Барилгын салбарт тулгамдаж буй асуудал хэлэлцүүлгийн хүрээнд залуус өөрийн боломж нөхцөлд таарсан орон сууцтай болох боломж байна уу? гэдэг асуултад хариулт авахаар Бүтээн байгуулагч залуучуудын холбооны тэргүүн Э.Сайнбаяртай ярилцлаа.

- Бүтээн байгуулагч залуучуудын холбоо хэзээ байгуулагдсан бэ? Залууст зориулсан орон сууц төслийг санаачлаад хэр удаж байна?

Бүтээн байгуулагч залуучуудын холбоо энэ жилийн эхээр байгуулагдаж төсөл хөтөлбөрөө санаачлан, хэрэгжүүлэх боломж гарцыг хайгаад явж байна. Өнөөдөр барилгын салбарт ажиллаж байгаа бүх залуучуудыг нэгдсэн нэг системд оруулаад, бүртгэн залуучууд өөрсдөө орон сууц барих төсөл санаачилсан. Хөрөнгө оруулалтаа шийдээд, ерөнхий сайд, хотын даргатай хамтарч дэмжүүлээд өөрсдөө амьдрах орон сууцаа барих төслийг хэрэгжүүлэхээр зорьж байгаа.

Манай холбоонд өнөөдрийн байдлаар 400 гаруй залуучууд нэгдсэн байна. 2014 онд загвар байдлаар, хөрөнгө оруулалтаа босгоод 100 айлын орон сууцыг ашиглалтад оруулаад залуучууд хийж чаддаг гэдгийг харуулахаар ажиллаж байна. 2014 оны 5 сар гэхэд л энэ ажил эхэлж чадвал ондоо багтаагаад ашиглалтанд оруулах боломж байна.

- Залуучууд барилгын салбарт хөдөлмөрлөх боломж хэр байна хүсэл сонирхолтой байна уу?

Дүүрэн боломж байна. Яг хийе гэсэн 400 гаруй залуус байгаа. Одоо төрийн бодлогоор залуусаа дэмжих л хэрэгтэй байна. Хөрөнгө оруулалт нь бараг шийдэгдчихсэн гэж хэлж болно. Энэ өвөл бодлогын асуудлыг бэлэн болгочих юм бол ирэх хавраас залуучууд өөрсдөө чанартай хямд, залуучуудад зориулсан тохижилт шийдэлтэй орон сууцаа барьж эхэлнэ.

- Гадаадын туршлагаас танилцуулахгүй юу? Монголд бол банкнаас шаардаж байгаа нөхцөлүүд нь залуу гэр бүлүүд, дөнгөж ажил хөдөлмөр эрхэлж байгаа залуучуудад боломжгүй. Үнэ ханш өндөртэй, урьдчилгаа төлбөргүй, барьцаалах хөрөнгө байхгүй гэх мэт асуудал бэрхшээл их бий. Тэгвэл яах бэ?

Яг хийе гэсэн 400 гаруй залуус байгаа.

Гадаадад залуусыг орон гэртэй болохыг дэмжсэн таван үе шат байдаг. Тухайн залуу эцэг эхийн хараа хяналтаас гараад их сургуулиа төгсөөд туршлага хуримтлуулаагүй дөнгөж ажлын байранд гарч байгаа үед төрийн дэмжлэгээр баригдсан нийтийн орон сууцнуудад хэдэн сарын хугацаанд үнэ төлбөргүй амьдрах боломж олгодог. Хоёрдугаарт тодорхой хэмжээний ажилтай болоод хямд түрээсийн байрлуу шилждэг.

Дараа нь залуучуудад зориулсан хямд үнэтэй нэг, хоёр өрөө байрнуудыг түрээслэх боломжоор хангадаг байна. Цаашлаад хуримтлал үүсгэн бага метр квадраттай залуучуудад зориулсан зөв төлөвлөлттэй орон сууцыг худалдан авах бүр цаашлаад эцсийн шатны хэрэгцээний байр луу шилжих гэх мэт үе шатыг дамжин төрөөс дэмждэг байна. Монголд бол ийм ямар ч нөхцөл байхгүй. Залуучууд эцэг эхээсээ мөнгө зээлж түрээсийн байранд амьдардаг, мөнгөгүй болохоороо хөөгдөөд эргээд эцэг эхээсээ хараат болох систем байна.

Харин ойрноос Гэр хорооллыг дахин төлөвлөж хорооллууд маш ихээрээ сүндэрлэх гэж байна. Тэндээс тодорхой хорооллуудыг залуусын гэсэн тодотголтой барих нь зөв. Бид гадны туршлагыг нэвтрүүлээд залуучууддаа боломж олгох хэрэгтэй. Залуучууд өөрсдөө барилгын салбарт ажиллаж амьдрах байраа хямд бариад нийгмийн асуудлаа шийдэх санал гаргаж байна.

2014 оны 4 сард ажлаа эхэлж чадах юм бол залуус 5- 12 сарын хооронд тогтмол 800 мянган төгрөгийн цалинтай ажиллаад, 300 мянгаар нь амьдраад үлдсэнийг нь хуримтлал болгон хадгалаад байвал өөрсдийн барьсан хямд байшин бэлэн болох үед урьдчилгаагаа төлөх чадалтай болно. Ерөнхий сайдын дэргэдэх залуучуудын үндэсний хороо үүнийг л ярьсан боловч одоогоор урагштай ажил ховор байгаа.

- Мэдээж энэ санааг ажил хэрэг болгоход залуучууд дуртай байх нь гарцаагүй. Гэтэл одоогийн байдлаар байрны үнэ өндөр. Таны ярьснаар урьдчилгаа төлбөр 4 сая гэдэг бараг боломжгүй. Хөрөнгө мөнгөө хэрхэн шийдэх гэж байна бэ? Мөн залуучууд төгсөөд ажиллахад яг бодитой 800 мянган төгрөгийн цалинтай ажиллаж чадах уу?

Барилгын салбарын цалин өндөр барилга дээр туслах хийгээд шороо үүрээд, тоосго зөөгөөд доод тал нь 600 мянган төгрөгийн цалин авдаг. Бүр барилгын мэдлэгтэй мэргэшсэн бол цалин өсөөд л явчихна. Тэгэхээр залуучууд метр кв-ыг нь 1 сая 200-аас 1 сая 500 мянгад босгоод өндөр ашиг нэмэхгүй, бага метр квадраттай байрны орон зайг маш зөв төлөвлөөд өгөхөд залуучууд хангалттай тухтай амьдрах болно.

Тооцоход нэг өрөө байр 26-30 сая төгрөг. Үүнээс 20 хувийг урьдчилж өгнө гэвэл дунджаар 5,2-6 сая төгрөг. Урьдчилгаагаа өгчихсөн байхад үлдэгдэл мөнгийг сард 500 төлөөд байхад 3-4 жилийн дотор өөрийн байртай болно. Ипотекийн болон бусад зээлд хамрагдах боломж бол бий. Монголчууд богино хугацаанд барилгажих боломж байна. Үүнд залуучууд бид их хөдөлмөрлөх хэрэгтэй.

- Маш олон барилга баригдаж байгаа ч дэд бүтцийн асуудал хүндээр тавигдсан хэвээр байна. Ус, халаалт дулаан, газрын зөвшөөрөл гээд хүндрэл байна. 2014 оны 4 сар удахгүй боллоо. Тэгэхээр дэд бүтцийг яаж шийдэх гэж байна?

Одоогоор төлөвлөөд хотод төвийн шугамд холбогдсон барилга барих бололцоотой газраа сонгоод загвар орон сууцаа барихаар төлөвлөж байна. 2015 оноос хотын нэг захад хороолол байдлаар шийдэх юм. 5-р цахилгаан станц баригдаж зүүн, баруун бүсийн хотын ачаалал гайгүй болно гэж үзэж байгаа. Жишээлбэл Яармагийн урд шинэ Яармаг гээд дэд бүтэц нь тавигдаад эхэлчихсэн газрууд бий. 2020 он гэхэд л 20 мянган залуучуудад зориулсан орон сууцыг шийдэх ёстой.

- Хямд байрыг мөнгөтэй нэг нь бөөнөөр нь худалдаж аваад бусдад түрээслүүлдэг асуудал гарсан үүнд хяналт тавих уу?

Мэдээж бодлогоор зохицуулна. Яг анхлан байр авч байгаа, гэр бүл болж байгаа, ажил хөдөлмөр эрхэлж тодорхой хэмжээний хуримтлал бий болгочихсон хямд байр хүлээж байгаа маш олон залуучууд бий тэдэнд л яг хүргэж ажиллах болно. Ашгаа харж байгаа бизнесийн хувьд бол мөнгөтэй болгонд л зарна. Харин бид залуучуудынхаа төлөө ажиллаж байгаа учир яг эзэнд нь л хүргэж ажиллах болно.

Энэ жил гэхэд л дээд сургууль төгсөж байгаа 45 мянган оюутан байна.

Мөнгө гэдэг тоотой хязгаартай болохоор зах зээлд нийлүүлэлт нэмэгдэх тусам түрээслэгч байхгүй болох үед 10-15 жилийн дотор хүн болгон өөрийн гэсэн капитал хөрөнгөтэй болж энэ төрлийн бизнес хумигдах байх гэж харж байгаа.

Гол нь залуучууд хүний байранд түрээс төлөөд амьдардаг хэрнээ хямд жижиг байшинг худалдан аваад амьдрахыг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Энэ бол дэлхийн жишиг бид ч бас дагах нь л зөв алхам. МСS-ын барьсан залууст зориулсан барилга иргэдэд зөв ойлголтыг өгч чадсан. Байгууллагууд залуучуудыг түшсэн бодлого хэрэгжүүлбэл залуус их дуртай байх болно.

- Залуус байртай болоход төрөөс ямар ямар дэмжлэг үзүүлэх хэрэгтэй вэ?

Залуучууд өөрсдөө хөдөлмөр эрхлэхэд саад болж байгаа нэг зүйл бол авилгал, хээл хахуул. Үүнийг устгаж чадвал өнөөдрийн барилга арай хямд байх боломжтой байсан. Бизнесүүд авилгад өгсөн мөнгөө өртөгтөө нэмээд борлуулж байгаа.

Төрийн бодлого нь өөрөө хүнд сурталгүй бүх асуудлыг хурдан шийдээд өгөх юм бол зундаа хүн хүч, хөрөнгийн хэмжээнээсээ болоод тодорхой тооны орон сууцыг ашиглалтад оруулах боломжтой. Үүнд төрийн дунд шатны бодлого л чухал бусдаар бол төрөөс хамаараад дэмжүүлээд байх шаардлага байхгүй.

-Санаачилсан ажил нь судалгаагаа хийчихсэн, холбогдох хүмүүстэйгээ уулзаад, ажилд хамрагдах залуучууд нь бэлэн байна. Одоо хөрөнгө мөнгөний асуудлыг яаж шийдэх гэж байна?

Одоо ерөөсөө хөрөнгө оруулалт, бодлого, дэмжлэг байхад ирэх оноос 400 гаруй залуусаа жагсааж байгаад ажилдаа ороход бэлэн байна. Эхний ээлжид хөрөнгө оруулагчаа олоод тодорхой хувиар өсгөж өгөх санал тавьсан. Цаашдаа улсаас захиалж болох юм. Иймэрхүү байдлаар таван жилийн хугацаанд ажиллаад байр орон сууцаа шийдчих юм бол дараа нь үйлдвэрлэлээ өргөжүүлж импортыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээр ажиллахаар төлөвлөж байна.

Хоёр үе шатаар бидМонгол улсын хөгжилд хувь нэмрээ оруулах юм. Харин дунд шатны зөвшөөрөл олох асуудалд Ерөнхий сайдаас шийдэж тусална гэдгээ илэрхийлсэн. Хахууль мөнгө шаарддаг бол түүнийг нийгэмд илчлэх болно. Авилгад нэг ч төгрөг төлөхгүй ажлаа бүтээвэл хямд байраа худалдах боломжтой болно гэсэн үг.

- Сүүлийн үеийн баригдаж байгаа барилгад залуучууд хамрагдсан гэсэн тоо баримт байна уу? Залууст зориулсан байр барьсан ямар ямар компаниуд байна?

MCS-ын залуусын хорооллуудад мянга гаран залуус орсон. Гэхдээ дийлэнх нь тухайн компанид ажилладаг залуус хөнгөлөлттэй үнээр худалдаж авсан. Мөн бизнесүүд авсан жишиг байна лээ. Хан-хур холдинг компанийн залууст зориулсан орон сууц ашиглалтад ороход бэлэн болсон мянга гаран залуус орно.

Залуус хаана амьдарч байна вэ?

Хан-хурын залуус 2 хороолол баригдаад эхэлчихсэн байна. Залууст зориулсан хэд хэдэн том төсөл бодитой хэрэгжиж байгаа. Нэгтгэх юм бол жилдээ 2000 гаран залуус өөрсдөдөө тохирсон боломжийн үнэтэй орон сууцанд ордог. Энэ тоог л өсгөхийг бид зорьж байна.

Залуучууд бид чадна. Бага ярьж их бүтээе.

Ярилцсанд баярлалаа.

Э.Сайнбаяр: Залуус эцэг эхээсээ тусламж гуйхгүй байртай болох боломжтой