Даваа гараг бүрт болдог Засгийн газрын “Бүтээн байгуулалтын цаг” уулзалтад Барилга хот байгуулалтын сайд Ц.Баярсайхан оролцож, хийж бүтээсэн ажлынхаа талаар танилцуулсан юм. Энэ үеэр түүнтэй уулзаж дараах асуултад хариулт авлаа.

-Найман хувийн хүү­тэй орон сууцны зээлд малчид хамрагдах боломж бүрдлээ гэж яриад байгаа. Чухам ямар шалгуур тавьж байгаа юм бол?

-Энэ зээлд хэн ч хамрагдаж болно, нээлт­тэй. Харин хөдөө, орон нутаг, аймаг, сумын төвд баригдаж буй орон сууцнаас малчид зээлээр авъя гэдэг саналаа тавьсан. Үүнийг Монголбанкныхан ярьж бай­гаад, арилжааны банкуудад өгч буй жур­мандаа өөрчлөлт оруулах замаар шийдвэрлэх бо­ломжтой гэсэн тайлбар өг­сөн. Гэхдээ моргейжийн зээ­лийн тогтолцоо олон улсын хэм­жээнд тур­шигд­чихсан бай­даг учраас хэн нэгэн зээл хү­сэгчийн санхүүгийн боломжид то­хи­руулан өөрчлөхөд их төвөгтэй.

Мал аж ахуйн үйлд­вэр­лэл нь ноос, ноолуурын, сүү, цагаан идээ болон мал, мах бэлтгэлийн үе гэх зэргээр тухайн үедээ орлого олдог, улирлын чанартай байдаг.  Тиймээс малчид ор­лого олсон үедээ мөнгөө хад­га­ламждаа байршуулаад, түү­нийгээ ашиг­лан мор­гейжийн зээлд хам­рагдах боломж байна гэж харж байгаа. Энэ мэтчилэн судалгаа хийж байна.

-Түүнчлэн зөвхөн орон сууцны зээлээс гадна амины орон сууцыг ч найман хувийн зээлээр авч болох тухай та ярьсан. Жаахан дэлгэрэнгүй тайлбарлаж өгнө үү?

-Энэ жил найман ху­вийн хүүтэй зээлийн жу­рамд зарим чухал өөрч­лөлтийг оруулахаар ажил­лаж байна.
Тухайлбал 80 м.кв-аас дээш талбайтай орон сууц болон амины орон сууц ху­далдан авахад зээлд хам­рагдах боломжийг нээх, орон нутагт барилга орон сууц барихыг хөхиүлэн дэмжих зохицуулалтууд оруулна.

-Амины орон сууц барих хүн энэ зээлийг авах юм уу. Эсвэл барьчихсан иргэд хамрагдах юм болов уу?

-Одоогийн яригдаж байгаа хувилбараар бол амины орон сууц баръя гэсэн хүнд ба­рилгаа барих зээл өгөх, ба­риад дуусахаар нь түүнийг нь найман хувийн хүүтэй зээл рүү шилжүүлэх нь оновчтой юм болов уу хэмээн харж байна.
Энэ тохиолдолд олон жи­лийн туршид өвөлжөө, хавар­жаандаа байшин барь­чихаад амьдарч буй иргэд олон байдаг учраас малчид ч хамрагдах боломжтой.

Орон нутгаас хот руу чиг­лэсэн нүүдлийг сааруулж, зогсоохын тулд тухайн газар нутагт нь баригдсан барилгуудаас зээлээр авах нөхцөлийг бага ч болтугай ялгарвартай болгож өгөөч гэсэн хүсэлт их ирдэг. Үүнийг ч мөн судалж байгаа.

1980-аад оны дундуур амины орон сууцны зээл гэж 15 мянган төгрөг олгож байлаа. Тэр үед ийм маягаар боссон хороолол, хотхон зарим аймагт одоо ч бий. Тухайн үед материалыг нь барилгын материал хан­гамжийн үйлдвэрээс өгдөг бай­сан бөгөөд иргэд өөрсдөө, эс­вэл бусдаар бариулж болдог. Ингээд барьж дууссаны дараа барилга нь өөрийнх нь нэр дээр зээл болж бичигдэн, төлөгддөг байсан юм.

-Амины орон сууцны хо­роолол, хотхон барихын тулд иргэдэд тохиолддог гол бэрхшээл нь инженерийн шу­гам сүлжээний асуудал бай­­даг. Үүнийг хэрхэн шийд­вэрлэх вэ?

-СХД-ийн 30 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт баригдаж буй “Хилчин” хотхоны төслөөс харахад өөрийн өмчилж авсан газарт хувийн байшингаа ба­­­риад амьдрах бололцоо нээлт­тэй байгаа нь харагдсан. Тий­мээс бид инженерийн шугам сүлжээнд холбож өгөх ёстой. Эхний ээжинд гэрэл, цахилгаан, цэвэр ус, цэвэрлэх байгууламж гэх зэрэг боломжуудыг бүр­дүүлж өгөх нь чухал.

-Ганц, хоёр айлыг инже­нерийн байгууламжид хол­боход өртөг өндөртэй байх нь ойлгомжтой. Харин иргэд хороолол, гудамжаараа с­а­налаа нэгтгэж, хамтран ажил­ла­вал илүү үр дүнтэй болов уу?

-Өмнө нь Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банкнаас хэрэгжүүлж байсан төслүүдээс харж байхад цөөн айлыг хамруулсан сүлжээ үр ашиг муутай, тодорхой хэмжээний эргэлт байхгүй учраас хүйтэн нөхцөлтэй манай оронд хөлдөж, царцах зэрэг эрсдэл дагуулах гээд байдаг.

Тиймээс цэвэрлэх байгуу­ламжийг л гэхэд 5000 өрхийн хүрээнд нэгийг ба­рихад бо­лолцоотой гэдэг нь ха­рагд­сан. Тэгээд ч цэвэрлэх байгуу­ламж зэргийн технологи сай­­­­жирч, янз бүрийн үнэр га­­рах­гүй, цэвэрлэсэн усаа цэцэрлэгжүүлэлт зэрэгтээ ашиг­лах боломжтой гэх мэтээр өөрч­лөлтүүдийг хийх боломж байгаа.

Дулааны асуудлыг нь ца­хилгаан болон хийгээр зо­хи­цуулж, утаа бууруулах боломж бүрдэнэ. СХД-ийн шинэ хотхон шиг хорооллыг бид таван байршилд барихаар төлөвлөөд байгаа.

-Гэхдээ иргэдийн хувьд моргейжийн зээлийн урьд­чилгаа төлбөрийг багасгах эсэхийг байнга асуудаг. Энэ талаар Засгийн газрын зүгээс ямар нэгэн арга хэмжээ авах уу?

-Энэ төрлийн зээлийн тог­толцооны урьдчилгаа төл­бөрийг бууруулвал эрсдэл үүс­дэг гэдэг нь мэдрэгдсэн. Эдийн засгийн бусад хямрал ч да­гуулах эрсдэлтэй.

-Тэгвэл зээлийн хүүний тухайд хөдөлгөх боломж бий юу?

-Залуу гэр бүл болон зо­рилтод бүлэг рүү чиглэсэн арга механизмын талаар Зас­гийн газрын түвшинд ярьж байгаа. Бид ойрын үед шийдвэр гар­гана гэж бодож байна.

-Ялгавартай гэдэг нь хүү­гийн тухайд ярьж байна уу. Эсвэл арай өөр хэлбэрээр журамлах уу?

-Хүүгийн асуудлаар зохи­цуулж болно. Мөн зээлийн хүүний хөнгөлөлтийг Засгийн газар даах эсэхийг ч ярилцах болов уу.

-Хүн бүр тохиолог орон сууцанд амьдрахыг мөрөөдөж байна. Харин нийлүүлэлт нь 2014 онд ямархуу байх бол. Өөрөөр хэлбэл хэчнээн орон сууц ашиглалтад орох вэ?

-Барилгын хөгжлийн төв, Барилгын үндэсний ассоциаци ТББ болон бусад мэргэжлийн байгууллагууд хамтарч “Улаан­батар хот болон орон нутагт хэчнээн орон сууц баригдаж байна, цаашид хэд баригдах вэ, эрэлт хэр байна, иргэд ямар орон сууц хүсч байна” гэх зэргийн судалгаа хийдэг баг ажиллаж байгаа.

Удахгүй судалгааны дүн гарна. Бидний тооцоолж буй­гаар энэ онд 35 мянга орчим орон сууц ашиглалтад орно.

-Нийлүүлэлт нэмэгдэхээр орон сууцны үнэ тогтворжиж, буурах болов уу?

-Мэдээж энэ салбар хөрөнгө оруулагчдын сонирхох хэмжээнд байснаар л хөгжих ёстой. Тиймээс тодорхой хэмжээгээр ашгийн түвшин байна. Жилд 35 мянган орон сууц ашиглалтад орно гэдэг нь маш их тоо. Тэгэхээр үнэ тогтворжих хандлага руугаа орох байх.

Түүнчлэн хэрвээ энэ онд Байшин үйлдвэрлэх комбинат ашиглалтад орчихвол бид өвөл, зунгүй барилга барих бололцоо бүрдэнэ. Өөрөөр хэлбэл Бай­шин үйлдвэрлэх комбинат бүх бүтээц, бүтээгдэхүүнээ хий­чихнэ, зургийн компаниуд зургаа гаргачихна. Тэгэхээр барилгын компаниуд тэндээс сонголтоо хийгээд сургууль, цэцэрлэг, орон сууцаа ч барих боломжтой.

-Буянт-Ухаа хорооллын үнэ харьцангуй хямд байгаа. Цаашид энэ чигээрээ хямд үнэтэй барилга барих бололцоо хэр байгаа вэ?

-Амины орон сууц болон бусад хорооллыг үүнээс ч хямд барих санал тавьж бай­гаа. Мэдээж чанар, үр ашиг, байршлаас шалтгаалаад орон сууцны үнэ өөр байгаа. Ба­рилгын үнэ өндөр байна гэдэг нь тухайн иргэний худалдаж авсан үл хөдлөх хөрөнгө цаашид ч үнээ алдахгүй гэдэг нь бас ач холбогдолтой.

Амины орон сууцны м.кв-ыг 300-500 мянгад багтаая гэсэн саналууд ирж байгаа. Нийтийн орон сууцны үнийг тогтвортой байлгахын тулд газрыг нь үнэ төлбөргүй болгож, дэд бүтцийг нь болж өгвөл улсаас хийж өгөх юм.