаргаж, элдэв бичиг сэлт нэхдэг. Тэдгээрийг нь бүрдүүлж чаддаг нь ч бий, чадахгүй хохироод үлдэх нь ч бий. Хөдөө хээр явж байгаад осолд ороод амь нас хутганы ирэн дээр байгаа хүн цагдаа, даатгалаа дуудаад хэзээ ирэхийг нь хүлээгээд хэвтэж байх уу? Амь нас эрүүл мэндээ л бодно. Дараа нь нөхөн төлбөр хөөцөлдөх боломжгүй, тухайн үеийн цагдаагийн дүгнэлт, хохиролын үнэлгээ хийгдээгүй гэх мэтээр шалтаглан нөхөн төлбөр олгодоггүй. Тэд ашгаа авч үлдэх сонирхолтой байдаг. Ийм байдалтай байгааг санхүүгийн зохицуулах хороо мэдсээр байж, даатгалын компаниуддаа хяналтаа хангалттай тавьдаггүй. Шахаж шаардахгүй дураар нь дургиулаад л байгаад байна. Жолоочийн даатгалын тухай хуульд ч энэ нь тодорхойгүй байна.
Санхүүгийн зохицуулах хороо журам гаргаад даатгалын компаниуд хараат бус гишүүдээс бүрдсэн ТУЗ-тэй байх, аудитын хороо, дотоод аудитаар дамжуулаад хяналт тавиад, гарсан дүгнэлтийг Санхүүгийн зохицуулах хороонд тайлагнаад тэндээсээ ажлаа сайжруулах зүйлсээ аль аль талдаа хийж явах ёстой. Эцсийн дүндээ даатгалын тохиолдол бүрт хөнгөн шуурхай хохирлыг шийдвэрлээд явах орчныг бүрдүүлэх ёстой. Өөрөөр хэлбэл засаглал, менежмент, бүтэц зохион байгуулалтын өндөр эрсдэл байна. Үүнийг сайжруулах чиглэлээр Жолоочийн даатгалын хуулийг шинэчлэх шаардлагатай гэж би харж байна.
Хууль гараад, хүн бүрийн халааснаас мөнгө авчихаж байгаа учраас энэ асуудал ард түмэнд хамаатай болно. Цаад углуургаараа ард түмэнд хамаатай буюу бидний төлөөлөл болсон төрд хамаатай асуудал болж байгаа юм. Энэ утгаараа Санхүүгийн зохицуулах хороонд энэ асуудал хамааралтай болж байгаа юм. Өөрийн төлөөллөөрөө дамжуулаад тухай даатгалын компанид ямар үйл ажиллагаа явагдаж, ард түмнээс авсан хураамжийн мөнгө хаанаа юунд хэрхэн зарцуулагдаж байгааг харж хяналтаа тавих энэ үүргээ биелүүлж чадахгүй байна.
Тогтолцоо нь гажуудаад, хууль гарсан зорилгынхоо дагуу хэрэгжихгүй байгаа юм бол одоо яах ёстой вэ? Даатгал хийлгэсэн жолооч нар хохироод, албадан авсан хураамжаар даатгалын 15 компани ашиг олж, хөлжсөөр байх уу?
Одоо даатгалын компаниудын санхүүгийн тайлан болон орлого зарлага дээр дүн шинжилгээ хийж байгаад Жолоочийн даатгалын тухай хуулиа эргэн харах, өөрчлөх цаг нь болсон байна. Гэхдээ цаг үетэйгээ нийцүүлж алдаа гарч, иргэдийг хохироогоод байгаа шалтгаан нөхцөлийг хаасан заалтууд оруулахын тулд мэргэжлийн байгууллага, судлаачдыг оролцуулах, мөн даатгуулагч иргэдийн төлөөллийг оруулж ирж байж энэ хуулиа өөрчлөх хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол нөхцөл байдлаа мэдэхгүй яамны хүмүүс төслийг нь боловсруулаад, эрх ашгийн зөрчилтэй улс төрчид нь батлаад л өөрчилчихлөө гэвэл байдал яг хэвээрээ л байна уу гэхээс дээрдэхгүй. Тиймээс даатгал хийлгэдэг иргэдийн төлөөлөл гол үүрэгтэй оролцох ёстой.
