УИХ-ын гишүүн Н.Энхболдтой ярилцлаа.

-УИХ-аар Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцэж байна. МАН уг хуулийн төсөл дээр нэлээд өөр байр суурьтай байгаа?

-Хамгийн эхний асуу-дал бол УИХ, нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага хоёрын хоорондын ялгааны талаар хүмүүс их зөв ойлголттой байх нь чухал байна. Гол маргаан үүнээс л үүдэл-тэй. АН-ын гишүүдээс боловсруулан хэлэлцэж байгаа одоогийн хуулийн төсөл бол УИХ-тай нэлээд адилтгасан төсөл. Тиймээс үүнд зарчмын зөрүүтэй олон зүйл байна. Тухайлбал, уг хуульд. пропорциональ системийг оруулсан. Энэ нь нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллагын хуулиар дамжуулан намын төлөөллийг зориуд оруулж ирж байна. Үүнээс улбаалан орон нутагт олон жил яригдаж ирсэн улстөржилт, талцал хуваагдлыг багасгая гэсэн яриа, сүүлийн хэдэн жил гарч ирсэн хандлагын эсрэг байна.

Энэ мэт олон зүйл байгаа учир манай нам зарчмын хувьд уг хуулийн төслийг дэмжих боломжгүй гэж үзэж байгаа. Уншигчид санаж байгаа байх. Түрүүчийн УИХ-ын хамгийн сүүлийн чуулганы үеэр УИХ-ын нэлээд олон гишүүд хамтарч нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага, орон нутгийн засаг захирааны байгууллагын шинэчлэлийн талаар Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр дамжуулан нэмэлт, өөрчлөлт оруулъя гэсэн зүйл ярьж байсан. Тэр ч байтугай хуулийн төсөл санаачилж, өргөн барьж ч байлаа.Харин өнөөдөр АН энэ байдлаараа олонхиор хүч түрэн, асуудлыг өөртөе ашигтай байдлаар батална гэж байгаа бол хуучин яриагаа сэргээж, Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж. асуудлаа цогцоор нь шийдвэл яагаад болохгүй гэж гэсэн яриа манай намын гишүүдээс гарч байна.

Үүнийг өнөөдөр (өчигдөр) болсон бүлгийн хурлаар ч зарим гишүүд хэлсэн. Хэрэв ийм чиглэлийн асуудал гараад ирвэл УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд шахагдаж, Орон нутгийн сонгуулийн хуулийг ийм маягаар хоёрын хооронд гаргаж байснаас хууч-наар нь явуулчихвал өнөөг хүртэл яригдаж ирсэн хандлага, хөгжлийн шаардлагатай уялдан Үндсэн хуулиа өөрчлөх, түүнтэй уялдуулаад бусад хуулиудаа ч боловсронгуй болгоё гэсэн яриа гарч байгаа. Бид энэ талаар албан ёсоор санал хурааж, бодлогоо тодорхойлоогүй ч үйл явц хэрэв ийм байдлаар өрнөвөл дээрх байдлаар асуудалд хандана гэдгээ ярьсан. Энэ мэтчилэнгээр хуулийн төслийг цаашид дэлгэрэнгүй яривал санал нийлэхгүй байгаа маш олон асуудал бий. Тиймээс нэг удаагийн ярилцлагаар яриад барахгүй учир яриагаа товчильё.

-Гэхдээ уг асуудалд олонхи шийдвэрээ аль хэдийнэ нэгтгэчихээд байгаа биз дээ?

-Засгийн газрыг хамтарч байгуулсан "Шударга ёс" эвслийн нэг хэсэг Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулиар завсарлага авчихаад байгаа. Бид хоёр, гурван талын уулзалтууд хийж байна. Өчигдөр гэхэд гурван бүлгээс гарсан ажлын хэсэг уулзалдсан. Асуудлыг ярьцгааж байна. Үйл явц ч өрнөж байна. Хамгийн гол'нь хуулийн төсөл энэ байдлаараа гарч болохгүй. Хэрэв ингэж гарвал нэлээд их нэмэлт, өөрчлөлт оруулна гэж манай болон "Шударга ёс" эвслийн бүлгээр ярьсан.АН-ын бүлэгтэй ч гэсэн зөвшилцлийн асуудлыг ярь байгаа. Бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат болон АН-ын ажлын хэсгийн ахлагч Р.Гончигдорж гишүүн нартай уулзсан. Ингэхдээ одоогийн төслийн ийм ийм заалтуудтай саннал нэгдэж байна. Харин ийм зүйл дээр нь санал нийлэхгүй гэдгээ хэлсэн. Энэ байдлаар зөвшил-цөөд яриад явж л байна.

-Таны яриаг анзаарч байхад МАН, "Шударга ёс" эвсэл хоёр хамтарч орон нутгийн сонгуульд оролцоно гэсэн яриа үнэн болж таарч байна уу даа?

-Манай нам уу?

-Тийм. МАН?

-Наадах чинь их л хол ташаа мэдээлэл байна даа.

-Өнгөрөгч лхагва гаригт намуудын удирдлага уулзаж. сонгуульд хэрхэн оролцох талаар нарийн тохиролцоогоо хийсэн гэсэн мэдээлэл бий шүү дээ?

-Энэ бол зүгээр нэг намын удирдлагууд уулзаад шийдчих асуудал биш. Намын холбогдох байгууллага улс гөрийн шийдвэр гаргаж, УИХ дахь намын бүлгийн гишүүд нь ажиллаж байж шийдэх асуудал. Тиймээс одоохондоо манай хоёр нам хамтарч сонгуульд оролцоно гэж ярьсан зүйл алга байна

-УИХ-аар Төсвийн тодотголын тухай хуулийнтөслийг хэлэлцэжбайна. Улсын төсөв нэлээд их хэмжээний алдагдалд орсон, орлогынэх үүсвэргүй болсонзэргээс төсвийн тодотгол хийж байгаа гэх. Энэ бүхэн нь МАН Засгийн эрхэнд байхдаа хэтэрхий үрэлгэн байдлаар хандсантай холбоотой хэмээн тайлбарлах хүмүүс бий? .

-Дангаар, хүч түрэн, бүх зүйлийг олонхиор шийднэ гэж бодож явтал нийгэм. эдийн засаг, санхүү, улс төрийн бодитой бэрхшээл тулгараад ирэхээр МАН урд ингэсэн хэмээх яриа гаргаж байгааг үгүйсгэхгүй. Тэгж байгаа ч болов уу гэж би бодож байна. МАН дангаараа засгийн эрхэнд байсан дөрөв. таван сарын хугацаандаа улсын дансыг улайлгаад хаячихна гэж юу байхав дээ. Хамтарсан Засгийн газрын үед гаргасан шийдвэрүүдээ хэрэгжүүлээд холбогдох мөнгөнүүдээ зориулалтынх нь дагуу зарцуулж байгаад л эрхээ шилжуүлж өгсөн.

-Төсвийн тодотголтой холбоотойгоор АН-ынхан хүүхдийн мөнгө олгох тухай ярьж байгаа. Үүнд ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Халамжийн бүх зүйлүүдийг зогсоож, ганцхан хүүхдийн мөнгө олгох тухай ярьж байгаа нь өрөөсгөл гэж үзэж байгаа. Халамжийн шинэ тогтолцоо бий болгоод, хавтгайрсан халамжийг зогсоож, шинэ маягаар явах хуулиуд гарсан. Үүнийг л хэрэгжүүлэх тал дээр ажиллах ёстой. Түүнээс бус бүгдийг нь зотсоож, ганцхан хүүхдийн мөнгөөр халхлах тухай асуудал байж болохгүй.Хоёрдугаарт, манай бүлгээс барьж байгаа нэг тодорхой байр суурь бол зайлшгүй туслалцаа дэмжлэг үзүүлэх ёстой хүмүүст нь бидний өмнө нь нэрлэж заншасанаар 21 мянган төгрөгийг өгөх ёстой гэж үзэж байгаа. Энэ ч үүднээс ажлын хэсэгтээ чиглэл өгсөн. Хэрэв орлого, зарлагын дотор өнөөдөртөө зайлшгүй тулчихсан зүйл байхгүй л бол бусад зүйлээс нь хасаад 21 мянган төгрөгийг нүдээ олсон, амьжиргаа нь болохгүй байгаа хүмүүст олгох тухай санал тавина гэж бодож байгаа. Энэ чиглэлээр ч асуудал боловсруулж байгаа. Ер нь ч хуулийн төсөл боловсруулж, төсвийн тодотгол хэлэлцэх үеэр зарчмын зөрүүтэй саналаа гаргаад явна. Ингэж хуулиа ч өргөн барьж, саналаа ч хураалгана гэсэн бодолтой байгаа.

-Ээлжит бус чуулганы үеэр бүлэг байгуулах тухай буюу УИХ-ын Дэгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэх нь эргэлзээтэй байна. Ер нь энэ чуулганы үеэр уг төслийг хэлэлцэж, МАН бүлэгтэй болж амжих болов уу?

-Энэ бол хэлэлцье гэвэл таван минут хүрэхгүй л асуудал. Бүр нэг минутын л зүйл. Индэр дээрээс зарлаад л гүйцээ. Ганцхан ийм хүсэл, сонирхол л олонхид байхгүй байгаа нь маш тодорхой байна. Үүний цаана ямар зорилго байсан бэ гэдэг нь одоо харагдаж байна. Тухайлбал, нэлээд амин чухал асуудлаа МАН-ын оролцоогүйгэзр шийдээд явчихъя гэсэн төлөвлөгөөтэй байсан нь мэдрэгдэж байна шүү дээ.

-Танай намын зарим гишүүд бүлэг байгуулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхгүй бол гишүүнийхээ бүрэн эрхээс татгалзана хэмээн мэдэгдэх боллоо. Ер нь цаашид МАН бүлгээ албан ёсоор байгуулах тухай ямар үйл ажиллагаа явуулах вэ?

-Бүлэг байгуулах тал дээр нам арга хэмжээ аваад байх шаардлага байхгүй. Бүлэг байгуулагдчихсан. Үүнийг олон дахин ярьж байгаа. Үндсэн хуулиар МАН-ын бүлэг аль хэдийнэ байгуулагдчихсан. Үүнийг зөвхөн улс төрийн намууд бус ард түмэн ойлгож байгаа. Тэр байтугай манай бүлгийг албан ёсоор зарлаж өгөхгүй байгаа хүмүүс ч ойлгож байгаа. Ганцхан УИХ-ын Дэгийн дагуу саналаа өгч, асуудалд не-леөлөх зүйлд саад болж, энэ хооронд нь өөрсдөдөө ашигтайгаар асуудлыг шийдэх гэж оролдож байгаа зорилготой л холбоотой болохоос бус бүлэг байгуулах тухай асуудал аль хэдийнэ шийдэгдсэн. Өөрөөр хэлбэл, зургадугаар сарын сүүлээр Монголын ард түмэн сонгуулиа өгөхдеө МАН-ыг бүлэгтэй нь хамт УИХ-д сонгочихсон.

-Гэхдээ бүлэг баталгаажаагүй болохоор танай гишүүдийн санал шийдвэрт нөлөөлж чадахгүй байна шүү дээ?

-Би дээр хэлсэн, зарим асуудлаар зөвшилцөл явагдаж байна гэж. Ер нь парламент гэдэг бол өөрөө зөвшилцлийн байгууллага. Үүнийг хүмүүс эрхбиш ойлгож байна, ичиж байна. Тиймээс зөвлөлдөх ёстой, ярихгүй бол болохгүй нь гэдгийг ойлгож эхлээд байна. Гэхдээ манай бүлэг ганцаараа бусад нам, эвслээс тэс өөр зүйл яриад байгаа зүйл байхгүй шүү дээ. Тийм болохоор бидний гаргаж байгаа санал, санаачилгыг дэмжиж байгаа бүлэг байна. Тодорхой асуудалд санал нэгдэж байгаа сул гишүүд ч байна. Бид ингэж байр сууриа нэгтгээд явбал АН-ын дураараа гаргах гэж байгаа шийдвэрт тодорхой хэмжээний завсарлага, залруулга хийх боломж бий гэж үзэж байгаа. Энэ чиглэлээр ч бид "Шударга ёс" эвслийн бүлэг, бусад бие даагч гишүүдтэй ажиллаж байгаа зүйл бий.

-Гэхдээ бүлгээс үүдэлтэй асуудал нь бүр зодоон боллоо?

-Энэ бол бүлэг байгуулахтай холбоотой болсон зодоон биш. УИХ дээр хэлэлцэж буй асуудлаасаа болоод маргасан. Маргахдаа нэг рүүгээ хэлэх хэлэхгүй үгээр довтолсон. Би бүр сайн санаж байна, "Чи хойно сууж байх ёстой хүн шүү" гэдэг чинь шоронд сууж байх ёстой хүн гэсэн үг биз дээ. Хэвлэлээр гарсан зураг, бичлэгийг хүмүүс харсан байлгүй дээ, хэн нь хэнийгээ эхэлж цохсныг. Тиймээс бүлэг байгуулахтай холбоотой зүйл биш. Бүлгийг Г.Баярсайхан, АН байгуулдаг ч юм биш. Энэ бол хувь хүмүүсийн хоорондын харилцаанаас л үүдэлтэй зүйл.

Н.Энхболд: Амин чухал асуудлаа МАН-ын оролцоогүйгээр шийдчихье гэсэн төлөвлөгөөтэй байсан байна