УИХ-ын шинэхэн гишүүдийн дотроос Ховд аймгаас сонгогдсон С.Бямбацогт сүүлийн үед эдийн засгийн хямралын талаар нэлээд ярих болов. Угаасаа эдийн засагч мэргэжилтэй түүнтэй энэ удаа эдийн засаг ярихгүйг хичээлээ.
-Тиймээ, тийм юм болсон. Ер нь манай улс хавтгайрсан халамжаа цэгцлэх шаардлагатай л байгаа юм. Зэсийн үнэ өндөр байх үед маш их хэмжээний орлого төсөвт орж байсан. Тэр үед юу хийхээ сайн мэдэхгүй байснаасаа болж улстөрчид маань янз бүрийн байдлаар зарцуулж эхэлсэн л дээ. Гэтэл одоо орлого багасч төсөв алдагдалтай байгаа энэ үед алдаагаа буцааж яаж засах талаар бодох хэрэгтэй. Ер нь тэгээд зөв бүтэц, зөв тогтолцоотой байхгүй бол халам-жийн хавтгайрсан бодлого хүмүүсийг амьдрах чадваргүй болгоод байгаа юм. Ажил хийсэн хүнээ биш хийдэггүй хүнээ дэмжсэн бодлого яваад байна шүү дээ. Тийм болохоор аль болохоор ажил хийхгүй зүгээр суугаад байхыг бодох болсон байна. Тэр үүднээсээ би халамжийн хавтгайрсан бодлогыг цэг цэглье гэсэн санал тавьсан юм.
-Би зөвхөн залуу гэр бүлд өгөх мөнгөнөөс татгалзъя гэж яриагүй. Өнөөдөр Монгол Улсын сая хүүхдээс 800 мянган хүүхэд л халамж авч байгаа. Үлдсэн 200 мянган хүүхэд нь авдаггүй. Тэдэнд зориулж 24 тэрбум төгрөг төсөвлөдөг. Тэгэхээр амьдрал хүнд эмзэг давхаргын хүүхдүүдэд халамжаа өгье. Бүр нэмээд өгье. Харин амьдрал нь боломжтой айлын хүүхдэд өгөхөө байя гэхэд хүмүүс ойлгож татгалзах байх гэж бодсон. Бас нөгөө талаасаа залуу гэр бүлд өгч байгаа 500 мянган төгрөг бол үр дүнгээ өгөхгүй байгаа. Залуу байхад тэр мөнгөтэй мөнгөгүй гэрлэнэ, амьдарна. Хайр сэтгэл байхад бүх юм болдог шүү дээ. Хуримаа хийхгүй ч гэсэн амьдардаг.
Энэ 500 мянган төгрөгийг авахын төлөө хуурамч гэрлэлт ихсэх хандлагатай байгаа. Бас 500 мянган төгрөгийг өгдөг улс нь олон нугалаа гаргаж тийм ч бичиг баримт, ийм ч шинжилгээ гэх зэргээр завхруулж байгаа нь үнэн. Бүр хуримын ордон дээр 20 хоногийн сургалтад суулгаж байгаа. Бүр "Чиний мөнгийг өнөөдөр гаргаад өгье. Чи тэдэн төгрөг өгчих" гэх зэргээр хууль бус ажиллагаа их гарах болсон. Ийм учир шалт-гааны улмаас халамжийн бодлогоо цэгцэлье гэж бодсон юм.
-Ер нь бол би зөвхөн манай нам гэхгүй УИХ-ын бүх гишүүд халамжийн энэ хавтгайрсан бодлогыг болиулахыг дэмжинэ гэдэгт итгэж байгаа шүү.
-Энэ асуултад хариулахад мэдээж бид намын нэрээр дэвшиж, намын мөрийн хөтөлбөрөөр УИХ-д төрийн түшээ болж сонгогдсон нь үнэн. Гэхдээ бид УИХ-ын гишүүний тангаргаа өргөсөн хүмүүс Нэгдүгээрт, төрийн эрх ашиг, хоёрдугаарт намын эрх ашиг, гуравдугаарт, хувийн эрх ашгаа тавьдаг ч юм уу. Ингэж л ажиллахын төлөө тангаргаа өргөсөн шүү дээ. Хэрвээ намаас явуулж байгаа бодлого буруу байх юм бол намын эрх ашиг гэхгүйгээр төрийн эрх ашгаа л дээгүүр тавих зарчмаар цаашид ажиллах болно.
-Энэ удаа тийм мөнгө байхгүй шүү дээ. Өмнө нь өгч л байсан гэсэн. Гэхдээ үүнд төрийн албаны нэг дутагдал байгаа юм. Аймагт Засаг дарга гэж бий. ИТХ гэж байгаа. Түүний дарга нь бий. Гэтэл тэд биеэ даагаад аливаа зүйлийг шийдвэрлэхийн оронд УИХ-ын гишүүнээсээ зуураад байдаг. Малчид өвсгүй боллоо гэхэд л УИХ-ын гишүүн рүүгээ утасдаж байх. Нэг айлын гэр шатахад "Гэр байна уу" гээд ярьж байх жишээтэй. Ган зуд болоход бас л ярина. Бид очоод яах юм бэ. Бороо оруулж мөнгө өгөх үү. Энэ мэтээр УИХ-ын гишүүний асуудал их учраас тэр зовлонг нь шийдэхийн тулд нэг УИХ-ын гишүүнд 250 сая төгрөг өгдөг болсон байх.
-Би тэгж ойлгохгүй байгаа.
-Тийм гэсэн. Эхлээд 10 сая, 100 сая, Тэгээд 250 сая болсон гэж сонссон. Би бол тойргийн элдэв асуудлаа шийд л гэж өгч байгаа мөнгө байх гэж ойлгож байгаа шүү. Өдөрт л хэдэн арван захидал гуйлт ирэх юм байна шүү дээ.
-Миний хувьд би бодлогын түвшинд л ажлаа хийх ёстой болохоос сонгогчдынхоо хүссэн бүхнийг биелүүлэх шаардлагагүй гэж бодож байгаа. Тийм бололцоо ч надад байхгүй. "Хүнд загас барьж өгөхийн оронд загас барих аргыг нь зааж өг" гэж үг байдаг шүү дээ. Тийм болохоор асуудлыг бодлогын түвшинд нь шийдэхэд л хувь нэмрээ оруулна. Тэрнээс хүссэн болгоныг нь шийдэж өгч чадахгүй.
-Ер нь маш их сурч мэдэж байна шүү. Алдаа ч их гаргаж байна. Алдаанаасаа ч суралцаж байна. УИХ-ын гишүүн гэдэг бол улстөрчийнхөө хувьд хамгийн өндөр карьер нь энэ шүү дээ. Тэгэхээр энд л сурч боловсорч, хичээх хэрэгтэй.
-Энэ тухай бараг хүн бүхэн ярьсан шүү дээ. Мон-голын түүхэнд мартагдахын аргагүй үйл явдал болж өнгөрсөн.
-Хохирогч мөн. Сонгуульд ялчхаад намынхаа байрыг шатаалгачхаад байж байгаа нь хохирогч мөн биз дээ.
-Үнэхээр буруутай хариуцлага тооцохоор хүмүүс байвал хариуцлага тооцох нь зөв өө. Төр төмөр нударгатай гэдэг шиг хуулийн дагуу л шийдэх ёстой. Хэрвээ хуулиа мөрдөхгүй бол бид хуулийн дор амьдарна гэж яриад яах юм бэ. Гэхдээ бас хүүхэд эмэгтэйчүүдийн хувьд асуудлыг эргэж харах шаардлагатай байх.
-Минийх ч юу байхав. Би тодорхой хувийг нь эзэмшдэг.
-Үгүй л дээ. Нийгмийн бүтээн байгуулалтын салбарт ажилладаг. Баялаг бүтээдэг компани шүү дээ.
-Яг тэр материалыг чинь үзэх юмсан. Гэхдээ надад хамаагүй, би үзэх ёсгүй л дээ. Би тэр компанийн хувьцаа эзэмшигч нь болохоос эзэн нь биш шүү дээ. Тэр их хэмжээний архи оруулж ир-сэн гэдэг мэдээлэл худлаа гэдгийг хэлэх хэрэгтэй байх. Өнгөрсөн 2007 онд жаахан юм оруулж ирсэн байх. Мөн2008 оны эхний хагаст жаахныг оруулж ирээд 2009 онд юу ч оруулж ирээгүй. Тэр компани бас татваргүй барааны дэлгүүртэй.
-Тиймээ. Duty free.
-Ганцхан дэлгүүр ажиллуулдаг байсан.
-Тиймээ, мөн.
-Одоо жаахан юм үлдсэнээ зараад дуусгахыг хичээж байгаа гэсэн. Тэгээд л бушуухан салахын түүс болж байгаа байх.
-Үгүй, харин ч баярладаг.
-Яагаад гэвэл тухайн үед тэр дэлгүүрийн эзэд нь хэвлэлийн бага хурал хийлгээд "Манай дэлгүүрээс нэг шил архи аваад зүйл анги нь нэмэгдэж байгаа хүмүүс байвал бид гомдолгүй ээ. Хохиролгүй" гэдгээ мэдэгдсэн шүү дээ. Тэрний дагуу зүйл анги нь хүндэрч байсан хүмүүсийн зүйл анги нь хөнгөрсөн гэж сонссон шүү.
-Үгүй, би тэгж хүсээгүй. Тэгж ч хэлээгүй. Яахав тэр хүмүүс адилхан хүн учраас, тийм болохоороо болсон зүйд хүнлэг хандъя гэж бодсон байх. Тэр долдугаар сарын 1-ний асуудал дотор манай жолоочийн дүү хүртэл явж байгаа шүү дээ. Тэгээд бид бас адилхан л тэр зовлонг амсаад явж байгаа.
-Компанитай нь юу байхав. Би эдийн засагч мэргэжилтэй. Багаасаа хөрөнгийн зах зээлийг сонирхдог байсан болохоор нэлээд олон компанийн хувьцааг эзэмшдэг. Ер нь хувьцаа эзэмшдэгээрээ бол би хамгийн олон компанийн хувьцаа эзэмшдэг байж магадгүй юм. Ашигтай ажиллаж байгаа компанийн хувьцааг аваад л, жаахан тиймхэн санагдвал зарж л орхидог.
-Энэ асуултад ёстой хариулж мэдэхгүй байна. Манай ах нар, өөрөөр хэлбэл, улс орны бодлого тодорхойлдог хүмүүс мэдэх байх. Би бол улс төрд дөнгөж л орж ирж байгаа залуу шүү дээ. Тийм болохоор би юу ярих вэ дээ.
-Намын Удирдах зөвлөл, намын бага хурал шийдэг. Тэрнээс өмнө би тааж юм ярих нь зохисгүй байх л даа.
