Өнгөрөгч долоо хоногийн баасан, бямба гарагт ҮЗХ-ны 43 дугаар хурлаа хийсэн АН-ынхан хуралдааны үр дүнгийн талаар мэдээлэл хийлээ. Төрийн ордоны их танхимд нэг ч хэвлэл мэдээллийг нэвтрүүлэлгүй, интернетийн сүлжээ унагагч байршуулан “халуухан” хуралдсан ээлжит бус хуралдаанаас ямар үр дүн гарсан талаар АН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Оюундарьтай ярилцлаа.

-АН-ын ҮЗХ-ны хуралдаанаар ямар шийдвэр гаргав. Хаалттай хаалганы цаана учраас янз бүрийн таамаг яриа хөвөрлөө шүү дээ?

-Хоёр өдөр хуралдсан АН-ын ҮЗХ-ны хуралдаан өнөөдөр үүсээд байгаа улс төрийн нөхцөл байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгөх, намын Их хурлын тов зарлах, Хяналтын хорооны гаргасан найман гишүүнийг намаас хөөх тогтоолыг тус тус хэлэлцлээ.

Үүнээс гадна намын даргын асуудлыг хэрхэх вэ гэдгийг ч ярилцсан байгаа. Өөрөөр хэлбэл, Сонгуулийн үр дүнгээр манайх олонхи болж засгаа байгуулж чадаагүй. Тиймээс УИХ-д суудалтай нам эвслүүдтэй хамтарч Засгийн газрыг байгуулсан. Энэ гэрээ цаашид үргэлжлээд явах нь тодорхой.

Тиймээс шинээр байгуулагдах Засгийн газрыг ямар байдлаар байгуулах вэ гэдгийг намын дарга, УИХ дахь намын бүлэгтээ эрх мэдлийг нь өгсөн. Ингэснээр өнөөдрөөс эхлэн Засгийн газрыг байгуулах зөвшилцөл эхэлж байна.

УИХ-д суудалтай намуудтай зөвшилцөн Засгийн газраа байгуулах эрхийг бүлэгт өгснөөр бүлгийн хуралдаан шийдвэрээ гаргасны дараа ҮЗХ-ны хуралдааныг дахин зарлаж хуралдуулна. Мөн Их хурлын товыг нэг сарын дараа зарлаж, надаар ахлуулсан ажлын хэсэг гарсан байна.

ҮЗХ-ны 15 гишүүнээс бүрдсэн ажлын хэсэг Их хурлын бэлтгэлийг хангана. Мөн МАХН-тай АН-ын дарга Н.Алтанхуягийн өнгөрөгч сарын 18-нд гарын үсэг зурж баталгаажуулсан гэрээний асуудлыг ҮЗХ-ны маш нухацтай хэлэлцэж, гэрээг дагаж мөрдөхгүй гэдэг шийдвэрт хүрлээ. Ингэснээр хоёр намын даргын гэрээ хүчин төгөлдөр бус болж байна. Мэдээж 2016 он хүртэлх гэрээ нь оноо дуустал хүчин төгөлдөр байх болно. Хяналтын хороо ҮЗХ-ны хуралдаан маш шахуу хуралдсан.

Тиймээс шөнө хуралдаж жирийн гишүүдээс ирсэн гомдол саналыг хэлэлцэн найман гишүүнийг намаас хөөх шийдвэр гаргасан. Гэхдээ, АН бол хүний эрхийг дээдэлдэг нам. Тиймдээ ч тухайн найман хүнийг байлцуулалгүйгээр шийдвэр гаргасныг нь буруушааж тухайн өдрийн Хяналтын хорооны шийдвэрийг хүчингүй болгох шийдвэр гаргасан байгаа.

-Зөвшилцөл эхэлж байна гэлээ. Тэгэхээр АН-ынхан сөрөг хүчнийг Засгийн газартаа урих шийдвэр гаргасан гэж ойлгож болох уу?

Зөвшилцөл хийх эрхийг нь өгсөн. Тэглээ гээд заавал сөрөг хүчин Засгийн газарт орно гэсэн үг биш. Шийдвэрийг УИХ дахь намын бүлэг гаргана.

-Ерөнхий сайдын асуудлыг ярилцаагүй хэрэг үү. З.Энхболд дарга 33 гишүүнээ Ерөнхий сайдад нэр дэвшүүллээ гэх мэтээр ярьсан шүү дээ. Төсөв хэлэлцэх хариуцлагатай үед Засгийн газар чадамжгүй байгаа нь хариуцлагагүй үйлдэл биш үү?

Цахим ертөнц маш сайн хөгжсөн. Хэдийгээр бид асуудлаа дотооддоо ярьж зөвшилцөхөөр хаалттай хуралдсан ч мэдээлэл гадагшаа их алдагдсан. Гэхдээ ҮЗХ-ны хуралдаанаас гарч байсан тэр бүх мэдээлэл хувь гишүүний өөрсдийнх нь үзэл бодол шүү гэдгийг энд онцлон хэлэх нь зүйтэй болов уу. З.Энхболд дарга эрэмбэлэх нь зөв гэж 33 гишүүний нэрийг дэвшүүлсэн.

Гэсэн ч энэ нь дүрмийн бус үйлдэл учраас тэгсхийгээд намжсан. ҮЗХ-ны бүрэн эрхийн хүрээнд өөр бусад нам, эвсэлтэй байгуулах гэрээ болон Ерөнхий сайдад нэр дэвшигчийг тодруулах гэсэн хоёр бүрэн эрх бий. Дээр хэлсэнчлэн ямар нам, эвсэлтэй гэрээ хийхээс дараа, дараагийн үйл ажиллагаанууд шалтгаална. Тийм учраас одоо байгаа намын дарга болон УИХ дахь АН-ын бүлэгт энэ үүргийг өгсөн. Энэ үүргийн дагуу АН-ын бүлэг ажиллаад, шийдлийн хувилбараа дахиж ҮЗХ-нд оруулна.

Түүний дараа Ерөнхий сайдыг тодруулах асуудлыг ҮЗХ батална. Тэгэхээр ҮЗХ ойрын хугацаанд АН-ын бүлэг хэрхэн хурдтай ажиллахаас шалтгаалж дахин хуралдана.

-Тодорхой хугацаа зааж өгсөн үү?

Тодорхой хугацаа зааж өгөөгүй. Ерөнхий сайдыг томилох асуудал маань өөрөө хуулийн хүрээнд 30 хоногийн хугацаатай. Энэ хуулийн хугацаанд асуудлыг хэлэлцэж, оруулж ирэх ёстой.

-Хяналтын хорооны тухайн өдрийн шийдвэрийг хүчингүй болгосон гэхээр энэ асуудлыг дахиад хөндөж ярих нь ээ?

Тийм ээ. Нээлттэй үлдсэн гэсэн үг. Эдгээр найман гишүүний талаар Хяналтын хороонд дахин гомдол санал ирэх бол тухайн найман гишүүнийг хуралдаа урьж ирүүлээд асуудлыг эхнээс нь ярих нь нээлттэй үлдэж байгаа юм. Шууд хөөх үндэсгүй гэсэн шийдвэр гаргаагүй. Зөвхөн хүний эрхийг зөрчиж дүрмийн бус шийдвэр гаргасан тэр өдрийн тогтоол хүчингүй болсон гэж ойлгож болно.

Ер нь энэ асуудлыг ҮЗХ маш нухацтайгаар хэлэлцсэн. Бараг бүх гишүүн үзэл бодлоо илэрхийлсэн. Нэг талаас өнөөгийн үүссэн нөхцөл байдалтай холбоотойгоор учир шалтгааныг нь нарийн тодруулж, ярих ёстой гэсэн зүйлийг ярьсан. Нөгөө талаас дүрэм журамтай байгууллага учраас дүрмэн дээр Засгийн газраа огцруулсан нь тогтоогдсон тохиолдолд намаас хасах тодорхой заалттай.

Тийм учраас энэ заалтыг зөрчсөн хүмүүст хариуцлага хүлээлгэх ёстой, тэгэхгүй бол дараа дараагийн буруу жишиг тогтооно гэдэг талаас нь гишүүд маш нухацтай хэлэлцсэн.

-Намын даргыг Их хурлаараа хэлэлцэх үү?

Тэгнэ. Энэ удаад бид яриагүй. Их хурлаар АН-ын мөрийн хөтөлбөр, намын даргын сонгуульт ажлыг цаашид үргэлжлүүлэх эсэх асуудлыг шийднэ. АН өнгөрсөн сонгуулиар “Монгол хүн-2020” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Энэ хөтөлбөр өнөөдөр ямар шатанд хэрхэн хэрэгжиж байгааг Их хурлаараа ярилцана. Мөн Намын даргыг солих эсэхийг ч тэр үедээ шийдэх болов уу.

Дээрээс нь Их хурлын бүрэн эрхэд хамаардаг, Их хурлаас шийдэх шийдлийн хүлээлтийг үүсгэсэн хэд хэдэн асуудал байгааг “Бусад” гэдэгт хамааруулаад явна. Өөрөөр хэлбэл, Намын даргын сонгуулийг хийхтэй холбоотойгоор Дотоод сонгуулийн хорооны бүрэлдэхүүнийг шинэчлэх шаардлага гарсан. Манай дотоод сонгуулийн хороо долоон хүний бүрэлдэхүүнтэй.

Үүний дөрөв нь төрийн албанд очсон учраас дотоод сонгуулийн хороо бүрэлдэхүүнгүй нэлээд удсан. Энэ ээлжит бус хурлаар дотоод сонгуулийн хорооны бүрэлдэхүүнийг бүрэлдүүллээ.

-Цаашдаа намын дүрэмдээ өөрчлөлт оруулах уу. Намын дарга Ерөнхий сайд байна гэсэн заалт байгаа шүү дээ. Энэ зүйл заалтад цаашдаа өөрчлөлт орох уу?

Намын дүрмэнд “Сонгуулийн үр дүнгээр олонхи болсон тохиолдолд намын дарга шууд Ерөнхий сайдад нэрээ дэвшүүлнэ” гэж заасан. Мөн намын дарга өөрөө тэр эрхээсээ татгалзах буюу өөрөө нэрээ дэвшүүлээгүй тохиолдолд намын дарга зөвхөн өөрөө өөр хүнийг санал болгож, ҮЗХ-нд оруулж ирдэг.

Тэгэхээр намын дарга өчигдрийн ээлжит бус хурал дээр өөрөө дахиж нэр дэвшихгүй гэдгээ илэрхийлсэн. УИХ-ын дарга бас нэрээ дэвшүүлэхгүй гэдгээ илэрхийлсэн. Манай дүрмээр намын дарга санал болгосон тэр хүнийг ҮЗХ авч хэлэлцдэг.

-УИХ-ын чуулганы хуралдаандаа ирээгүй гишүүдийн асуудал бас байгаа. Энэ асуудалд хариуцлага тооцох зүйл яригдсан уу?

Намын гишүүний хариуцлагын тухай журман дээр тодорхой заалт байдаг. “Эс үйлдэл” хийх гэж. Эс үйлдэл нь тодорхой санкцуудтай байдаг. Сануулах, улс төрийн албан тушаалд дэвшүүлэхгүй байх, сонгуульт албан тушаалаас нь чөлөөлөх, дөрвөн жилийн хугацаанд дахин сонгуульд нэрийг дэвшүүлэхгүй байх гэх зэрэг асуудал бий.

Гэхдээ Хяналтын ерөнхий хороонд өргөдөл ирээгүй тохиолдолд энэ асуудлыг Хяналтын ерөнхий хороо өөрөө дур мэдэн авч хэлэлцдэггүй. Одоогоор ирсэн өргөдлүүдэд голдуу найман гишүүнд хамаатай байгаа. Тэр асуудлыг л Хяналтын ерөнхий хороо авч хэлэлцсэн байгаа.

-ҮЗХ-ны гишүүдийг шинэчлэх үү. Төрийн албан хаагчид ҮЗХ-ны хуралд сууж байсан гэсэн шүүмжлэл гарлаа?

АН-ын ҮЗХ-д нийтдээ 228 гишүүн байдгаас 31 нь Төрийн албан хаагчийн албан тушаалд очсон. Тэд хуралд ирээгүй, бид оруулахгүй. Тиймээс ямар нэг зөрчил гараагүй. Эхний өдөр 174 гишүүн, хоёр дахь өдөр нь 178 гишүүн оролцсон. Төрийн албан хаагч гэдэгт Төрийн өмчит компанид ажиллаж байгаа ажилтан хамаарахгүй. Тиймээс Г.Дэнзэн хууль зөрчөөгүй.

-Хуурамч мандат ашигласан тохиолдол гарсан гэж байгаа?

Тийм зүйл байхгүй. Эхний өдөр намаас урилгаар нэлээд хүн оруулсан. Дараагийн өдөр оруулахгүй гэснийг нь хуурамч мандат гэж ойлгосон юм билээ.

Ц.Оюундарь: МАХН-тай байгуулсан 2024 он хүртэлх гэрээг хүчингүй болголоо