УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү парламентын бус намуудыг татан буулгах тухай АН-ын саналын талаар үзэл бодлоо илэрхийлэв. Мөн тэрбээр МАХН эзэнгүйдсэн шинжтэй, тус намын дотоод дахь гурван өөр хэсэг бүлгийн дунд зөрчил байгааг ч нуусангүй.

-2016 оны сонгуулийн уур амьсгал орчихлоо. Н.Энхбаяр даргыг их улс төрд эргэж хөл тавих байх, хилийн чанадаас хэзээ ирэх бол гэж нийгэм чих тавьж байна. Та энэ талаар ямар бодолтой байна вэ?

Тэр хүн хэзээ ирэх вэ гэдгийг эмч л мэднэ. Эмнэлгийн шугамаар эмчилгээнд явсан. Миний ойлгож байгаагаар хоёр удаа чихний хагалгаанд орсон гэж байгаа. Чихний хагалгаанд орсон хүн хэсэг хугацаанд онгоцоор нисч болдоггүй. Бас хуурай өлсгөлөн зарлаж байсан гэдгийг мартаж болохгүй. Хуурай өлсгөлөн зарласан хүний эрүүл мэнд тийм ч амархан сайжрахгүй.

Тэр утгаараа хүн харахад тодорхой хэмжээгээр гайгүй байгаа ч гэлээ эмчийн зүгээс ямар тайлбар өгөхийг мэдэхгүй байна. Эмч л мэднэ. Өөртэй нь холбогдоход олон удаа “Би маш хурдан очмоор байна. 2014 ондоо улс төрд ормоор байна. Бүх сум, хороогоор явах хэрэгтэй.

Яагаад гэвэл, өнөөдөр Монгол Улсад мэдээллийн хүчирхийлэл газар авчихсан үед юу ч гэж тайлбарлаж болохоор болчихсон байна. Тийм учраас үүнд анхааралтай хандаж, сууриараа зөв ажиллах ёстой” гэж хэлж байсан.

Яагаад гэвэл, МАХН гурван янзын бодолтой хүмүүсээс бүрдсэн. МАН-аас нэрээ солихыг татгалзаад шударга ёсны талд зогссон нэг хэсэг байгаа.

-МАХН бол парламентад суудалтай боловч нэг л эзэнгүйдсэн шинжтэй байна уу гэж харагдах юм?

Эзэнгүйдсэн нь тодорхой. Яагаад гэвэл, МАХН гурван янзын бодолтой хүмүүсээс бүрдсэн. МАН-аас нэрээ солихыг татгалзаад шударга ёсны талд зогссон нэг хэсэг байгаа. МАН-аас шахагдаж хөөгдөөд орох оронгүй болчихсон бүлэг хүн байж байна.

Гуравт нь, цоо шинэ гуравдагч хүчний эх үүсвэр болох энэ намыг авч явах гэж, өмнө нь энэ намыг удирдаж байсан лидерүүд тодорхой хэмжээгээр байгаа. Өнгөрсөн 24 жилд энэ намд алдаа байсан бол засч, ололт амжилтаа сайжруулах гэсэн итгэл найдвараар намын гишүүн болсон ийм гурван бүлэг байгаа.

Гэхдээ энэ гурван бүлгийн дунд жинхэнэ удирдагч лидерийг хүлээж байгаа л даа.Тэр утгаараа Н.Энхбаяр дарга ч хэлж байсан. “Бидэнд хамгийн гол нь үзэл баримтлал хэрэгтэй. МАХН-ын хамгийн гол үзэл баримтлал бол социал демократ байх ёстой. Хоёрт, энэ намын удирдлага шударга ёсны талд л зогсох ёстой” гэсэн. Миний харж байгаагаар хатуухан хэлэхэд эзэнгүйдэж байгаа нь үнэн.

-Яг ингээд харахад сохорсон биш завшив гэгчээр Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан, О.Чулуунбат, сүүлд орж ирсэн Ц.Оюунбаатар ч гэсэн Н.Энхбаяр гэдэг хүний далбаан дор хожсон юм биш үү?

Тухайн үеийн сонгууль, дээрээс нь эрх баригчдын хавчлага хойно хойноосоо дэндүү их бөмбөгдөж байсан учраас ухамсартай сонголт хийгээд гаргаж ирэх бололцоо бага байлаа шүү дээ. Тухайн үед Н.Энхбаяр дарга хуурай өлсгөлөн зарлачихсан байсан, шүүх хурал болох гээд л. Нам бол улс төрийн хэлмэгдэлтийн эсрэг зогсоё гэсэн байр суурьтай байлаа.

Дараа нь ямар ч байсан сонгууль болдгоороо болж, үр дүнд нь эрх баригчид эвслийн гэрээ байгуулъя гэж санал тавьсан. Тухайн үед эвслийн гэрээг манайхаас Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан нар, нөгөө талаас “Женко” Х.Баттулга, өөр хэн ч байлаа даа удирдаад явсан. Тухайн үедээ манайх таван яам авна гээд анх тохирчихсон байснаа энэ хэдэн сайд хэлсэн болгоныг нь яаран сандран зөвшөөрөөд байсан.

Нам дотор өнөөдөр ямар гомдол байдаг вэ гэхээр, энэ намын төлөө үнэнч байсан, намдаа анх байсан хүмүүс ямар нэг байдлаар өөрийн гэсэн орон зайгаа бэлдэж чадаагүй байна. Тэр дундаа томилгоо шударга бус болж байгаа.

Дээрээс нь энэ намд өнөөдөр хийгдэж байгаа санхүүжилттэй холбоотой, санхүүг шийддэг механизм нь тодорхой биш. Энэ бүхнээс хамаараад ерөнхийдөө зөрчил үүсч байна л даа. Тэгэхээр намын Их, Бага чуулганаар энэ зөрчлийг арилгахын төлөө явах л хэрэгтэй гэж бодож байна.

-Ирэх сард товлоод байгаа Бага чуулганаар ямар асуудал хэлэлцэх бол. Мөн Их чуулганаар юу шийдэх вэ гэдэг анхаарал татаж байна?

Өмнөх Бага чуулганаар Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дүнг авч хэлэлцээд л өндөрлөсөн. Одоо бол Их чуулганыхаа товыг зарлана. Хоёрдугаарт, намын цаашдын бүтэц бүрэлдэхүүн, миний ойлгосноор 2016 оноо хэрхэн харж байгаа тэр суурийг тодорхой болгож тавих болов уу л гэж бодож байна. Гэхдээ Бага чуулган хуралдаагүй байна. Хэлэлцэх асуудал эцэслэгдэн батлагдаагүй байгаа учраас шууд урьдчилан хэлэхэд эрт.

Иргэний хөдөлгөөнд ороод ногоон үзэл яриад явж байсан хүн. УИХ-д зөв хүн олон байгаа. Зөв хүнийг л олон болгож гаргах ёстой юм билээ.

-УИХ дотор улс эх орны эрх ашгаас илүүтэй доторхи бүлэглэлүүд нь хэнээсээ илүү том бэ гэдгээ бие биедээ харуулах гэсээр байгаад энэ он жилүүд өнгөрч байгаа юм биш үү?

Саяхан Ногоон намын А.Саруул телевизээр ярихдаа “УИХ-д ганцаараа хүн байж болохгүй” гэсэн сонин ярилцлага өгчихсөн байна билээ. Гоё бодлого гаргасан ч бусад нь дэмжихгүй бол яах юм бэ ч гэх шиг. Уг нь тэр хүн тэгж ярих ёсгүй. Иргэний хөдөлгөөнд ороод ногоон үзэл яриад явж байсан хүн. УИХ-д зөв хүн олон байгаа. Зөв хүнийг л олон болгож гаргах ёстой юм билээ.

Бид 1990 оноос хойш олигархиуд болон залилангийн гэмт хэргүүд газар авсан. Бүх өмч хувьчлалыг шалгаад үзэх юм бол хувьцааны булхайтай асуудал яригдаж л байгаа. Тэнд ажиллаж байсан хүмүүсийг хуурч мэхлээд авчихсан, эсвэл ягаан, цэнхэр тасалбарыг нь булаагаад авчихсан. Эсвэл бага мөнгөөр үнэгүйдүүлж хувьчлаад авчихсан.

Гэх мэтчилэн мөнгөтэй байсан хүмүүс үндэсний хөрөнгөтөн гэж зарлуулахын тулд, дор байгаа бохироо цэвэрлэхээр улайран тэмцэж байна. Ингэхийн тулд хууль хүчний байгууллагын тогтолцоо, шударга явсан хүмүүст нэр хоч өгөх, шүүхийг хүртэл өөртөө таатай байлгах аргыг судалж байна гэж би ойлгож байгаа.

-Парламентын бус намыг татан буулгах гэсэн АН-ын саналыг олон намын тогтолцооноос ухарсан алхам гэж үзэж болох уу?

Би үүнийг зарчмын хувьд буруу гэж үзэж байна. Мөн хардаж байгаа. Сонгуулийн хар машинаа программчлахад гайтай юм шиг 21 намын 10 нь гэнэтхэн ороод гай тарьдаг юм болов уу гэж. Түүнээс биш 24 жил болоход энэ жижиг намууд хэнд ч гай тариагүй л байхгүй юу, ямар ч гай болоогүй. Улсаас мөнгө авч байсангүй.

Түүнээс өөрөөр жижиг нам гэсэн утгаараа улсад төвөг удаж байсан удаа байхгүй. Харин ч олон ургальч үзлээр ярьдаг байсан. Болиулна гэсэн шалтгаан нь нөгөө хар машинтай холбоотой л гэж бодож байна.

-УИХ-д Монгол Улсын эрх ашгийг гадаад бодлогодоо хэр зэрэг тодорхойлж хардаг юм бол. Ашигт малтмалаас болоод ашиг сонирхлын зөрчил их байх шиг санагддаг?

Би УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны гишүүн байсан. Өмнө нь Японы Элчин сайдын яаманд хуулийн зөвлөх хийж байсан гэдэг утгаараа харахад Элчин сайдын яамд, гадаад, дотоодод байгаа гадаад бодлого тодорхойлдог хүмүүстэй уулзаж ярилцаж байхад гадаадын Элчин сайдууд хэрхэн харж байгаа бол гэж боддог юм. Бид нэг юманд сэтгэл ханаж болохгүй.

Том орд оллоо, бид мөнгөтэй боллоо, тэгээд сайхан амьдарна гэдэг бол харьцангуй ойлголт. Бидний хоёр талд Орос, Хятад хөрш маань байна. Энэ хоёр улсын хооронд худалдааны эргэлт маш хурдацтай өсч байхад бид дундаас нь олж авах ёстой шимтгэлээ бодох ёстой. Түүнээс үр шимийг нь хүртэх хэрэгтэй.

Энүүхэндээ гэж хэлэхэд би цөмийн эрчим хүч ашиглах асуудалд сэтгэл дундуур байгаа.

Бид толгой дээгүүрээ явуулаад байж болохгүй. Түүнчлэн Европын холбоо, АНУ ч юмуу бусад орнуудтай тэгш, найрсаг харилцахын хажуугаар Монгол Улсын эрх ашгийг нэгдүгээрт тавих ёстой.

Энүүхэндээ гэж хэлэхэд би цөмийн эрчим хүч ашиглах асуудалд сэтгэл дундуур байгаа. Манай бүлгийн даргаас гэхэд л үг дуу гарахаа больчихсон шүү дээ. Г.Уянга гишүүнтэй хамт Франц яваад өгсөн.

Яагаад вэ гэвэл, тэнд очоод “Арева”-гийнхонтой уулзах юм билээ. Монгол Улс газар дор 400 тонн хүхэр булчихаад байна, цаашид ч өчнөөн олон сая тонныг булах гээд байна. Гэтэл хөрсөн дор байгаа хүхэр нь хүн хордуулдаггүй гэж сурталчлаад байгаа юм даа.

-Ямар хүхэр...

Шар нунтгийг уусгах аргаар авахын тулд хүхэр ашигладаг юм байна л даа. Гаднаас оруулж ирсэн гэж ойлгож байгаа. Ямар ч байсан “Арева” компани 1996 оноос 2006 он хүртэл унтаа байж байгаад өдий хүртэл явж байна гэдэг чинь асар том бодлогоор ахиж байна л гэдгийг харуулж байна.

Гэтэл өнөөдөр Орос, Хятад гэдэг хоёр том улсын дунд байгаа гэдэг утгаараа, ялангуяа Оросын талын ураны, цөмийн бодлоготой уялдуулах шаардлагатай гэж би хувьдаа үздэг. Яагаад гэвэл цөмийн аливаа хэрэглээ бол хоёр хөрштэйгээ тохиролцож хийх ёстой асуудал гэж ойлгож байгаа.

-Н.Энхбаяр дарга их улс төрд эргэж хөл тавьснаар одоогийн уур амьсгалд өөрчлөлт гарах болов уу?

Н.Энхбаяр даргаар энэ улс төрийг харах хэрэггүй. Н6Энхбаяр дарга бол нэг л субьект. Тэр хүний боловсрол мэдлэг, авьяас чадвар, мэдээлэл, дээрээс нь туршлагыг нь ашиглах ёстой юу гэвэл ашиглах л ёстой. Улс төр гэдэг чинь бидний бүхэл бүтэн амьдралыг авч явдаг. Гэхдээ бодлогыг бүх нам, бүх хүн нийлж зөвшилцөж байж шийдэх ёстой.

Ганц Н.Энхбаяр орж ирвэл яах вэ, Ц.Элбэгдорж боливол юу болох уу, эсвэл С.Баяр шоронд суувал яах вэ гэж төсөөлж бодох нь ний нуугүй хэлэхэд Монголын өнөөдрийн нийгмийн сэтгэхүйн ядуурлыг харуулж байгаа хэрэг. Хувь хүн хамаагүй, хэн ч байсан, хэн ч байгаагүй ч гэсэн улс төрийн бодлого явдгаараа л явах ёстой.

О.Баасанхүү: Н.Энхбаяр дарга улс төрд маш хурдан ормоор байна гэсэн