УИХ-ын гишүүн, МҮЭ-ийн хүндэт Ерөнхийлөгч С.Ганбаатар хууль тогтоох дээд байгууллагын гишүүнээр ажилласан жил гаруй хугацааны тайлангаа тавив.

-Та УИХ-ын гишүүдээс бараг анх удаа жилийнхээ тайланг тавьж, нээлттэй мэдээлэл хий­лээ. Ер нь таныхаар УИХ-ын ги­шүүн гэдэг хэн юм бэ дээ?

-Хууль тогтоох дээд бай­гуул­лагад сууж байгаа УИХ-ын гишүүн хүн гурван үндсэн үүрэг­­тэй. Нэгдүгээрт сонгогч олон, ард иргэдийн төлөөлөл юм. Хоёр­ду­гаарт Засгийн газар болон УИХ-ын тогтоол, шийдвэрүүдийг нягт­лан хянаж ард иргэдэд мэ­дээлэх, гуравдугаарт хууль тогтоох үнд­сэн үүрэгтэй ийм л хүн. Гурван гол ажлынхаа хүрээнд монголын ард түмэндээ УИХ-ын гишүүний хувьд тайлангаа тавьлаа.

Ер нь аливаа эрх мэдэлд байгаа, шийд­вэр гаргах түвшний бүх хүн жил жилд нь тайлангаа тавьж явах ёстой. Ард иргэдийн тат­вар, улсын төсвийн мөнгийг юунд, яаж зарцуулснаа нэгд нэ­гэн­гүй тайлагнаж байхгүйгээр санхүүгийн шударга ёс тогтнох ямар ч үндэсгүй юм.

-Урьд нь өөр алба хашиж байх­даа иймэрхүү тайлан тавьж байсан уу. Урьд нь гэ­хээр хам­гийн олон гишүүн, дэм­жиг­чид­тэй МҮЭ-ийн холбоог л хэ­лээд байгаа хэрэг л дээ?

-Таны асуултын цаад санааг ойлгож л байна. Гэхдээ би МҮЭ-ийн холбооны Ерөнхийлөгч байх­­­­даа санхүүгийн болон, үйл ажил­­лагааны тайлангаа байнга тавьсаар ирсэн. “Эрс шинэчлэл” хөдөлгөөний удирдагч байхдаа ч санхүү, үйл ажиллагаа, хандив тусламжийн тайланг цаг тухай бүрт нь тавьж байсан. Өнөөдөр /өчигдөр/ УИХ-ын гишүүнээр ажил­ласан нэг жилийнхээ тай­ланг тавьж байгаа минь энэ.

Хой­шид ч жил болгон санхүүгийн болон бусад тайлангаа тавих бол­но. Надад сонгогч олон, ард түм­нээсээ нуух зүйл өчүүхэн ч байх­гүй. Нуух нууцгүй хүн гэдэг нэг бодлын маш их эрх чөлөөтэй, сэтгэл амар амьдардаг номтой. Миний жишгийг УИХ-ын бусад гишүүд ч дагах байх гэж бодож байна.

Ялангуяа хууль тогтоох дээд байгууллагын гишүүдийн санхүү, хөрөнгө орлогын тайлан ихээхэн дэлгэрэнгүй, шударга үнэн байх ёстой юм. Хууль тог­тоог­чид бид энэ асуудалд сонгогч түм­нийг манлайлан сайны жишээ болж гэмээнэ нийгэм тэр хэрээр эрүүлших учиртай.

-Санхүү, үйл ажиллагаа­ны­хаа тайланг манай уншигчдад арай дэлгэрэнгүй тайлбарлахгүй юу?

УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар

-Болно оо болно. Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд Дархан-Уул аймагт 18 удаа очиж, иргэд сонгогчидтой уулзсан байна. Нийт­­дээ 71 хоног буюу 1704 ца­гийг иргэд сонгогчидтой уулзах уулзалтад зарцуулжээ. Энэ хоо­ронд 11 мянган км зам туулж.

Сар бүрийн эхний долоо хоног, түүнчлэн амралтын өдрүүдээр Дархан-Уул аймагт ажиллаж энэ маань бүр хэвшил болон тогтжээ. Дархан-Уул аймагт ажилласан хугацаа маань УИХ-ын гишүүний нэг жилийн зардлын ихэнх хэс­гийг эзэлж байна. Томилолтын зард­лын тухайд дараа нь тусад нь тайл­барлая.

Улс орны хэмжээнд хууль тогтоох дээд байгууллагын гишүүний хувьд шийдвэр гаргах түвшний хүмүүсд сонгогчдоо тө­лөөлөн 335 албан бичиг явуулсан байна. Үүнээс хууль тогтоолын төсөлтэй холбоотой санал 36 удаа, Засгийн газар болон яамдуудад Оюу толгойн асуудлаар 24 удаа ханджээ. Би УИХ-ын гишүүнээр сонгогдохоосоо өмнө гудамжинд жагсаж тэмцэж явахдаа ч Оюу толгойн талаар хатуу зарчим ба­римталж байсан.

Өнөөдөр ч тэр бодлоосоо ухраагүй. Ухрах ч үгүй. Учир нь монголчуудыг хэдэн үеэр нь тэжээх тэр их баялгаа бид гадныханд зүгээр шахуу тавиад туучихаж хэрхэвч бо­лохгүй. Өнгөрсөн хугацаанд зөвхөн Оюу толгойн асуудлаар Ерөнхий сайдад 15 удаа бичгээр асуулга хүргүүлсэн. Чуулганы хуралдааны танхимд бол за­рим нэг хүний уур дургүй, зэ­вүүц­лийг чинээнд нь тултал асууж, шал­гаасан даа. УИХ-ын нэгдсэн чуулганы үеэр 24 асуулт асуусан байна.

-УИХ-ын гишүүдийн дунд онигоо гэмээр ийм нэг хэлц яриа байдаг л даа. “За хө найз нь зав л гарвал гадаадад томилолтоор ажиллаж, завсар чөлөөгөөр нь гишүүнийхээ үүргийг гүй­цэт­гээд гүйж явна” гэж. Та ер нь ингэхэд гадаадад аль хэр их зу­гаалсан байна вэ?

-Хэ хэ. Манай сэтгүүлчид за­рим­даа мөн ч айхтар явуулдаг улс шүү. Өнгөрсөн бүтэн жилийн хугацаанд гадаадад зургаан удаа томилолтоор ажилласан бай­на. Үндсэндээ Эрүүл мэндийн даат­­гал, уул уурхайн баялгийн сан­гийн туршлага судлах, мөн МҮЭ-ийн томилолтоор гадаадад ажил­ласан байна лээ.

МҮЭ-ийн Ерөн­хийлөгчийн ажлаа өгөөгүй байхдаа явсан энэ томилолт бол УИХ-ын гишүүний ажилтай хол­боогүй ч гэсэн би үлдээлгүй тай­ландаа оруулсан. Сэтгүүлчид та бүхэнд зориулан хэвлэлийн бага хурал 17 удаа зарлан хийлгэсэн байна.

Өнөөдрийнх ороод 18 гэсэн үг л дээ. Энэ үзүүлэлтээрээ бол УИХ-ын гишүүд дотроо толгой цохих байх шүү. Сонин, сэтгүүл, сайтад ярилцлага, тодруулга 160 удаа өгсөн нь нийтдээ 32 цаг, 1920 минут болсон байна. Бүх л телевизийн эфирт 150 гаруй удаа ярилцлага өгсөн нь 7380 минут буюу 122 цаг болж байгаа юм байна.

Үндсэндээ би бүхэл бүтэн таван өдөр телевизийн дэлгэцийн өмнө ярилцлага өгөөд сууж бай­сан байна. УИХ-ын гишүүн, хууль тогтоогч хүн гэдэг аливаа гар­гасан хууль тогтоомжоо хам­гийн сайн тайлбарлан та­ниулагч, сурталчлагч байх ёстой юм. Тэ­гэ­хээр би таван хоног яг л энэ ажлаа хийжээ гэсэн үг.

-УИХ-ын гишүүдэд сонгогч­доос нь маш олон төрлийн өр­гө­дөл, гомдол, санал хүсэлт ирдэг нь тодорхой. Таны урьд нь хийж байсан ажилтай хол­боо­тойгоор ч юм уу, хувь хү­нийх нь шинж чанартай холбогдон өнгөрсөн жи­лийн хугацаанд ба­гагүй тоо­ны өргөдөл, санал хү­сэлт ир­сэн байх. Эдгээрийн за­рим нэгээс нь та­нилцуулахгүй юу?

-Тэгэлгүй яах вэ. Хэдийгээр Дархан улаанбаатар хоёрын хоо­ронд тээврийн ямар ч асуу­далгүй ч хүн болгон өргөдөл, гомдлоо өөрийн биеэр бариад шогшоод байж чадахгүй. Боломж бололцоо нь ч хүрэхгүй. Надад ирсэн өр­гөдөл, гомдол, санал хүсэлтийг үндсэнд нь дөрвөн хэсэгт хувааж болно.

Нэгдүгээрт ажилд оруулж өгөхийг хүссэн, түүнтэй хол­боо­той хөдөлмөрийн маргааны та­лаарх өргөдөл, гомдол нь миний хаягаар ирсэн бичиг баримтын 45 хувийг эзэлсэн байна. Хоёр­дугаарт санхүү, мөнгө, гэр орон хүссэн өргөдөл 30 хувийг нь эзэлж.

Гуравдугаарт хуулийн хэ­­­­рэг­­жилт, үйл ажиллагаатай хол­­боотой санал хүсэлт 15 хувь, дө­рөв­дүгээрт сонгогчдын санал хүсэлт, урам магтаал хайрласан бичиг баримт 10 хувийг нь эзэлсэн байна. Яг МҮЭ-ийн холбооны удир­­дагч гэсэн байр сууринаас на­­дад маш олон өргөдөл, гомдол, санал хүсэлт ирдэг.

-Санхүү, хөрөнгө, мөнгөтэй хол­боотой тайлангаа дахиад та­нилцуулж болох уу?

-Асуудал байхгүй. Өнгөрсөн жилийн хугацаанд УИХ-ын ги­шүүний бүрэн эрхийн хүрээнд 21 сая, 103 мянга, 102 төгрөгийг зарцуулжээ. Үүнээс унааны зар­­­далд долоон сая, 497 мянга төг­­­рөгийг Засгийн газрын авто баа­зын дансанд шилжүүлсэн бай­на. Бензиний зардалд 13 сая, 311 мян­­ган төгрөг төлжээ. Хэвлэл, би­чиг хэрэгт 292 мянган төгрөг зарцуулсан дүн гарсан байна.

-УИХ-ын гишүүний хөрөнгө оруулгын мэдүүлгээ цаг хуга­цаанд нь гаргаж өгсөн үү. За­рим гишүүн хөрөнгө оруулгын мэ­­­дүүлгээ худлаа гаргах тэр ч бай­­тугай гадаадад байршуулсан нууц данс нь илэрч багагүй хэл аманд орооцолдож байсан л даа?

-Төрийн өндөр эрх мэдэлтэй алба хашиж яваа хүмүүс хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ цаг хугацаанд нь, үнэн зөвөөр гаргаж өгөх нь хуулийн өмнө хүлээсэн үүргээ л биелүүлж байгаа хэрэг. Би энэ талаарх бүх тайлангаа АТГ бо­лон бусад газарт цаг хугацаанд нь гаргаж өгсөн. Харин энэ тай­ланд манай туслахууд үхэр, ямаа­­ны тоог солиод биччихсэн бай­на лээ.

Энэнээс болоод хэрэгт орох юм уу үгүй юу мэдэхгүй байна. Сонирхуулах үүднээс хэ­лэхэд надад есөн сая төгрөгөөр үнэ­­лэгдэх хурдан удмын гурван шир­хэг адуу бий. Бас 12 гаруй сай төгрөгөөр үнэлэгдэх үхэр, гур­ван сая таван зуу гаруй мянган төгрөгөөр үнэлэгдсэн ямаа бий дээ. Эдгээр мал маань Архангайн Чулуут суманд байгаа.

-Та УИХ-ын гишүүний хувьд хэдэн туслах, зөвлөхтэй ажил­лаж байна. Тэдгээрийн цалинд ба­­га­гүй мөнгө зарцуулж байна уу?

-Хууль тогтоох дээд байгуул­лагын гишүүдэд зайлшгүй бичиг хэрэг, хууль эрхзүйн туслалцаа үзүүлэх шадар туслах, зөвлөх байх ёстой юм. Миний багт най­ман хүн ажиллаж байгаа. Нэг зөв­лөх, долоон туслах мэр­гэ­жилтэн ажиллаж байна.

-Таны сарын цалин хэд вэ. Амьдралд тань хүрэлцэж байна уу?

-Хүрэлгүй яах вэ. Онцгой нөхц­­лийн 30 хувь нэмэгдээд сар­даа нэг сая 648 мянган төгрөгийн цалин авдаг.

-Хөрөнгө орлогын мэдүүлгээс тань үзвэл өөрийн тань нэр дээр авто машин байхгүй байна. Та ажилдаа юугаар ирдэг хэрэг вэ?

-Миний эхнэрийн нэр дээр 17 саяар үнэлэгдсэн нэг “TOYOTA RAV- 4” маркийн машин бий. На­дад машин байхгүй ээ. Би та нарын л адил автобусаар ажилдаа явж, оройд ч автобусанд суугаад л харьчихдаг.

-УИХ-ын гишүүд давхар ал­ба хаших эрхгүй хуулийн дагуу та МҮЭ-ийн Ерөнхийлөгчийн албаа хүлээлгэж өгсөн. Тэгвэл УИХ-ын гишүүн ҮХАҮТ-ын дарга С.Дэмбэрэл ҮХЦ-ээр шийд­­вэр гаргуулан ажилтайгаа үлд­лээ. Адилхан УИХ-ын ги­шүү­ний хувьд та үүнийг хэрхэн дүгнэж байна?

-Чин үнэнийг хэлэхэд би С.Дэмбэрэл гишүүнд хоёр гараа өр­гөн баяр хүргэж байгаа. Яагаад гэвэл өнөөдрийн хувьд ҮХАҮТ-ыг С.Дэмбэрэл гишүүн шиг бахархалтай аваад явчих турш­лагатай, ухаалаг удирдагч байх­гүй. С.Дэмбэрэл гишүүнд баяр хүргэхээс ч өөр аргагүй. Ха­рин миний хувьд авч чаддаг бол, өгч чаддаг байх хэрэгтэй гэдэг зарчмыг л баримталсан. Тэгээд л тэр шийдвэрийг хүндэтгэн үзсэн хэрэг.