МАН-ын Бага хурлын эхэнд намын дарга, УИХ-ын дарга М.Энхболдын тавьсан илтгэлээс товчлон хүргэж байна.

Эдийн засгийн хямрал засаглалын хямралтай хавсарлаа 

МАН-ын дарга М.Энхболд МАН-ын энэ удаагийн Бага хурал улс төр, нийгэм, эдийн засгийн өвөрмөц нөхцөл байдалд болж байгааг онцлоод “Эдийн засгийн хямрал гүнзгийрч, иргэдийн амьдрал доройтож, төр засагт итгэх итгэл алдарч, нийгмийн сөрөг хандлага давамгайлах боллоо.

Удирдлагын бүх шатанд хуулийг үл тоомсорлох аюул нүүрлэж, хууль дээдлэх зарчим тууштай мөрдөгдөхгүй байна. Иймд улс төрийн намууд нөхцөл байдалд нухацтай дүн шинжилгээ хийж, үндэсний эрх ашиг, аюулгүй байдал, тусгаар тогтнолоо эрхэмлэн дээдэлж, мэдрэмжтэй, шуурхай ажиллахыг цаг үе шаардаж байна” гэлээ.

Тэрбээр “Бид ардчилал, зах зээлийн эдийн засагт шилжсэн хөгжлийн 25 жилийн ололт, амжилтаа бататгах уу эсвэл уруудан доройтох уу гэсэн шийдлийн өмнө тулж ирээд байна. Монгол үндэстэн ХХI зуунд хурдтай хөгжиж, сэргэн мандах дүр зураг илт мэдрэгдсэн улс орныг манай нам 2012 онд эрх баригчдад хүлээлгэн өгсөн. Харин хоёр жил гаруйн дараа улс оронд эдийн засгийн болон засаглалын хямрал нүүрлэлээ.

Ардчилсан нам, МАХН, МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийн Засгийн газар байгуулагдсан цагаасаа зөвхөн нам, эвсэл, бүлэг фракцийнхаа эрх ашгийг урьтал болгон, аливаа асуудлыг олонхиороо хүч түрэн шийдэж ирсэн.

Төрийн хууль тогтоомжийг уландаа гишгэн, олон мянган мэргэшсэн төрийн албан хаагчдыг намын угшил, үзэл бодлоор нь хоморголон халж, төрийн албыг “төрлийн алба” болголоо. Шинэчлэлийн Засгийн газрын буруу бодлого, үйл ажиллагааны улмаас улс орон өр зээлийн дарамтад орж, ард иргэдийн амьдрал улам дордсоор байна. Өөрөөр хэлбэл, сүүлийн хоёр жилд Ардчилсан нам засаглах чадваргүй гэдгээ харууллаа.

Шинэчлэлийн гэх Засгийн газрын алдаатай бодлого, тооцоо судалгаагүй зарцуулсан их хэмжээний хөрөнгө мөнгө хоёрхон жилийн өмнө дэлхийд гайхагдаж байсан Монгол Улсын 17.5хувийн эдийн засгийн өсөлтийг 2.7 дахин багасгаж эдийн засгийг хямралд хүргэлээ. Тухайлбал, энэ оны эхний 10 сарын нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлээс харахад татварын орлого 914.1 тэрбум төгрөгөөр,  төсвийн орлого 797.6 тэрбум төгрөгөөр тасарлаа. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэл 47 хувьтай байна.

Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд банкны салбарын хугацаа хэтэрсэн зээл дөрөв дахин, чанаргүй зээл хоёр дахин нэмэгдэж, зээлийн өрийн үлдэгдэл 12.7 их наяд төгрөгт хүрсэн нь банкны системийг эрсдэлд орууллаа. Үүнээс болж 2015 онд банк, санхүүгийн хямралд орох нөхцөл байдал үүсч болзошгүй байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ 30-80 хувь өссөнөөр иргэдийн худалдан авах чадвар буурлаа.

Гадаадын хөрөнгө оруулалт энэ оны найман сарын байдлаар 627.2 сая ам.доллар болсон нь 2012 оны наймдугаар сартай харьцуулахад 5.4 дахин буурсан үзүүлэлт юм.

Үндэсний аудитын газрын дүгнэлтээр улсын өрийн хэмжээ 50 хувиар буюу 5.8 их наяд төгрөгөөр нэмэгдэн 17.7 их наяд төгрөгт хүрч жилийн ДНБ-ээс даваад байна. Өнгөрсөн онд зөвхөн “Чингис” бондын хүүгийн төлбөрт 98.9 тэрбум төгрөг төлжээ.

Зөвхөн 2013 онд “Чингис”, “Самурай” бонд зэргийг оруулахгүйгээр Шинэчлэлийн Засгийн газар нийт 5 их наяд 818 тэрбум төгрөгийн өрийг шинээр тавьсан гэж Үндэсний аудитын газрын дүгнэлтэд тусгасан байна. Эндээс харахад Засгийн газар өрийн сүлжээнд орсон, өрийн дарамт бодит зүйл болсон нь батлагдаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ 30-80 хувь өссөнөөр иргэдийн худалдан авах чадвар буурлаа.

Энэ оны есөн сарын байдлаар Монгол Улсад бүртгэлтэй нийт аж ахуйн нэгжийн 49.2 хувь буюу 54337 нь хаалгаа барилаа. Баялаг бүтээгч, татвар төлөгчдийн тоо эрс буурах болсноор ажилгүй иргэдийн тоо нэмэгдэж, улмаар ажилгүйдэл, орлогын хомсдолоос үүдэлтэй ядуурал өсөх хандлагатай байна.

Иргэдийн дийлэнх нь тэтгэвэр, цалингийн зээлтэй, амьдралаа тарчигхан залгуулж байна. Энэ оны эхний есөн сарын байдлаар 196,0 мянган тэтгэвэр авагч ахмадууд 351,3 тэрбум төгрөгийн тэтгэврийн, 259,7 мянган ажиллагсад  1.4 их наяд төгрөгийн цалингийн зээлтэй байна.  Улс орны улс төр, эдийн засгийн нөхцөл байдал болон ард иргэдийн аж амьдрал цөхрөнги байдалд хүрээд байна” гэв.

21 аймгаар хоёр удаа тойрч, иргэд сонгогчидтой уулзлаа

Өнгөрсөн хугацаанд намын Удирдах зөвлөлийн гишүүд, УИХ дахь намын бүлгийн гишүүд 21 аймгаараа хоёр удаа тойрч, намын гишүүд, дэмжигчид, иргэд сонгогчидтой уулзаж, улс орны өнөөгийн байдал, цаашид авах арга хэмжээний талаар санал солилцлоо. Намрын чуулган эхэлснээс хойш 21 аймгийн 330 сум, нийслэлийн есөн дүүрэг, хороодод хүрч ажиллах аян өрнүүлж, одоогийн байдлаар гурван аймаг, таван дүүрэгт “Ардын индэр” цуврал уулзалт хийсэн.

Үндэсний зөвшилцөлд уриалсан намын XXVII Их хурлын шийдвэрийн дагуу 10 гаруй улс төрийн намуудын дарга, ерөнхий нарийн бичгийн дарга нарын түвшинд найман удаагийн уулзалт зохион байгуулж, улс орны амин чухал, язгуур эрх ашгийг хөндсөн есөн асуудлаар зөвшилцөж ойлголцох, хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Уулзалтуудын үр дүнд сонгуулийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцэн нэгдсэн саналаа УИХ-ын ажлын хэсэгт хүргүүллээ.

МАН-ын бүлэг манлайлж ажиллав

Ерөнхий сайд ч үгүй, Сангийн сайд ч үгүй үед, эрх баригчид төсөвтөө анхаарал тавих сөхөөгүй байх зуур МАН-ын бүлэг 2015 оны төсвийн төслийг цаг хугацаанд нь батлууллаа. 2015 оны урсгал зардлыг 149.6 тэрбум төгрөгөөр бууруулж чадлаа. Бүлгийн гишүүдийн санаачилгаар төсөвт байгууллагын бүтэц орон тоог 2012 оны түвшинд хүргэхээр болсон нь эрх баригчид төрийн албыг данхайлгаснаа хүлээн зөвшөөрсний илэрхийлэл болов.

Үнийн өсөлт, инфляцийн түвшинтэй уялдуулан цалин, тэтгэврийг 30-аас доошгүй хувиар нэмэгдүүлэх шаардлагыг манай намын бүлгээс удаа дараа Засгийн газарт тавьж шахаж шаардаж ирсэн. Үүний үр дүнд Засгийн газар энэ оны 2 дугаар сараас тэтгэврийг 2,5-15 хувиар, төрийн албан хаагчдын цалинг дунджаар 10 орчим хувиар нэмэгдүүлсэн.

Цалин, тэтгэвэр нэмэгдүүлсэн хувь хэмжээ нь 2012-2013 оны үнийн өсөлт, инфляцийн түвшний дөнгөж 40 хувийг нөхөж байгаа бөгөөд 2014 оны инфляцийг тооцвол ирэх онд цалин, тэтгэврийг 30-аас доошгүй хувиар нэмэгдүүлэх шаардлагатай байгаа юм. Энэ талаарх байр сууриа бид 2015 оны төсвийн төслийг хэлэлцэх явцад тодорхой илэрхийлж байсан боловч ердөө 10 хувиар нэмэгдүүлэх хэмжээний хөрөнгө төсөвт тусгагдлаа.

Ард түмний нэрээр зээлж авсан "Чингис", "Самурай" бондын хөрөнгийг улсын нэгдсэн төсөвт нэгтгэхийг намын бүлгээс удаа дараа шаардаж ирсэн. Бидний тавьсан шаардлагыг Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл дэмжиж, бондын хөрөнгийг төсөвт тусгах, үр ашигтай зарцуулах, холбогдох сайдад хариуцлага тооцох агуулга бүхий зөвлөмжийг гаргалаа. Энэ бүхэн намын бүлгийн гишүүдийн бүтээлч, санаачилгатай шийдлүүдийг эрх баригчид сонсдог, хүлээн авдаг, дэмждэг болж байгаагийн нэг баталгаа юм.

Засагт хамтрах, эсэх талаар орон нутгийн намын хороод, иргэдийн саналыг сонссон

Илтгэлийн дараагийн хэсэгт шинээр томилогдсон Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэгээс УИХ-д суудалтай бүх намуудад хамтарч Засгийн газар байгуулах талаар тавьсан зөвшилцөх санал, энэ чиглэлээр хийгдсэн ажлуудыг багтаасан байна.

Улс төрийн энэ нөхцөл байдалтай холбогдуулан МАН-ын Удирдах зөвлөл, УИХ дахь МАН-ын бүлэг хэд хэдэн удаа хуралдаж, УИХ-ын гишүүн Су.Батболдоор ахлуулсан зургаан гишүүний бүрэлдэхүүнтэй зөвшилцөх ажлын хэсгийг байгуулж, эрх баригчидтай зөвшилцлийн ширээний ард суусан.

УИХ дахь намын бүлгээс зөвшилцөх ажлын хэсэгт парламентын тогтолцоог боловсронгуй болгох чиглэлээр Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон эдийн засгийн хямралаас гарах арга зам, эрчим хүч, дэд бүтэц, уул уурхайн томоохон төслүүдийг эргэлтэд хэрхэн яаж оруулах, Засгийн газрын өр, зээлийн талаар авч хэрэгжүүлэх бодлого, төлөвлөлт, улс төрийн намын болон сонгуулийн эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, орон нутгийн түвшинд хамтран ажиллах арга хэлбэрийг тодорхой болгох асуудлын хүрээнд санал солилцож байр сууриа нэгтгэн, зөвшилцөх үүрэг чиглэл өгсөн. Энэ  дагуу ажлын хэсгүүд ямар зөвшилцөлд хүрснийг МАН-ын дарга М.Энхболд танилцуулав.

Засагт хамтрах эсэх асуудлаар намын даргын дэргэдэх Зөвлөхүүдийн танхим байр сууриа илэрхийлж, аймаг, орон нутгийн намын хороодоос санал авч, энэ асуудалд ард иргэд ямар байр суурьтай байгааг судалсан. Мөн аймаг, нийслэл, дүүргийн намын хорооны тэргүүлэгчдийн байр суурийг тодруулсны үндсэн дээр дээрх асуудлыг намын Бага хуралд хэлэлцүүлэхээр оруулж ирснээ МАН-ын дарга М.Энхболд танилцууллаа.

"Стратеги” академи Улаанбаатар хотын 9 дүүргийн 1100 иргэн, Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Дорнод, Дархан-Уул, Завхан, Өмнөговь, Сүхбаатар, Увс, Ховд, Хэнтий нийт 10 аймгийн 1300 иргэн, нийгэм, улс төр, эдийн засгийн салбарын 100 эрдэмтэн судлаачид, нийт 2500 хүнийг хамруулсан судалгаа хийжээ.

Улсын хэмжээнд авч үзвэл судалгаанд оролцсон нийт иргэдийн 47,4 хувь нь “МАН Засгийн газарт орж, хамтран ажиллах нь буруу”, 52,6 хувь нь МАН Засгийн газарт орж, хамтран ажиллах нь улс орныг эдийн засгийн хямралаас гаргах зөв зүйтэй гарц мөн гэсэн хариулт өгчээ.

Засгийн газарт хамтарсан тохиолдолд Ардын намд ямар давуу тал болон шинэ боломжууд гарч ирэх, үүсэх сул тал ба эрсдэлийг судалж, мэргэжлийн хүмүүсээр дүн шинжилгээ хийлгэснээ танилцуулав.

Тэрбээр Засгийн газарт хамтран ажиллах, эсэх Бага хурлаас гарсан шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрч, эв нэгдлийн зарчмаар асуудалд хандаж ажиллана гэдгээ намын нөхдөдөө илэрхийллээ.