УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурьтай ярилцлаа.

-Хаврын чуулган завсарласнаас хойш ямар ажил амжуулж байна вэ?

-Хаврын чуулган завсарласнаас хойш тойрогтоо ажиллаж, гадаадад томилолтоор явлаа. Одоо намрын чуулганаар хэлэлцэх асуудалтай танилцаж, өөрийн санал бодлоо хэрхэн тусгах талаар судалж байна. Манай тойргийн хувьд томоохон багтайгаа нийлээд 19 орчим төв суурин газартай. Завсарлагааны хугацаанд хоёр ч удаа тойрогтоо очлоо. Ирэх сарын эхээр дахиж очихоор төлөвлөчихсөн сууж байна. Тойргийнхоо сонгогчидтой уулзах үедээ хууль тогтоох дээд байгууллага, Засгийн газраас явуулж буй үйл ажиллагаа, үр дүн, бодлого шийдвэрийн талаар танилцуулсан. Хаврын чуулганаар томоохон төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, Тавантолгойн ордоо эдийн засгийн эргэлтэд оруулж иргэддээ хувьцаа эзэмшүүлэх, орон нутгийг хотжуулах гэх мэт олон чухал асуудал баталсан. Энэ талаар иргэддээ ярьж танилцууллаа. Ер нь, цөөнгүй хүсэлт, гомдол илэрхийлж байна. Түүнийг анхаарч төр засгийн бодлогод тусгуулах талаар ажиллах болно гэдгээ хэлсэн.

-Гадаад томилолтоор хаашаа явав?

-Байнгын хорооны шугамаар Чили, Канадад очсон юм. Дээрх орнууд бол уул уурхайн чиглэлээр дэлхийд тэргүүлэгч орон. Тиймээс ашигт малтмалаас олж буй орлогоо хэрхэн зөв зохистой зарцуулж, хөгжиж буй талаархи туршлагаассудлах, гэрээгээ яаж байгуулдаг, ашгаа хэрхэн төвлөрүүлж сантай болох зэрэгтэй танилцлаа. Ер нь, дуусашгүй баялаг гэж үгүй. Бид уул уурхайн салбараа хөгжүүлж, стратегийн орд газраа эдийн засгийнэргэлтэд оруулах алхамсонгосон учир энэ салбартдэлхийд жишиг болсонулсуудын туршлагаас суралцах шаардлагатай гэж боддог. Ерөнхийдөө үүцээ нээж буй өнөө үед гэрээгээ нягт нямбай хийж, ирээдүйдээ сан хөмрөг үлдээх хэрэгтэй. Тэгэхгүйгээр өнөөдрөө аргацаах байдлаар хандвал ёстой нөгөө баялгийн хараал гэдэг нь болох биз. Ашигт малтмалын үнэ ханш үргэлж өндөр байхгүй савладаг учир их ашиг олж байх үедээ хуримтлал үүсгэж хадгалах нь илүү оновчтой. Уул уурхай өндөр хөгжсөн орнууд ч ийм л зарчим баримталдаг юм билээ.

-Тойрогтоо хоёр ч удаа ажилласан байна. Ямар учраас дахиад явах болов. Хууль боловсруулах ажлын хэсгийн хуралдаанд оролцохгүй хэрэг үү?

-Мэдээж хэрэг хууль боловсруулах санаачлах үндсэн ажлаа хийж байгаа. Ажлын хэсгийн хуралдаанд ч оролцож, өөрийн санал бодлоо илэрхийлнэ. Есдүгээр, сарын 3-нд Ерөнхий сайд Дорноговь аймагт ажиллах юм. Иймд тойрогтоо очиж хамт явах шаардлага гарсан. Түүнээс хийх ажилгүй болохоороо л хэсээд байгаа хэрэг биш.

-Намрын найр, наадам үргэлжилсэн хэвээр байгаа. Үүнээс болж өвлийн бэлтгэлээ базааж чаддаггүй тал бий. Танай тойргийн хувьд өвлийн бэлтгэлээхэр базаасан бол?

-Энэ ажил одоо эхэлж байна. Дорноговь аймгийн хувьд хавар зундаа гайгүй байсан бол наадмаас хойш бороо ороогүйгээс намрын ган болж. Тиймээс хадлан тэжээл бэлтгэхэд хүндрэл учирч болзошгүй байна. Мөн төв суурин газрын халаалтаа онцгой анхаарах хэрэгтэй. Хүйтрэхээс өмнө засварын ажлаа дуусгаж, хадлан тэжээлээ бэлтгэх талаар аймаг, сумдын удирдлагуудад хэлсэн. Өнгөрсөн жилийн зуднаас малчид маань сургамж авсан байх.Тиймээс гайгүй болов уу.

-Иргэдээс гомдол санал гарч байна гэж та хэллээ. Чухам ямар зүйл дээр тэр вэ?

-Цаг үеийн асуудлаар, цагдаа, эмнэлгийн унаа тэрэг хангалтгүй гэсэн гомдол гарч байна. Энэ бол Засгийн газрын хийх ажил болохоор тэдэнд уламжилна. Хууль тогтоох дээд байгууллагаас анхаарах асуудал нь бол хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих. Сонгогчид маань төрийн байгууллага хууль хэрэгжүүлэхгүй байна гэсэн гомдол хэлж байна. Парламентаас баталсан хууль огт хэрэгжихгүй, түүнийг дагаж мөрдөхгүй, санаатай санаандгүйгээр зөрчих нь элбэг гэнэ. Тиймээс хуулиа дээдэлж, чандлан дагаж мөрддөг болчихвол асуудалгүй гэсэн санал хэлж байна билээ. Өнөөдөр дагаж мөрдөж буй нь хохирч, зөрчсөн нь сайхан амьдрах болж хэмээн иргэд гомдол мэдүүлдэг. Хүмүүсийн сэтгэхүйд ийм бодол төрж байгаа болохоор төр засгаас хууль хэрэгжүүлэх талд онцгой анхаарах шаардлагатай болжээ.

-Хэн хүнгүй хариуцлагын тогтолцоо байхгүй, эрх зүйн орчин нь дутмагаас болж байна гэдэг?

-Би тэгж бодохгүй байна. Парламентат ёс үүссэнээс хойш 20 жил өнгөрлөө. Энэ хугацаанд хууль эрх зүйн орчноо шинэчилж, өөрчлөлт оруулсаар гол хуулиудаа дажгүй сайн, боловсронгуй болгочихсон. Ганцхан дагаж мөрдөх, түүнд хяналт тавих тогтолцоо алга. Хуульч гэж өөрсдийгөө нэрлэдэг зарим хүн, удирдах шатныхан хуулийг буруугаар тайлбарлаж, өөрсдөдөө ашигтай болгох нь элбэг. Үүнээс болж л санаатай, санаандгүй зөрчих үзэгдэл гарч байна. Хууль сахиулагчид маань л сайн ажиллах хэрэгтэй.

-Хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах талаар хууль гаргах ёстой юу?

-Магадгүй хууль гаргах хэрэгтэй байх. Ийм зүйл байхгүйгээс дураараа аашилдаг ч байж болох талтай.

-Ер нь, хууль зөрчиж байгаа хүмүүс удирдлагууд, дунд шатныхан байдаг. Гэвч ямар ч хариуцлага хүлээдэггүй?

-Ийм зүйл байгааг үгүйсгэхгүй. Удирдлагуудын алдаа нь дунд шатныханд их нөлөөлнө. Баг,бүлэг үүсгэн улстөржүүлэх ч хандлага гардаг. Бүх шатанд хариуцлага хүлээж, хууль зөрчвөл тохирох шийтгэлээ амсах л ёстой.

-Бид хуулиа дээдэлж, дагаж мөрдөхгүй байгаа учир гадаадынхан ч мөн адил үл тоох болсон. Тэр ч бүү хэл монгол хүн нутагтаа дээрлэхүүлж байна. Та үүнд ямар бодолтой байдаг вэ?

-Маш их эмзэглэдэг. Энэ бүхэн өнгө мөнгө хөөцөлдөж, өнөөдрийн ашиг орлогоо бодон хууль зөрчиж байгаа хүмүүсийн алдаанаас болж байна. Хятад улсын хууль маш хатуу чанга учир иргэд нь ч хуулиа яс мөрддөг. Гэтэл манай улсын хилийн дээсийг давлаа бол хууль огт хамаагүй болох юм. Бид хуулиа дээдэлж байсан бол гадаадынхан манай улсын хууль дүрмийг нарийн чанд мөрддөг байх ёстой. Чили, Канадад очиход хуулиа хэрхэн мөрдөж байгаа нь харагдсан. Тэд манай улсад ирсэн аль ч орны иргэн бидний мөрдөж буй хуулийн өмнө сөгддөг гэж байсан. Зөрчвөл ямар хариуцлага хүлээлгэх нь тодорхой юм билээ. Бид ч гэсэн ийм л болох хэрэгтэй байна даа. Тэгэхгүй бол дур зоргоороо авирлах нь хэрээс хэтэрч байна.

Ж.Батсуурь: Хийх ажилгүй болохоороо л тойргоороо хэсээд байгаа хэрэг биш