Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа үүссэн үндэсний социалист хөдөлгөөн болон Гитлерийн Германы ажилчдын үндэсний социалист намын (NSDAP) үзлийг баримтлагч бүлгүүдийн үйл ажиллагааг орчин үеийн нацизм буюу неонацизм гэж нэрлэдэг. Неонацистууд Адольф Гитлерийн билэг тэмдгийг ашигладаг бөгөөд түүний үзэл суртал дээр үндэслэж өөрсдийн тунхаглалыг гаргадаг. Неонацизм өнөө үед олон оронд бий болсон НС-скинхед (Nazi skinheads или National Socialist skinheads) –үүдийн хөдөлгөөнтэй шууд холбоотой.

Зарим Европын болон Латинамерикийн орнуудад нацизм, арьс өнгөний үзэл, ижил хүйстнүүдийг мөшгөсөн үзлийн эсрэг хууль үйлчилдэг. Тэр дундаа Европын бүх оронд нацизмын билэгдлийг ашиглахыг хуулиар хатуу хориглосон.

Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед нацистууд үйл ажиллагаа явуулж байсан Герман, Хорвати, Унгар зэрэг улсуудын неонацистууд өөрсдийгөө фашистуудын залгамжлагч гэж үздэг.

Нацистууд “Зиг хайль” (Sieg Heil!) буюу “Ялалт мандтугай” гэсэн уриаг элдвийн хурал зөвлөгөөний төгсгөлөөр гурвантаа давтан хэлж, баруун гараа өргөн Адольф Гитлерт ёсолдог байв.

Герман болон бусад улсад дээрх уриаг ашиглахыг хуулиар хориглосон ч орчин үеийн нацистууд идэвхтэй ашигладаг 

Австри

Австрийн хэт барууны намууд олон нийтийн дунд багагүй нөлөөтэй. Тэдний амжилт олсон шалтгаан эдийн засгийн хямрал, нийгийн зөрчил зэргийн алинтай нь ч холбоогүй. Энэ нь цэвэр улс төрийн хүчин зүйлээс улбаатай бөгөөд ялангуяа дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа өрнөсөн нацизмыг устгах гэсэн амжилтгүй арга хэмжээний үр дүн юм. Хэт барууны намуудаас хамгийн том нь болох Үндэсний ардчилсан нам 1967 онд байгуулагджээ. 1988 онд эрх баригчид Нацизмыг сурталчлахыг хориглох тухай хуулийг зөрчсөн гэсэн үндэслэлээр уг намын үйл ажиллагааг зогсоосон ч “Австрийн эрх чөлөөний нам” хэмээх залгамжлагч нам гарч ирэн неонацистуудын дэмжлэгийг авч чадлаа.

1979 онд хийсэн судалгаагаар Австрид багаар бодож 50 хэт барууны улс төрийн болон олон нийтийн байгууллага үйл ажиллагаа явуулдаг гэсэн тооцоо гарчээ.

1980 онд эрх баригч хоёр намын үйл ажиллагаа улс орныг эдийн засгийн хямралд хүргэв. Неонацистууд хямралыг шийдэхээр шулуудаж парламентын сонгуульд Эрх чөлөөний нам 22 хувийн санал авсан нь санаандгүй хэрэг боллоо. Намын шинэ дарга Йорг Хайдер нацизмын эсрэг хуулийн зарим заалтыг өөрчлөх зорилготой байсан ч 2008 онд онгоцны ослоор нас баржээ. Түүний үйл хэргийг Барбара Розенкранц хэмээх эмэгтэй үргэлжлүүлж ерөнхийлөгчийн сонгуульд хүртэл өрсөлдөж байв.

Белги

Белгийн “Газар шороо, цус, нэр хүнд, үнэнч сэтгэл” (Bloed, Bodem, Eer en Trouw) хэмээх неонацист байгууллага 2004 онд байгуулагдсан байна. 2003 оны 12 дугаар сард 17 гишүүнийг нь (түүний дотор 11 цэргийн зүтгэлтэн) баривчилсны  дараа энэхүү байгууллагыг дэлхий даяараа мэдэх болжээ. Хууль зүйн сайд Лорет Онкелинс болон Дотоод хэргийн яамны тэргүүн Патрик Девель нарын мэдэгдсэнээр дээрх хүмүүс Бельгид алан хядах ажиллагаа зохион байгуулахаар төлөвлөж байжээ.

Мөн онд неонацистуудтай тэмцэхийн тулд 150 мөрдөгчийг цуглуулж Леопольдсбург, Кляйне-Брогель хот, Брюссель дэх цэргийн сургуулийн нүх сув болгоныг нэгжив. Нэгжлэгийн дүнд асар их хэмжээний буу зэвсэг, цэргийн хувцас, тэсрэх бодисын нөөцийг илрүүлжээ.

Герман

Герман улсад нацизм өнөөг хүртэл сэтгэл зовоосон асуудал хэвээр. Эрүүгийн хуулийн 86а бүлэгт зааснаар хас тэмдгийг зурсан хүн нэг жил хүртэл хугацаагаар шоронд хоригдох ял авдаг. Гэсэн хэдий ч неонацистууд тус оронд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг.

2010 оны байдлаар Германд 25 000 хэт барууны үзэлтнүүд байгаагийн 5600 нь неонацистууд байв.

Дэлхийн хоёрдугаар дайнаас хойш Германд хоёр удаа неонацизм идэвхжсэн байдаг. 1950-аад онд Германыг хоёр хуваасан нь тэвчишгүй доромжлол гэж үзсэн хэсэг хүмүүс өшөө авах хөдөлгөөн өрнүүлж байв. Берлины ханыг босгосны дараа Зүүн Герман неонацистуудыг устгаж, харин баруун Германд жижиг бүлгүүд үлджээ. Гэтэл 1990-иэд онд хоёр Герман нэгдсэний дараагаар хүчирхийллийн давалгаа улс орныг дахин түгшээж эхлэв. Хачирхалтай нь энэ үеийн неонацистууд Зүүн Германаас гаралтай байлаа. Неонацистууд славянчуудыг, тэр тусмаа орос, польш цагаачдыг үзэн яддаг. Түүнчлэн турк, африкийн цагаачдыг мөрдөж мөшгөдөг. Нэгэнтээ үзэн ядалт дээд цэгтээ хүрч таван турк эмэгтэйг байшинтай нь шатааж алжээ.

Неонацизмыг дэмждэг хамгийн том байгууллага нь Германы үндэсний ардчилсан нам бөгөөд бундестагийн эрх баригчид 10 жилийн турш тэдэнтэй тэмцэж байгаа билээ.

ОХУ

Оросын неонацистууд Адольф Гитлерийг нээлттэй сурталчилж, магтан дуулдаг. Тэд расизм, антисемитизм, антицыганизмыг дэмждэг бөгөөд Кавказ болон Дундад Азийнхныг үнэн голоосоо үзэн яддаг. Жагсаал цуглааныхаа үеэр халуун, хүйтэн зэвсэг хэрэглэх нь ердийн хэрэг. Оросын неонацистууд Гитлер славянчуудыг хомроглон устгах “Ост” хэмээх төлөвлөгөө гаргасныг хүлээн зөвшөөрдөггүй.

Олон улсад хуулиар хориглосон ч неонацизм нөлөөтэй хэвээр.

Неонацистын хөдөлгөөн ОХУ-д ЗХУ задрахын өмнөхөн бий болжээ. Ардчилсан өөрчлөлт шинэчлэлтийн давалгаан дор оросуудыг хомроглон устгасан гэгдэх эрх баригчдын зарим төлөөллийг цээрлүүлэхийг уриалж байв. Мөн барааны хомсдол, бага цалин тэтгэвэр, амьдралын таагүй нөхцөл зэрэг нь неонацизм үүсэх өөр нэг шалтгаан болжээ. 1990 онд Александр Баркашовоор толгойлуулсан “Оросын үндэсний нэгдэл” хэмээх неонацизмын анхны том байгууллага байгуулагдав. Уг байгууллага хувьсгал хийж, үндэсний төрт улсыг байгуулах зорилготой.

2007 оны наймдугаар сарын 15 нд нэгэн оюутан “Таджик, Дагестан хоёрыг цаазалсан нь” нэртэй бичлэгийг интернетэд байрлуулжээ. Энэхүү бичлэгт Гуравдугаар рейхийн далбааны өмнө неонацистууд лалын шашинт хууль бус хоёр цагаачийг цаазалж буйг дүрсэлсэн байна.

АВС News агентлагийн судалгаагаар 2007 онд Оросын хэмжээнд 50-70 мянган неонацистууд байв.

Монгол

Монголын "Цагаан хас" хөдөлгөөн

Неонацизмын уур амьсгал Монголд нэлээд хүчтэй. 2008 оноос Улаанбаатарт хятад, солонгос цагаачдыг зодож нүддэг хэд хэдэн бүлэг бий болов. Түүнчлэн хятад хүнтэй бэлгийн харьцаанд орсон хүүхнүүд, ижил хүйстнүүд тэдний золиос болдог. Монголын неонацистууд өөрийн үзэл сурталд Адольф Гитлер, Гуравдугаар рейхийг гол болгохоос гадна Чингис хаан, түүний байгуулсан эзэнт гүрний өв уламжлалыг сурталчилдаг.