-Манай нам мөрийн хө­төлбөрөө албан ёсоор дэл­гээгүй байхад хэн хаанаас юу олж харчихаад ярьсныг мэдэхгүй байна. МАН Зас­гийн эрхийг барьж бай­гаа улстөрийн хүчний хувьд нэлээд том хөтөлбөр гар­гахаас өөр арга байхгүй. Үүнийг гаргахаас өмнө нь орон даяар нэгдсэн байд­лаар ярилцаад төслөө гарга­чихсан.

Мэдээж улс орны өн­гөр­­­сөн хугацааны болон одоо­­гийн эдийн засгийн боломжийг судалсан. Ойрын 20-30 жилд бий болох эдийн засаг, нийгмийн амьд­ралын өөрч­лөлтийг олж харсан учраас нэлээн тодорхой зо­рилтуудыг дэв­шүүлсэн мөрийн хө­төлбөр гаргасан. Манай на­мын мөрийн хөтөлбөрийн голыг базаж хэлэхэд хүн, хүний хөгжлийг хангахад чиглэгдсэн мөрийн хөтөлбөр. Мөн ирэх жилүүдэд бий болох эдийн засгийн өсөл­тийг монгол хүний хөгжлийн төлөө, хүний хөгжил дээр үндэслэж, шинэ шатанд гар­гах мөрийн хөтөлбөр болж чадсанаараа давуу талтай.

-Жишээ нь төрийн албан хаагчдын цалинг 1.3 сая төгрөгт хүргэнэ гэсэн танай намын даргын илт­гэл хэтэрхий амьдралд ний­цэхгүй санагдсан?

-2030 он хүртэл ард түмний хөгжлийн хөтөл­бөр гээд Монгол Улсын нийгэм эдийн засгийг хөг­жүүлэх мөрийн хөтөл­бө­рийг өнгөрсөн сард ба­талс­­ныг та бүхэн мэдэж байгаа. Хөтөлбөрийг бо­ловс­­руулахдаа эрдэм шин­жилгээний байгууллага, эрдэмтэн судлаачид гээд маш олон байгууллагыг дай­чилж ажиллуулсан. Ард түм­­ний хөгжлийн хөтөлбөрт үндэслэн МАН мөрийн хө­төлбөр боловсруулсан.

Сонгуулийн хуулиар тавьсан хориг бол бэлэн мөн­­гөний амлалт, тэр дундаа сая төгрөг өгөхөө больё гэсэн. Хоёрдугаарт, Монгол Улсын эдийн зас­гийн чадавхи, төсвийн ча­­­давхиас нь хэтэрсэн зо­рилтыг дэвшүүлэхгүй гэсэн. Төрийн албан хаагч­дын цалинг инфляцийн түв­шинтэй уялдуулж нэмнэ. Түүнээс тоо тавиагүй. Ту­хайн онд хэдэн хувьтай бай­­на. Тэр хэмжээгээр нэ­мэг­­­дүүлэх хэрэгтэй гэж бодож байна. Монгол хүний хөдөлмөрийн чадварыг уял­­дуулж бү­тээмжийг нэ­мэгдүүлэх учиртай.

-Үүнээс гадна танай намын мөрийн хөтөлбөр Аудит дээр асуудал үүсгэсэн юм биш үү?

-Аудитын газраас тоо тавьсан зүйлүүдийг бо­ломж­­гүй байна гэж үзсэн уч­раас манай нам мөрийн хө­төлбөрөөсөө тухайлсан тоо­нуудыг авч хаясан. Нөгөө талаар Монгол Улсын эдийн засгийг өөдрөгөөр харж байна. Монголын эдийн за­саг дараагийн дөрвөн жилд өснө. Энэ бол монголчуудын дангаараа гаргасан тооцоо биш гадны мэргэжлийн сан­­хүүгийн байгууллагаас хийсэн тооцоо.

Өөдрөг төсөөлөлд үндэс­лэж харахаас өөр арга байх­гүй. Мэдээж том зорилт тавьж байж л мөрөөдлийн зо­рилтдоо хүрнэ шүү дээ. Хэрвээ өмнөхөөсөө хасах байд­лаар тавих юм бол мө­рийн хөтөлбөр биш болно.

-Бэлэн мөнгөний ам­лал­тыг хална гэсэн атлаа нийг­мийн тодорхой хүрээ­ний­хэнд хүний хөгжил сан­гийн мөнгийг олгоно гэдэг нь дээрх асуудалтайгаа зөр­чил­дөөд байгаа юм биш үү?

-Нийгмийн эмзэг хэсэг хүүхэд, ахмад, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст ха­ламжийг үргэлжлүүлж ол­гохоос өөр аргагүй. Саяхан УИХ-аас баталсан нийгмийн халамжийн хууль ч тийм байгаа. Хавтгайруулж олгох гэдгийг тэрбумын орлоготой компанийн захиралд биш, амьдралаа авч явж чадахгүй байгаа хэсэгт олгох нь зайлшгүй. Тэр зорилт л мө­рийн хөтөлбөрт тусгагдсан. Гэхдээ ийм хүмүүст чиглэгдсэн нийгмийн халамжийн хууль хэрэгжүүлнэ гэж оруулсан. Энэ нь дан ганц Монголд ч биш, бүх л улс оронд байдаг хөтөлбөр.

-АН-ын дэвшүүлсэн мө­рийн хөтөлбөр иргэдийг ажилтай болгох тал руу нь чиглэгдсэн. МАН иргэдэд бэлэнчлэх сэтгэлгээ суулгаад байна гэж бодогдох юм?

-Манай намын сонгуу­лийн мөрийн хөтөлбөр АН-ынхнаас хамаагүй илүү хөтөлбөр болсон.

-Юугаар илүү гэж?

-Хүний хөгжил рүү чиг­лэсэн бүх зүйлийг багтааж чадсанаараа сайн мөрийн хөтөлбөр болж чадсан. Тэгээд ч шаардлагатай гэж үзвэл ядуу, боломжгүй иргэддээ халамж өгөх нь төрийн үүрэг шүү дээ. Үүнийг үгүйсгэж болохгүй биз дээ.

-2008 оны сонгуулиар амласан мөрийн хөтөл­бөрийн биелэлтийг их өндөр хувьтай тоо хэлж байсан. Бодит амьдралтайгаа хэр нийцэж байна вэ?

-Манай нам УИХ-д олонх болж Засгийн газраа байгуулсан. Нөгөө талаас АН-тай нийлж Засгийн газар байгуулсан гэдэг ут­гаараа хамтарсан мөрийн хөтөлбөр гаргасан шүү дээ. Мөрийн хөтөлбөрийн биелэлт сайн, муу байгааг хоёр намд хоёуланд нь нял­заах ёстой. Сүүлийн үеийн сонссон мэдээллээр мөрийн хөтөлбөрийн биелэлт 80 гаруй хувьтай байсан.

-Хамтарсан Засгийн газар байгуулж мөрийн хө­төлбөрөө нэгтгэсэн юм чинь намуудын ам­ласан Эх орны хишиг, Эрдэнийн хувийн асуудал бай­на. Одоогийн байгаагаар аль намынх нь мөрийн хө­төлбөр хэрэгжээд байгаа нь тодорхойгүй байна шүү дээ?

-Хоёр нам хамтарч Засгийн газар байгуулахдаа энэ асуудлыг хэрхэн хэрэг­жүүлэх вэ гэдгээ ярилцаж тохиролцсон. Тэр дагуу шаардлагатай хүмүүст бэл­нээр, зарим хэсэг нь хувь­цаа хэлбэрээр авсан гэж ойлгож байгаа.

- Гэхдээ хоёр нам мөрийн хөтөлбөрөө нэгтгэсэн юм чинь ард түмэн 2.5 сая төгрөг авах ёстой биз дээ. Ард түмнийг хуурчихлаа гэж санагдахгүй байна уу?

- Бид энэ асуудлыг бүтэн 2-3 жил тайлбарласан. Надад дахиж тайлбарлах боломж байхгүй.

-АН-ын дарга Н.Алтан­хуяг Эх орны хишиг, Хүний хөгжил сангийн мөнгөний асуудлаар танай намын даргыг халз мэтгэлцээнд дууд­сан. Учир нь АН-ын мөрийн хөтөлбөрийг МАН хэрэгжүүлээд байна. Тиймээс халз мэтгэлцээнд ирсэнгүй гэж тайлбарласан. Танай нам үнэхээр АН-ын амлалтыг хэрэгжүүлээд бай­гаа юм уу?

-АН-ын мөрийн хөтөл­бөрийг манай нам хэрэгжүүлэх шаардлагагүй. АН Засгийн газраас гарчихсан учраас бид өөрсдийнхөө хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Түүнээс биш энэ Засгийн газарт Тэргүүн шадар сайд байснаа мартаад худлаа шоудах хэрэггүй. Засгийн газраас гараад сар ч болоогүй байж Ерөнхий сайдаа дуудаж ингэж байгаа нь инээдтэй л хэрэг. Зүгээр л улстөрийн шоу.

-МАН 2008 онд амласан мөрийн хөтөлбөрөө бие­лэх­гүй гэж эртнээс бодсон учраас л АН-тай бодлогоор хамтарсан Засгийн газар байгуулсан хэрэг үү?

-Хамтрахын хувьд гэ­нэтийн шийдвэр байсан. Ма­най намын олон гишүүн үүнийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байсан. Сонгуульд ялчихаад хамтарсан Засгийн газар байгуулна гэж юу яриад байгаа юм бэ гээд л. Ер нь Монголын улстөрийн түүхэнд олонх бол­чихоод дараагийн олон суудалтай намтайгаа Зас­гийн газар байгуулсан анх­ны тохиолдол шүү дээ. Тэр утгаараа цоо шинэ зүйл байсан.

-Тийм учраас хувь улс­төрчийнхөө үүднээс зөв­шөөрсөн гэж үү?

-Яагаад гэвэл бидний өмнө улс орны томоохон зо­рилтууд тавигдсан. Эдийн засгийн өсөлтийг хангах, хэн нэгнийг бойкотлоод суух­даа биш томоохон зорил­туудыг биелүүлэх боломж үүссэн. Үүнийг олж харсан уч­раас олж авсан ялалтаа бусад­­тайгаа хуваалцъя гэж бодоод л кноп дарсан. Харамсалтай нь энэ ху­гацаанд Таван толгойн асуудлыг шийдсэнгүй. Арай гэж л Оюу толгойн асуудлыг шийдлээ. Хамтарсны үр дүн гарсангүй. Уг нь Оюу толгой биш Таван толгой нь Монголын ард түмэнд өгөө­жөөрөө илүү байсан. Энэ асуудлаа шийдэж чадалгүй АН Засгийн газраас гарсан нь харамсалтай санагдсан.

-Оюу толгойн асуудлыг хөдөлгөж чадсан нь түүхэн амжилт гэж АН-ынхан яриад байгаа нь ямар учир­тай юм бэ?

-Хамтарсан хамтраагүй Оюу толгойн асуудал явах л байсан. Хэрэв энэ төслийг урагшлуулахгүй байсан бол монголчууд дэлхийд шивш­гээ хутгаад үлдэнэ. Ядуу, гадны хөрөнгө оруу­лалтыг үзэн яддаг. Өөрсдөө баялагтай атлаа тэрийгээ ашиглаж чаддаггүй хэвээр байх байсан.

-Үүнээс гадна сүүлийн үед МАН-ын гишүүдийн нэр хүнд муудлаа. Сонгууль дөхсөн энэ үед хууль шүүхийн байгууллагын хаалга татаж байгаа нь намын нэр хүндэд харшлах зүйл биш гэж үү?

-МАН-ын гишүүдийн нэр хүнд муудсан гэж үзэхгүй байна.

-Жишээ нь аймгуудын Засаг дарга нарын асуудал байна. Эхнээсээ ял шийтгэл авчихлаа. Үүнийг юу гэж үзэж байна вэ?

-Энэ асуудлаас болж ма­най намын нэр хүндийг унаж байна гэж хэлж бо­лохгүй. МАН 160 мянган гишүүнтэй. Сэтгүүлчид асууд­­лыг их дэвэргэх юм. Тийм юм байхгүй. Манай нам ихэнх улстөрийн ал­бан тушаалтнуудыг бүр­дүүл­дэг. Тэр хэмжээгээр тодорхой албан тушаалтнууд аливаа асуудалд байдаг л зүйл. Мэ­дээж тэр улсууд ямар үндэслэлээр хэрэгт хол­богдчихов гэдэг бас л сонирхолтой хэлбэр.

Ялгаа байхгүй АН-аас сонгогдсон Засаг дарга нарт хөрөнгө мөнгөний асуудал байж л таарна. Гэтэл тэд зүгээр байгаад л байдаг. Тэгэхээр Авлигатай тэмцэх асуудлыг улстөржүүлсэн байдлаар шийдэх нь хамгийн буруу зүйл. Улс орныг буруу зүйл рүү чиглүүлнэ. Үнэхээр шударга байя гэж бодож байгаа бол авлигатай тэмцэх нь зөв. Гэхдээ хэн нэгэн нь гарч ирчихээд өмнөхөөсөө өс авдаг байдлаар Монголын улстөрд хандах юм бол энэ улс орныг харанхуй ангал руу түлхэнэ гэсэн үг.

-АТГ улстөрийн сонирх­лоор асуудалд хандаад байна гэж үү?

-Хүмүүсийг шалгаж бай­­­гаа байдал, улстөрчдийг хоморголон хэрэгт бу­руутгаж байгаа байдлыг хар­­­­вал улстөрийн өшөө авалт яваг­­­даж байна. Энэ бол маш аюултай зүйл. Бидний хийх ажил нийгэмд шударга ёсыг тогтоох хэрэгтэй. Гэхдээ нь соён гэгээрүүлэх, авли­гагүй байх чиглэл рүү үйл ажиллагаагаа явуулах ёстой. Зах зээл хөгжсөн 20 жилийг уудална гэвэл бүтэхгүй. Ард түмний хувьцаагаар хэн юуг хувьчилж авсан нь ойлгомжгүй л байгаа шүү дээ. Нэг хэсэг нь том үйлд­вэр, зочид буудлыг хувьч­­лаад авчихсан. Бид мэ­тийнх нь нэг ч төгрөгийн хувьцаагүй, хаа байгаа нь мэдэгдэхгүй алга болчихсон байх жишээтэй. Шалгавал бүгдийг нь шалгах хэрэгтэй.