“Монгол даатгал” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Т.Батзултай даатгалын салбарын хөгжил, өнөөгийн байдал болон зах зээлийн өвөрмөц өрсөлдөөний талаар ярилцсанаа хүргэж байна.

Монгол даатгал компани нь өдгөө 80 жилийн түүхтэй бөгөөд 2003 онд төрийн өмчөөс хувийн өмчид шилжсэн юм. Тус компани нь даатгалын зах зээлийн 30 хувийг эзэлж байгаа хүчтэй өрсөлдөгч ажээ. Гүйцэтгэх захирал Т.Батзул нь банк санхүүгийн салбарт 14 дах жилдээ ажиллаж байгаа бөгөөд 2010 онд “Монгол даатгал” компанид шинэ өөрчлөлтийг хийж, гар нийлсэн менежментийн багийг байгуулснаар орлогоо дөрөв дахин өсгөж чаджээ.

-Танай компани даатгалын зах зээлийн 30 хувийг эзэлж байна. Энэ зах зээл дээр 17 компани ажиллаж байна. Хүчтэй өрсөлдөгчийн хувьд салбарын зах зээлийн өнөөгийн байдлыг хэрхэн үнэлдэг вэ? 

Монголын хувьд товчоор хэлбэл даатгал нь нас биед хүрээгүй, дөнгөж хөгжлийнхөө эхний шатанд яваа салбар гэж боддог. 2003 он хүртэл “Монгол даатгал” ганцаараа байсан гэж хэлж болно.

Гэхдээ өдгөө 17 компани бий болж, жилийн өсөлт нь эдийн засгийн зогсонги энэ үеийг эс тооцвол 30 хувиас буухгүйгээр өргөжин тэлсэнийг харахад  хурдацтай өсч байгааг илтгэнэ. Гэвч мэдээж бодит өсөлт хэд байх вэ гэдэг нь бодож үзэх асуулт мөн.

Албан журмын даатгалын нөлөөгөөр Монголчууд нэг үеэ бодоход даатгалыг зардал гэж ойлгохоо больж өөрийн амьдралд учрах эрсдлээс сэргийлэх санхүүгийн бодит боломж гэдгийг мэддэг боллоо.

Хоёр жилийн өмнөөс банкууд даатгалын зуучлалын үйл ажиллагаа явуулах болсноор ойрын ирээдүйд маш том хөгжлийн түлхэц бий болно. Даатгалын салбарыг хөгжлийн хувьд өнөөгийн байдлыг тодорхойлоход ийм байна.

-Даатгалын компаниудад тавигдах шаардлагыг өндөрсгөх шаардлагатай юу. Хэн дуртай этгээд мэргэжлийн бус хандлагаар энэ бизнесийг хийх боломжтой юу?

Даатгалын бизнес нь банк, банк бус санхүүгийн байгууллагатай агаар нэг. Харилцагчдын мөнгийг цуглуулаад нөөц санд төвлөрүүлэн, тэндээс шударгаар хохирсон хүнд мөнгө гарахыг зохицуулан олгодог газар. Нэгээр хэлбэл эрсдлийн дундын сан гэсэн үг. Хүмүүс энэ талаас нь ойлгодоггүй.

Жолоочийн хариуцлагын тухай хуулийг 2011 онд баталсан.

Хэдэн даатгалын компаниуд лоббигоор хууль батлуулаад идэж уугаад байгаа хэрэг огтхон  ч биш. Тэгэхээр нөөцийн сан хэдий том байна, тэр чинээгээр эрсдэл даах чадвар өндөр гэсэн үг.  Мөн хэр зэрэг хурдан хугацаанд нөөц сангаас ямар хэмжээний нөхөн төлбөр өгч чадахыг илтгэх төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар гэх мэт шалгуур тавигддаг. Тийм учраас энэ салбарт тавигдах шаардлага мэргэжлийн нарийн салбарын хувьд нарийн байх нь зөв бөгөөд цаашид ч нарийн зохицуулалтаар шалгуурыг өндөрсгөх шаардлагатай.

-Даатгалын компаниуд эрсдлээ гадны компанид давхар даатгаж мөнгөө гадагшаа урсгадаг. Зарим компаниудын зүгээс эхлээд Үндэсний давхар даатгалын компанийг төрийн тусламжтайгаар байгуулах хэрэгтэй гэж үзсэн. Та үүнтэй санал нэгдэх үү?

Эсрэг саналтай байна. Аливаа хувийн хэвшлийн оролцоотой салбарт төр оролцож болохгүй. Харин төрийн зүгээс зохицуулалтыг аль болох хувийн хэвшлээ дэмжсэн байдлаар хийвэл дээр. Даатгалын компаниуд заавал давхар даатгалыг хүлээхгүйгээр хамтарсан даатгалыг хийж тодорхой хэмжээний гадагшаа урсах хураамжийг багасгаж болно.

Жишээлбэл Оюутолгойн нэг том даатгалыг олуулаа нийлээд даатгавал эрсдэл даах хэмжээ нь нэмэгдэх  боломжтой. Үүнд төр нь дэмжлэг үзүүлээд өгвөл хувийн компаниуд нь ч хоорондоо ойлголцож, хамтран ажиллахад дөхөм болно. Аяндаа хөгжлийнхөө жамаар давхар даатгалын компанийг хамтраад байгуулах, эсвэл гадны хувийн компанийг оруулж ирэх зэргээр янз бүрээр  шийдэж болно.

-Засгийн газрын зүгээс эскпортын даатгалыг хийхээр Үндэсний даатгалын корпорацийг төр байгуулах шийдвэр гаргасан. Хувийн компаниудад үүнийг хийх боломж,  чадвар байгаагүй юм уу.

Хөрөнгө мөнгөний чадваргүй гэж төрийнхөн хэлдэг. Гэхдээ нөгөө талаас үзэхэд яагаад татвар төлөгчдийн мөнгөөр хэн нэгний эрсдлийг дааж, компани байгуулах гээд байгааг нухацтай бодох ёстой.

Төр засаг өөрөө хэзээ ч орлого бий болгодоггүй ба татварын мөнгөөр төсвийн дийлэнхийг бүрдүүлдэг. Тэгэхээр үндэсний корпораци байгуулах асуудлыг дэмжихгүй байгаа. Ийм буруу жишиг тогтоох нь харамсалтай хэрэг. 

Тэгээд ч даатгалын мундаг эксперт төрд байхгүй. Бүгд хувийн хэвшилд ажилладаг. Төрд мөнгөний чадавхи нь байлаа ч хүний нөөц, менежментийн чадавхи байхгүй учраас үндэсний даатгалын корпораци байгуулагдлаа гэхэд мэргэжлийн түвшинд ажиллаж чадах эсэх нь эргэлзээтэй.

-Төрийн бодлогоор даатгалын салбарыг яаж зөв зохицуулж, оролцох ёстой вэ?

Нэгдүгээрт, 2004 онд батлагдсан Даатгалын хуулиас эхлээд шинэчлэх ёстой. Тухайн үед ямар байсан эдийн засгийн харилцаа өнөөдөр хэд дахин томорсноор хуулиар зохицуулагдаагүй асуудал маш их үүсч байна.

2004 онд батлагдсан Даатгалын хуулиас эхлээд шинэчлэх ёстой.

Тухайлбал, эдийн засаг хөгжөөд гадны хөрөнгө оруулалтаар томоохон төслүүд хэрэгжихэд олон улсын компаниуд монголын гүйцэтгэгч нараас гүйцэтгэлийн баталгаа, урьдчилгаа төлбөрийн даатгал шаарддаг. Гэтэл энэ төрлийн харилцааг зохицуулсан хууль зүйн акт байхгүй. Энэ бол ганцхан жишээ.

Хоёрдугаарт, нягтлан бодох бүртгэлийн тайланг олон улсын жишигт нийцүүлэх хэрэгтэй. Гадны хөрөнгө оруулагчидтай эсвэл гадаад давхар даатгагч нартай харилцахаар олон улсын жишигт нийцсэн бүртгэлийн тайланг шаарддаг. Энэ нь манай даатгалын салбарт өнөөдөр мөрдөгдөж байгаа бүртгэлийн тогтолцооноос хол зөрүүтэй тул бид 2 төрлийн тайлан гаргах хэрэгтэй болдог.

Гуравдугаарт, олон улсын жишгээс зөрүүтэй байгаа нөөц сангийн тооцоог, тухайн хураамжийн орлогыг бий болгох зардалын бүртгэл зэргийг эрх бүхий байгууллагууд өөрчлөх ёстой. Аливаа гадны даатгуулагчтай харьцахаар монголын даатгалын компанийн баланс, нөөц сангийн тогтолцоог ойлгодоггүй.

Тэгэхээр ажил нэмж, зардал гарган хоёр тайлан гаргахын оронд тайлангаа олон улсын жишигт нийцүүлчихвэл энэ салбарын цаашдын хөгжилд их нэмэр болно.

-Даатгалын компаниуд нөөцийн сангаа хэрхэн арвижуулж байна вэ. Олон улсын жишгээр бол хөрөнгийн бирж дээр А самбарын хувьцааг авах, эсвэл банкинд хадгалуулах, хөрөнгө оруулалт хийх зэргээр хөрөнгөө өсгөдөг. Танай хувьд хэрхэн нэмэгдүүлдэг вэ?

Үнэт цаасны тухай хууль, компанийн тухай хууль шинэчлэгдэн, мөн Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хууль шинээр батлагдсан.

Эдгээр хуулиудыг даган гарсан журмуудаар даатгалын компаниуд нөөцийн сангийнхаа тодорхой хувиар хувьцаанд хөрөнгө оруулалт хийхийг зөвшөөрч, зөвхөн А самбарын хувьцааг авахаар заасан ч манай хөрөнгийн биржийн хөгжил болон компаниудын засаглал, тайлангийн үнэн бодит байдал зэргээс хамаарч одоохондоо энэ замыг сонгохгүй байгаа.

Эргээд хадгаламж зээлийн хоршоог давтаж баахан хувьцаа аваад эрсдэлд орох вий гэхээс болгоомжилж байна.

Эргээд хадгаламж зээлийн хоршоог давтаж баахан хувьцаа аваад эрсдэлд орох вий гэхээс болгоомжилж байна. Олон улсад ийм байдаг гээд хөөрцөглөх дэмий. Харин олон улсын хөрөнгийн биржээс хувьцаа авч болох эсэх нь тодорхой журамлагдаагүй байгаа нь харамсалтай.

Хамгийн найдвартай арга нь одоогийн байдлаар хадгаламжийн хэрэгсэл болчихоод байна. Даанч тэр нь инфляциас болоод бодит хөрөнгө оруулалтын өгөөжийг унагааж байна. Өнөөдөр хадгаламжийн хүү 16 хувь, инфляци 15 хувьтай гэж бодохоор маш хүнд байдалтай байгаа юм.

-2014 оны эхний улирлын байдлаар даатгалын компаниуд нийтдээ алдагдал хүлээсэн үзүүлэлт гарсан нь ямар шалтгаантай вэ?

Энэ оны 1-р улирлын байдлаар Санхүүгийн зохицуулах хорооны сайтнаас харахад даатгалын салбар нэг тэрбумын алдагдалтай байсан. 2-р улирлын байдлаар энэ байдал өөрчлөгдөх нь дамжиггүй, учир нь улсын эдийн засгийн циклээс хамааран даатгалын борлуулалт 1-р улиралд бага байдаг ба жилийн бусад улиралд илүү нэмэгддэг, хоёрт, зарим нэг бүтээгдэхүүн маш эрсдэлтэй буюу нөхөн төлбөрийн хэмжээ жил ирэх бүрт нэмэгдэж байгаа нь нөлөөлсөн. 

-Энэ алдагдлыг зарим талаар Жолоочийн хариуцлагын даатгалтай холбоотой хэмээсэн нь үнэн үү. Хууль компаниудад ямархуу байдлаар нөлөөлж байна?

Эергээр нөлөөлж байгаа гэж хэлэхгүй. Даатгалын компанийн хос харьцаа гэж байдаг. Эхний харьцаа нь орлогыг, зардалтай харьцуулсан харьцаа нь олон улсын дунджаар 25 хувь хүртэл байдаг ч манайд дунджаар 55 хувьтай.

Үйл ажиллагааны зардлын харьцаа өндөр гэсэн үг. Нөгөө харьцаа нь нөхөн төлбөрийг орлогод харьцуулахаар монголд дунджаар 40 хувьтай байгаа юм. Энэ хоёрын нийлбэрийг үзэхэд монгол 95-100 хувь бөгөөд олон улсад 70-80 хувь байдаг.

-Тэгэхээр даатгалын салбарын үйл ажиллагаанаас ашиг олохгүй байна гэсэн үг үү?

Ер нь бол тийм. Тэгэхээр компаниуд үйл ажиллагааны зардлаа бууруулах ёстой. Сүүлийн үед нөхөн төлбөр нэмэгдэж байгаа нь албан журмын хуультай холбоотой.. Гэвч алсын ирээдүйд нөхөн төлбөрийн харьцаа  70-80  хувь рүү дөхөх нь гарцаагүй.

Тиймээс бид ажиллагааны зардлаа л бууруулахаас өөр аргагүй. Зардал өндөр байгаагийн гол шалтгаан нь даатгалын компани борлуулалт хийхээр нэг харилцагчид хүрч очих, гэрээ байгуулах зардал маш өндөр.

Монголд даатгалыг өөрийн санаачлагаар даатгалын компани дээр өөрөө ирээд хийлгэж байгаа харилцагчид нийт харилцагчдын 5 хувьд ч хүрэхгүй байгаа нь даатгалын компаниуд өөрсдөө гарч зардал гарган борлуулалт хийхээс өөр аргаггүй болгодог юм.

Эргээд хураамжийн өрсөлдөөнөө зөв болгоё гэвэл албан журмын хатуу тогтоосон хуулиа өөрчилж чадахгүй юм гэхэд бусад даатгалаа хийхдээ компаниуд эрсдлээ зөв үнэлээд хураамжийн хувиа бодитоор нь санал болгож явах ёстой. Даатгалын компаниуд хос харьцаагаа сайн барихад нь нэг талаар бодлого баригчид тал бүрээс нь дэмжих хэрэгтэй.

-Салбарын боловсон хүчний хувьд байдал хэр байгаа вэ. Зарим талаар даатгалыг хийхдээ тухайн хүний эрсдлийг нарийн тооцоололгүй хийж байгаа нь нарийн мэргэжлийн андоррайтер, актуарчид цөөн байдагтай холбоотой. Танай компанийн хувьд боловсон хүчиндээ хэрхэн анхаардаг вэ?

Зөв асуудал хөндөж байна. Ний нуугүй хэлэхэд мэргэжилтэй боловсон хүчин манай салбарт дутагдалтай. Америк, Герман, Англид даатгалын чиглэлээр ажиллаж байсан хүмүүс мэр сэр ирж байгаа ч хүрэлцдэггүй.

Монголын хувьд ганцхан МУИС даатгалын мэргэжилтэн төгсгөж байгаа ч чанарын хувьд сулхан байдаг. Боловсон хүчний дутмаг байдлаар удаан хугацаагаар явах нь салбарын тогтвортой хөгжилд сөрөг нөлөөтэй.

Актуарчдын олон улсын бүх шалгалтыг өгсөн хүмүүс нь гарын таван хуруунд багтахаар цөөн. Энэ салбарын хүний нөөцөд анхаарч, үнэлж дүгнэж, дэмжиж байгаа бодлого ч дутмаг.

Ийм учраас стандартын бус өрсөлдөөнөөр хураамжаа буулгаад л уралдуулчихдаг. Тухайн байшинг даатгалаа гэхэд бүх талаас нь шинжилж үзэж байж, суурь хураамжийн хэмжээ гардаг боловч бодит байдал дээр тийм биш.

Гэтэл тооцоо судалгаагүйгээр даатгалын компаниуд үнээ доош нь унагааж эргээд нөхөн төлбөр нөөц сан яаж бүрдэх вэ, аваар осол гарлаа гэхэд төлж чадах уу, үгүй юу гэдгээ бодолгүйгээр өнөөдрийн хэдэн төгрөгийг бодох хандлага компаниудад их ажиглагдаж байна.

Манай компани хэзээ ч үнээр өрсөлдөхийг хүсдэггүй. Хураамжийн хэмжээ өндөр учраас тэр хэмжээгээр маш их даатгалыг алддаг. Гэхдээ бид зарчмаа алдахгүй явахыг хичээж, мэргэжлийн хандлагаар даатгуулагчдынхаа өмнө хариуцлагатай ажиллахыг эрхэмлэдэг.

-Албан журмын даатгалын хуулиар жолоочийн эрсдлийг үнэлэхгүй байгаа. Энэ хуулийг өөрчлөх шаардлагатай юу?

Шаардлагатай. Ялангуяа Дархан, Эрдэнэт, Улаанбаатарын нөхцөлд үнийг  өөрчлөх хэрэгтэй.  Үгүй бол хоёроос гурван жилийн дараа хууль хэрэгжихээ болино. Хэн ч энэ даатгалыг хийхээ болино гэсэн үг.

-Эхнээсээ яагаад ийм хууль гаргасан юм бэ. Компаниуд, холбоодын саналыг хуулинд тусгаагүй юм уу?

Төр маань хувийн хэвшлийнхнийг их муу сонсдог. Анх энэ хууль бүр өөр байсан. Жолооч нь өөрөө даатгадаг, машинаа дагадаггүй байсан.

-Танайх хичнээн төрлийн даатгал хийж байгаа вэ?

СЗХ-д бүртгүүлсэнээр даатгалын 66 бүтээгдэхүүн байгаа. Үүнээс зах зээл дээр эрэлттэй нь 20 орчим.

-Танай компаний хувьд цаашид хийхээр зорьж байгаа ямар шинэ бүтээгдэхүүн байна?

Бид компанийхаа үндсэн системийг сольж харилцагчиддаа хялбар байдлаар үйлчилгээ, мэдээлэл хүргэх зорилгоор  янз бүрийн аппликейшнүүдийг хийж байна.

Тухайлбал зайнаас даатгалын гэрээгээ шинэчлэх, сануулах аппликэйшн суулгаж мэдээлэл өгөх гэх мэт. Илүү технологийн шийдлүүдийг хийхээр зорьж байна даа.

Ярилцсанд баярлалаа. Таны ажил үйлсэд өндрөөс өндөр амжилт хүсье.