УИХ-аар Хөдөлмөрийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах зэрэг хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж байгаатай холбогдуулан Хөдөлмөрийн сайд Я.Санжмятавтай хуулийн төслийн талаар ярилцлаа.

-Хөдөлмөрийн тухай хуулиар аймаг бүрт Хөдөл­мө­рийн хэлтэс байгуулахаар ярьж байна. Энэ нь хэчнээн хүний бүтэцтэй, ямар үүрэг чиглэлтэй байх вэ?

-Хөдөлмөрийн яам шинээр байгуулагдсантай холбог­дуулаад аймаг бүрт хөдөлмөрийн хэлтэс ажил­лахаар болсон. Үүнд шаардагдах санхүүжилт 2013 оны улсын төсөвт суучихсан. Өмнө нь аймгуудын Хөдөө аж ахуй, жижиг дунд үйлд­вэрийн газарт ажиллаж бай­сан хүмүүсээс татан нэгт­гэж, 9-10 хүний гурван алба­тай хэлтэс байгуулахаар төлөвлөж байна. Эдгээр хүмүүс нь хөдөлмөр эрхлэлт, жижиг дунд үйлдвэрлэл, мэргэж­лийн сургалт гэсэн чиг­лэлийг хариуцаж ажил­лана. Хамгийн гол нь, мэр­гэшсэн чиглэлээр нь ажил­луулах нь зүйтэй гэж үзсэн.

-Сумдад мөн адил Хөдөл­мөрийн хэлтэс байгуулна биз дээ. Хэрэв байгуулагдвал хэч­нээн хүн ажиллах вэ?

-Сумын хөдөлмөр эрх­лэлтийн асуудлыг нэг л хүн  хариуцаж ажиллана. Хөдөл­мөрийн төв бирж гэж хуучин ажиллаж бай­сан. Хөдөлмөрийн яам бай­гуу­лагдсанаас хойш үүнийг өргө­жүүл­сэн. Одоогоор есөн дүүргийн 130 хороонд “И” бирж ажиллаж байна.  

-Хөдөөгийн ихэнх суманд интернэт сүлжээ бай­даг­гүйгээс  ажилд орох хүсэлтэй хүмүүс хаа­на хан­дахаа мэддэггүй. Хөдөл­мөрийн хэлтсийн үүргийг сумын түвшинд яаж зохион  байгуулах вэ?

-Ирэх жилийн гурав­дугаар сар гэхэд бид бүх сумдад бирж байгуулахаар төлөв­лөсөн боловч интер­нэтэд холбогдоогүй нэлээд сум байна. Тиймээс ирэх жил 150 суманд “И” бирж байгуулахаар төлөвлөж байгаа. Ингэснээр  тухайн хүн ямар ажил хайж байгааг сумаа­саа мэдэх бололцоотой.  Хөдөл­мөрийн асуудал хариуцсан мэр­гэ­жилтэн нь ажлын байрны талаар мэдээлэл өгөх зорилготой юм. Хүмүүс өмнө нь мэдээллээ авчихаад өөрийн талаар мэдээлэл өгөх бололцоогүй байсан. Харин ирэх гуравдугаар сараас энэ талаар зохицуулалт хийхээр болсон. Ингэснээр ажилд орох бэрхшээл багасна. 

 -Сум хөгжүүлэх чиг­лэлээр улсаас  их хөрөнгө гар­даг. Гэтэл зарим нь хөдөл­мөр эрхлэлтийн зээл биш арилжааны зээл болж хувир­сан байдаг. Үүнийг тас­лан зогсоох талаар ямар ажил хийх вэ?

-Бидний гол зорилго бол энд тэндэхийн ажилд зуучлахаас гадна тухайн орон нутагт ажлын байр бий болгох зорилт тавьж байгаа. Тиймээс “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан”-гийн хөрөнгөөр төрд богино хугацааны зээл өгөөд эргэж төлөгддөггүй байс­ныг эцэс бол­гохын тулд ажилгүй байгаа иргэдийн судалгааг нэгтгэн гаргаж байна. Бид жилд малаа хоёр тоолдог мөртлөө хаана хэдэн насны хүн ажилгүй байгааг хараахан гар­гаж чадаагүй. Энэ Засгийн газар ажиллая, хөдөл­мөрлөе гэсэн хүнд бо­лолцоо олгохын төлөө байх болно.  

-Таны тооцоогоор нэг аж­лын байрыг бий болгоход хэдий хэмжээний мөнгө шаар­дагдах вэ?

-Хуучин нэг сая төгрөгөөр ажлын байр бий болгоно гэсэн зорилт тавьж байсан юм билээ.

Одоогоор бидний тооцож үзсэнээр сум, аймаг, дүүрэгт дунджаар 4.5 орчим сая төгрөгөөр нэг ажлын байр болгох бололцоо байна.

Тухайлбал, 2011 онд Сум хөгжүүлэх сангаас нэг суманд 50 сая төгрөг өгсөн. Удахгүй шинэ удирдлагууд томилогдохоор 50 сая төгрөгөөр санхүүжилтийг нь нэмэгдүүлнэ.

2013 онд хүн ам хамгийн багатай суманд л гэхэд 50 сая төгрөг нэмж төсөвлөнө. Мөн хөдөлмөр эрхлэлт болон малжуулах чиглэлээр 50 сая төгрөг төсөвлөхөөр тооцсон. Ингэхээр тухайн сум 200 сая төгрөгийн төсвөөр багагүй ажил хийнэ шүү дээ. Хамгийн гол нь, тухайн сумын удирдлагуудад хийе, бүтээе гэсэн эрмэлзэл байх хэрэгтэй. 

-Хэрэв энэ ажлыг бие­лүү­лээгүй суманд хариуцлага тоо­цох талаар хуульд заа­сан уу?

-УИХ-аар хуулийн төс­лийг хэлэлцэх явцад хариуц­лагын тогтолцооны талаар шийд­вэрлэх боломжтой.

-Мэргэжлийн бо­ловс­ролын сургалтын бүсийн ар­га зүйн төв байгуулна гэж байна. Манай улсад  мэр­гэжил сургалт үйлд­вэрийн 45 төв үйл ажиллагаа явуул­даг. Тэгэхээр бас нэг дав­харга нэмэгдэх юм биш үү?

-Мянганы сорилтын сангаас тоног төхөөрөмжүүд нь өгөгдөөд багш нарыг нь  чадавхжуулах зорилгоор “МСҮТ-ийн бүсийн арга зүйн төв” гэдэг сургалт болсон. Энэ нь МСҮТ-ийн санхүү­жилтэд орчихсон учир хөрөнгө шинээр нэмэг­дэхгүй. Хамгийн гол нь, Мянганы сорилтын сангаас энэ асуудлыг хуульчлах шаард­лагатай гээд байгаа юм. Улсын хэмжээнд мэр­гэж­лийн боловсролын сургал­тын зургаан бүс бий болно. Тухайлбал, баруун бүсийнх нь Завхан аймгийн МСҮТ-д байрлана. Түүнээс биш орон тоо нэмэгдэхгүй.   

-Хөдөлмөрийн хэлтсийн даргыг яамнаас томилохоор хуульд заасан байна. Ер нь, энэ босоо удирдлагын тогтолцоог болих хэрэгтэй юм биш үү. Яамнаас аймгийн хөдөлмөрийн хэлтсийн дар­гыг томилохоор Засаг дарга­даа захирагдахгүй байна гэх асуудал гардаг шүү дээ?

-Хэлэлцүүлгийн үеэр энэ талаар ярилцах хэрэгтэй. Ер нь, Хөдөлмөрийн хэлтэстээ эрх мэдэл өгөхгүй бол болох­гүй юм билээ. Суманд хүний эрхийн асуудал, байгаль орчныг хамгаалах зэрэг асуудал их гардаг шүү дээ. Тиймээс үүнийг зохи­цуулахын тулд энэ тогтол­цоогоор явах нь зүйтэй гэж үзсэн юм.