“Зэрэг нэмэхийн өмнө” кинонд Ноён, Долдой хоёр усанд живэхэд Боролдой наана нь сандран гүйхдээ бүх хувцсаа тайлж туслах гээд байгаа мэт боловч усанд ордоггүй үзэгдэл гардаг. Үнэхээр л аврья гэвэл хувцастай, хувцасгүй шууд л орно биз дээ. Үүнийг популизм шинжтэй үйлдэл гэдэг.

Анх 1870-аад оны үед Америкийн газар тариалангийн салбарын уналтын үеэр “Ард түмний нам” байгуулагдан ажиллах үеэс эхлэн ирээдүйд улс төрд хэрэглэх популизм гэх томъёолол гарсан гэж үздэг.  Хамгийн том популизм нь Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед  А.Гитлер “Ари” үндэстний эсрэг Еврейчүүдийг турхирсан явдал.

Учир нь нэгдүгээр дайны дараагаар германы мөнгөн тэмдэгт цаас болтлоо унахад еврейчүүдийг буруутган, нийгмийн олон салбарын буруу зүйлийг жүдүүд явуулдаг гэх ойлголтыг Германчуудын толгойд уран яруу, үг хэллэгээр суулгаснаар зургаан сая еврейчүүдийг устгасан аймшигт үйл явдал болсон. Энэ бол популизмын хамгийн том муу үр дагавар. Гэхдээ Ленин, Сталинг ч энэ жагсаалтад оруулах хэрэгтэй.

Популизмийн арга хэрэгслийг ашигладаг улстөрчдийн нийтлэг шинж нь өөрсдийгөө ард түмний нэг хэсэг гэдгийг тэдэнд ойлгуулж, олон нийтийн өмнө тулгамдаж буй асуудлыг /зарим юу гэдгээ ч мэддэггүй/ гаргаж ирэн түүнд хоёр талын дайсагналыг бий болгодог.

Мэдээж энэ нь нэг талаас төрийн эрх мэдэлтэн, нөгөө нь ардын баатар өөрөө байдаг. Ер нь иргэд төрдөө үргэлж л их, бага хэмжээгээр гомдолдог. Гэтэл эдгээр хүмүүс иргэдийн итгэл үнэмшлийг олохын тулд тухайн жижиг асуудлыг дэлхийгээр нэг том болгож хүндрүүлдэг.  

Чоно борооноор...

Тэдний хамгийн гол зэвсэг нь үг. Мэдээж буу, шийдэм барихгүй нь ойлгомжтой тул уран яруу хэллэг, амархан цээжлэгдэх оновчтой холбоо үг, бусдыг уриалан дуудсан, өөрсдийнх нь төлөө амьдарч байгаа мэт хоолойны өнгө байхад л болоод явчихна. Үүгээрээ дамжуулаад ард түмнийхээ амьдралыг хэрхэн сайжруулах тухай хандаж ярьдаг.

Гэхдээ тэдэнд хөгжлийн нарийн төлөвлөгөө байдаггүй. Цалин, тэтгэврийг нэмнэ гэчихээд хэрхэн нэмэх тухай нарийн чиг байхгүй хэрнээ л нэмнэ гээд дайраад байдаг. Тэд ихэнхдээ эдийн засгийн хямрал, байгалийн гамшигт өртсөн болон дайн самууны үед ихээр гарч ирцгээдэг.

Популистууд “ард түмэн” гэх холбоо үгийг маш их хэрэглэдэг. Жишээлбэл энгийн иргэн хүн эдийн засаг хямарсан үгүйг анзаараагүй байхад нь нэгэн УИХ-ын гишүүн “Эдийн засаг хямарсан, ард түмний амьдрал ядуу байна” гэж хэлснийг сонсчихоод үнэхээр л ядуу болчихсон юм байх даа гэж бодно.

Уг бодол нь улам даамжирсаар оюун санаанд нь эдийн засаг үнэхээр хямарсан гэх ойлголтыг үндсэндээ тавьж иргэдийн итгэл үнэмшил дээр тоглодог.

Ирээдүй хойч үе

“Улс төрд шинэ манлайлагч” гэсэн сүржин нэртэй реалити шоу нэг хэсэг телевизийн цагийг эзэлсэн. Бүр Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хүртэл нэг дугаарт нь оролцсон  гэхээр нэлээд ач холбогдолтой юм шиг. Харин тэдний тухай уран үгтэй ч, хатууг нь ч бас хэлдэг яруу найрагч Ц.Хулан “ Нэг их онол ярьсан онолчид” гэж тодорхойлсон. Үүнийг дурьдаад байгаа шалтгаан нь ирээдүйн популист нөхдүүдийг бид өөрсдөө дэмжээд, лайк дараад төрүүлээд байгаа юм.

Зурагт, радиогоор дамжуулаад тэднийг ёстой “Од” болгодог. Ингэж нийгэм тэр чигтээ ярьсан, шүүмжилсэн хүмүүсээр дүүрвэл ажил хийх хүн олдохгүй. Сүүлдээ оюутнууд нь хүртэл ингэх аястай. Хичээл орох үеийг далимдуулан сургалтын төлбөр, номын сангийн асуудлаар оюутнуудыг сургуультай нь дайсагнуулж Оюутны зөвлөлийн дарга гэх нөхөр нь оноо авна.

Ирээдүйн популистууд

Ингэж үе шаталсан популизм, худлаа хийрхсэн хүмүүс монголд олшроод байгааг соргогоор харах нь иргэн бүрт хэрэгтэй. Учир нь сүүлдээ үнэн ярьж буй хүнийгээ популизмдаж байгаа мэтээр танихгүй байх магадлалтай юм.