УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэнтэй ярилцлаа.

-Мэдээж хэрэг дараа дараагийн бие даагчдад үлгэр жишээ болох зам мөрийг гаргаж өгнө. Намын бүлэг гэх мэт ямар нэг улс төрийн дарамт шахалтгүйгээр ард түмний төлөөллийн үүргийг хэрэгжүүлдгээрээ намын нэрээр сонгогдсон бусад гишүүнээс давуу талтай юм. Өөрөөр хэлбэл өмнөх парламентаас ялгагдах нэг онцлог бол олон түмний эрх ашиг, дуу хоолойг Их хуралд илүү илэрхийлэх болно.

-Сонгуульд оролцсон мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэх, үйл ажил­лагаагаа нэгтгэе гэсэн зорилгоор бид гурав зөвлөл байгуулж байна. Дуугарвал дуу нэг, дугтарвал хүч нэг байя гэсэн санаа.

-Парламентад олонхийн суудал авч чадаагүй тул намын удирдлагуудад хариуцлага тооцох ёстой гэх мэдэгдлийг МАН-ын залуу гишүүд гаргаад байгаа. Та МАН-ын гишүүн байсны хувьд юу гэж бодож байна?

-Би тэдний тавьж буй асуудлыг дэмжиж байгаа. Сонгуулийн үр дүнгийн хариуцлагыг намын удирдах зөвлөл бүрэн бүрэлдэхүү­нээрээ хүлээх ёстой. Түүнээс биш удирдлага дотроо сэлгээ хийснээр хариуцлагаас мултрахгүй, бас шинэчлэгдэхгүй. Энэ олон жилд юугаа хийж байсан хүн юм гэж олон түмэн хэлэх байлгүй дээ. Алдаатай шийдвэрүүдийг гар өргөж дэмжчихээд одоо би өөрөөр явна гэхэд хүн итгэхгүй. Ялагдлын гол үндсэн шалтгаан болсон намын нэр солих шийдвэрийг бүгд л толгой дохин дэмжсэн дээ. Мөн УИХ-ын сонгуультай нийслэлийн иргэдийн хурлын сонгуулийг хамт хийх шийдвэрийг бүлэгт тулгаад л аваад гарчихсан. Одоо харъя. МАН-ын авсан суудал дээр МАХН болоод бие даагчдыг нэмэхээр олонхийн суудал авахаар байгаа биз. Энэ бол "та бүхэн алджээ" гэдгийн хангалттай хариулт. Өөр ямар хариулт байх ёстой юм. Бүр мөхөөх гээд байна уу. Намаа ийм байдалд хамтдаа оруулчихаад явчихаж чадахгүй, бас л нөгөө албан тушаалтайгаа зууралдсан хэвээрээ. Одоо хариуцлагаа хүлээж намаа шинэчилж чадахгүй юм бол орон нутгийн сонгуульд бүр сөхөртлөө унах биз. Үүнийг бас л хүлээн зөвшөөрөхгүй өөрсдийнхөөрөө тайлбарлаж суугаа.

-Энэ удаагийн МАН-ын ялагдал чухам юунаас шалтгаалсан юм бол?

-Болох, бүтэхгүйгээ шүүн тунгааж ярьж чаддаггүй. Дарга нарынхаа амыг харж толгой дохисоор ийм байдалд хүрлээ л дээ. Олон талаас нь ярилцъя гэхээр хавчиж шахаад, хөөж туугаад нохой шиг боорлоно. Аргагүй л арга барилын хувьд хоцрогдчихоод байгаа юм. Ялагдлын хувьд бол 2008 оны сонгуулийн үр дүн, олон түмний итгэлийг ганцаараа дааж явж чадахгүй гээд хамтарснаас үүдэлтэй. Хямрал тулбал бид ганцаараа дийлэхгүй ээ гэж зарласан биз дээ. Тэгээд ч болоогүй ард түмний голоогүй нэрийг өөрсдөө голоод сольчихсон нь ялагдлыг бүр урьдчилан баталгаажуулаад өгчихсөн. Мөн бид гол зорилгынхоо төлөө нэгдэх соёл, ухаан дутсан. Тодруулбал, биднийг хажиглахын оронд ялалтад хүрэхийн төлөө хамтрах ёстой байхгүй юу. Тэгвэл олон түмний дэмжлэг намд хэрэгтэй л байсан. Түүнчлэн сонгуулийн хуулийг УИХ дахь олонхи байж өөрсдөдөө ашигтай хийж чадаагүй. Жишээ нь, нийслэлийн ИТХ-ын сонгуулийг хамт хийх, өмнө ялалт байгуулсан мажоритар тогтолцоогоо өөрчилсөн гэх мэт алдаа гаргасан.

-Удаан саатуулж болохгүй. Ард түмний эрх ашгийг зөвхөн сонгуулийн хэд хоногт санадаг байж таарахгүй. Эдийн засгийн өсөл­тийн хурдац биднийг хүлээхгүй байна. Урьдчилж бодож, төлөвлөсөн биш араас нь дагасан бодлогоор яваад байгаагаас үр дүн нь муу байна. Нэг өдөр ч гэсэн үнэтэй. Оюу толгойгоо гадныханд өгөх болохоороо нэг өдөр хэдэн сая доллар алдлаа гээд хашгирдаг атлаа төрийн ажлыг хэдэн өдөр, сараар саатуулахдаа санаа зовохгүй байгааг би ер ойлгохгүй юм. 2008 онд хоёр сараар саатуулж УИХ-аа байгуулж байснаа давтах гээд байна уу гэх хар төрж байна шүү.

-Эвслийн Засгийн газрыг байгуулахдаа яамдын тоог нэмэгдүүлнэ гэсэн яриа яваад байгаа. Үнэхээр ийм шаардлага байгаа гэж үү?

-Одоо бид цомхон, чадварлаг гэсэн улс төрийн хандлагаар Засгийн газрын бүтцийг шийддэг аргаасаа татгалзах цаг болсон. Эдийн засаг маань 17 дахин томорлоо. Тэр хэмжээгээр асуудлуудын цар хүрээ тэллээ. Ийм үед ачаагаа дааж явах бүтэц чухал. Яам гэдэг чинь бодлого гаргах ёстой. Гэтэл манай яамд өдөр тутмын гүйцэтгэх ажилтайгаа зууралдахаас хэтэрдэггүй. Хэтэрхий улс төржиж, цомхотгосоор байгаад ийм байдалд хүргэсэн. Өөрөөр хэлбэл, яамд бодлого боловсруулах чадваргүй болсон байна. Аливаа асуудалд хандахдаа судалгаа, шинжилгээгүй ханддаг гэсэн үг л дээ.

Соёлтой хэллэгээр бол шинжлэх ухаанч бус байдлаар асуудалд ханддаж байгаа хэрэг. Энэ нь орчин цагт төрийг сулруулах нэг үндэс болдог. Жишээ нь, Боловсролын яамны Ерөнхий боловсролын газар 5-6 хүнтэй.

Ийм хүний нөөцтэйгээр яаж боловсролын бодлого гаргах вэ дээ, өдөр тутмын гүйцэтгэх ажлаа ч дийлэхгүй. Боловсролын тогтолцоо суларсны нэг шалтгаан бол энэ юм. Тиймээс сайн засаглалтай Засгийн газар байхын тулд ажлынхаа ачааг үүрэх чадамжтай, бүтэцтэй байх ёстой. Нөгөө талаар урт, дунд хугацаанд бодлого төлөвлөлт хийдэг бүтцийг бий болгож, хяналт, хариуцлагын тогтолцоогоо сайжруулаад явбал үр дүн гарна.

-Сонгогч түмэн шинэчлэлт, өөрчлөлтийг хүсч байгаагаа энэ удаагийн сонгуулиар илэрхийллээ. Өөрөөр хэлбэл, тодорхой нэг нам эвсэлд засаг байгуулах хэмжээний суудал олгосонгүй?

-Энэ бол улс төрийн намуудад ард түмний итгэл суларч буйг харуулж байна. Аргагүй шүү дээ. Үзэл бодлоороо гэхээсээ ард түм­нийхээ нэрийг барьж эрх ашгаараа нэгдэж хамтарч тоглоод байхаар чинь итгэл буурч л таарна.

-Одоо МАНАН-г ард түмэн хүлээж авахгүй нь тодорхой. Тиймээс одоогийн эвсэж буй хэлбэр зөв байх.

-Таныг хамтарсан Засгийн газарт орж, аль нэг яамны сайд болж магадгүй байгаа гэсэн яриа байсан. Энэ үнэн үү?

-Цуурхал. Ийм асуудал огт хөндөгдөөгүй.

-Одоогоор энэ талаар бодсон зүйл алга. Бие даагч гишүүн ганцаарддаггүй юм гэдгийг харуулахын төлөө ажиллая гэсэн бодол байна. Өөрсдөө намын нэрийн ард нуугдаж үлдэх зорилгоор өмнө ялалтад хүргэсэн "хүнээ сонгодог" мажоритар тогтолцоог өөрчилсөн нь бодит үнэн юм. Энэ нөхдүүд намаа нэгмөсөн өөрсөдтэйгөө хамт сөхрүүлэх гээд байгаа юм байлгүй дээ.