-Танай намын бүлгээс Засгийн газрыг огцруулах санал гар­гасан ч санасандаа хүрсэнгүй. Таны хувьд огцруулах үндэс­лэл, хүрэх үр дүнг хэрхэн урьдчилан харж байсан бэ?

-Нам бол улстөрийн зохион бай­гуулалт. Улстөр ч хамтын шийдвэртэй багийн тоглолт. Тэр утгаараа манай намын бүлгээс Үндсэн хууль болон бусад хэд хэдэн хууль зөрчсөн үндэслэлээр Ерөнхий сайдад хариуцлага тооцох саналаа УИХ-д гаргаж хэлэлцүүлсэн. Ард­чилсан нийгэмд хууль зөрчсөн л бол Засгийн газар цөөхөн сар ажилласан, Ерөнхий сайд, ямар нэгэн гавьяат үйлстэн байхаас үл хамааран хариуцлага хүлээх ёстой. Манай бүлэг энэ зарчмаар асуудалд хандсан. Харин эцсийн шийдвэрийг яаж гаргах, Ерөнхий сайдад хариуцлага тооцох, үгүй нь УИХ-ын эрх мэдлийн асуудал. Улстөрийн намууд, ер нь хэнтэй ч хуваалцахгүй энэ эрх мэдлийнхээ хүрээнд УИХ шийдвэрээ гаргасан. Үүгээр асуудал дуусч ард хоцорсон. Харин үр дүнгийн тухайд би арай өөр бодолтой байгаа.

-Ямар…?

-Хуулийн хэрэгжилтийг Засгийн газар хангаж, УИХ-ын өмнө Ерөнхий сайд хариуцдаг. Хэрвээ Засгийн газар нь, Ерөнхий сайд нь хуулиа зөрчөөд байвал энэ улсад хэн хууль мөрдөх юм. Хууль биелүүл гэж хэнд шаард­лага тавих юм, нэгдүгээрт.Хоёду­гаарт, Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээнүүдэд сөрөг хүчний, иргэний нийгмийнхэн, эдийн засагчид бизнесийнхэн, мэргэжилт­нүүдээс хяналт тавих боломж, бололцоо бараг алга. Ил тод байдлыг, оролцоог хангаж чадахгүй байгаа нь хяналт сул байх, авлига хээл хахууль газар авах гол нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Гуравдугаарт, эдийн засгийн өсөлт буурч бүтээн байгуулалт эхэлж, эрчимжиж чадахгүй байгаад Засгийн газар бодитой дүгнэлт хийх ёстой. Энэ гурван зүйл дээр УИХ-ын гишүүдийн зүгээс Засгийн газарт сайтар са­нуулж, цаашид гарч болох том алдааг бага дээр нь засч залруулах анхаа­руулга өглөө. Засгийн газар ч том сануулга авсан байх. Энэ бол үр дүн.

-Та бодитой дүгнэлт хийхгүй байна гэлээ, жишээ нь ямар асуудал дээр вэ?

- МАН, АН-ыхан Засгийн газарт хамтарсны хүчинд олон зүйл хийсэн. Улс орны хэмжээний, олон жилээр гацсан томоохон төслүүдийг хам­тарсны хүчинд хөдөлгөж чадсан. Хамтарсны хүчинд амаргүй нөхцөлд, цаг хугацаа шаардсан олон ажлын ард гарч эдийн засгаа 18 хувиар өсгөж байсан нь бидний хамтын хүч. Гэтэл үүнийгээ “хөөс байсан” гэх нь бодитой дүгнэлт биш. Урдах руугаа чихсэн ийм улстөрийн дүгнэлт ажилд нэмэр болохгүй. Нэгэнт ачаа даах гэж байгаа бол эргэж буцахгүйгээр урагшаа харж ажиллах хэрэгтэй. Ямар ч ажил үгүйсгэлээр урагшаа явдаггүй. Тэр тусмаа засгийн ажил. Тийм цаг зав ч Засгийн газарт байдаггүйг Ерөнхий сайд байсны хувьд би сайн мэднэ.

-Хамтарсны хүчинд олон зүйлийн ард гарсан гэдгээ АН-ынхан ч хэлдэг. Жишээ болгож голдуу Оюутолгойг нэрлэдэг. Үүнээс өөр ямар амжилтад хүрсэн бэ, таны­хаар?

Хамтарсны хүчинд амаргүй нөхцөлд, цаг хугацаа шаардсан олон ажлын ард гарч эдийн засгаа 18 хувиар өсгөж байсан

-Эдийн засагт бодитой өсөлт гарсан. 18 хувийн өсөлт гарсан. Барилга, уул уурхай, хөдөө аж ахуй, газар тариа­лан­гийн салбарт өсөлт гарсан. Жи­жиг дунд үйлдвэрлэлийг эр­чим­тэй хөгжүүлэх суурь, эхлэлийг тавьж чадсан. Ажилгүйдэл, ядуу­рал буурч эхэлсэн. Нэг ёсондоо эдийн засаг тогтворжиж эхэлсэн учраас манай Засгийн газраас энэхүү өсөлтөө хүн рүүгээ чиглүүлэх, айл болгоны босгыг давуулах бодлого барь­сан. Энэ хүрээндээ Хүний хөг­жил сангийн хуулийг батлуулж, эдийн засгийн орлогоос ард тү­мэндээ хуваарилж эхэлсэн. Эхлээд цалин, тэтгэврийг дунд­жаар 2.5 дахин нэмэгдүүл­сэн. Хүний хөгжил сангаас ард тү­мэндээ 21 мянган төгрөг олгож эхэлсэн.

-21 мянгыг “Халамжийн хөтөлбөр байсан” гэж эрх баригчид шүүмжлээд бай­гаа?

-Хэрвээ халамжийн хөтөл­бөрийг эхлүүлсэн автор хайж байгаа бол сонгуулиар бэлэн мөнгө амлахыг санаачлагч нь АН-ынхан өөрсдөө хүүхдийн 10 мянгаар эхлүүлж байсан. Энэ нь буруу байснаа одоо ухаарч байгаа юм уу,  байр сууринаа­саа ухарч байгаа юмуу мэдэх­гүй, өнөөдөр огт өөр юм ярьж байна л даа. Хараад байхад АН-ынхан цаг үеийг харж байгаад, ялангуяа сонгуульд орох боло­хоороо зүүний чиглэлийн на­мын байр суурьтай болоод ирдэг. Сонгуульд ороод олон суудалтай юмуу, цөөнх боло­хоороо буцаад барууны чиглэл­тэй нам болчих юм. Өнөөдөр бол сонгуулийн үеэр ид амлаж явсан зүүнээсээ нүүдэл хий­гээд баруун талдаа гарчихсан тууж явах жишээтэй. Улстө­рийн нам ингэж үзэл баримтлал, бодлого нь тогтворгүй, ойр ойрхон бууриа сэлгэж явах нь  буруу л даа.

-Танай намд ийм “өвчин” байхгүй юу. АН-ын нэг саяыг давуулаад 1.5 сая болгон амлаж явсан санагдах юм?

-Манай нам өөрийн гэсэн үзэл бодол, тогтсон үзэл ба­римт­лалтай. Түүндээ тууштай, ямар ч тохиолдолд чинээлэг дундаж давхаргыг бий болгох ёстой гэж үздэг. Төрийн бодлого нь хүнээ дэмжсэн, эдийн зас­гийн бодлого нь зах зээлд суу­рилж төрийн зохицуулалттай явах ёстой гэж үздэг. Бид сон­гуульд олонхи байсан ч, цөөнх болсон ч энэ байр сууринаасаа буцаж байсан удаагүй. Амлас­наа өгдөг, биелүүлдэг.

-21 мянгыг халамжийн хөтөлбөр байсан тухайд... ?

Засгийн газрын бодлогын хүрээнд бид иргэн бүртээ 21 мянган төгрөг хуваарилсан.

-Чинээлэг дундаж давхар­гыг бий болгохыг зорьдог нь зүүн төвийн намуудын гол зарчим. Манай намын энэ зарчим, эдийн засгийн өсөлтийг ард иргэддээ жигд хүртээх Засгийн газрын бодлогын хүрээнд бид иргэн бүртээ 21 мянган төгрөг хуваарилсан. 21 мянга бол Монгол Улсын бүх иргэнд жигд хүрдэг төрийн бодлого байсан шүү. Энэ бол эхлэл бөгөөд 21 мянгыг цаашид эдийн засагтай­гаа уялдуулаад өсгөх ёстой. Байгалийн баялгаасаа ашиг хуваарилж амжилтад хүрсэн Норвеги улсын сан, Аляскийн зэрэг сангууд ч ингэж багаас эхэлж байсан түүхтэй. Хорин нэгэн мянгаас гадна бид хүн рүүгээ чиглэсэн бодлогын хүрээнд иргэдээ эрүүл, боловс­ролтой болгох бодлого хэрэг­жүүлсэн. Бага насны хүүхдийн эрүүл мэндийн үнэ төлбөргүй  үзлэгийг орон даяар явуулсан. Боловсролын системд Кембрижийн стандартыг нэвтрүүлж эхэлсэн.

-Өнөөдөр бүтэхээ бай­чихлаа гэх  зургаан хувийн хүүтэй орон сууцны зээл энэ бодло­гын хүрээнд гарсан шийдвэр үү?

-Тийм. Тодорхой судалгаа, мэргэжлийн байгууллагын дүг­нэл­тээр эхлүүлсэн ажил. Мон­гол­банкны өнөөдрийн удирдла­гууд хамтарсан засгийн үед байсан. Тэдний болон мэргэжилтнүүдийн судалгаа тооцоог үндэслэж хүүг зургаан хувиар тогтоосон. Монголбанкны ерөн­хийлөгч Н.Золжаргал тухайн үед Монголбанкны тэргүүн дэд ерөнхийлөгч байхдаа “Ерөнхий сайд аа, манайхан бүх тооцоо судалгааг хийлээ, хүү зургаан хувь байхад болно оо” гэж та­нил­цуулж байсан. Харин өөрийн чинь асууснаар энэ хөтөлбөр бүтэхээ байсан гэдэгтэй би санал нийлэхгүй. Эдийн засгийн өсөлт буурч зарим нэмэлт ачаалал ирж, төсөвт хүндрэл үүссэн учраас Засгийн газрын зүгээс энэ бодлогыг эргэж харж байна гэж ойлгож байгаа. Энэ байж болох л асуудал, Засгийн газрын эрх. Уг нь сэтгэл байгаад зүтгэх юм бол хүүгийн хэмжээ зургаагаараа явахад болохгүй юм­гүй. Яагаад гэвэл энэ хөтөл­бөрт аль болох бага орлоготой хэс­гийг түлхүү хамруулах ёс­той. Үүний тулд зарим ачааллыг төр өөр дээрээ авахад ч буруу юм байхгүй. Хүүгийн хэмжээ бага байж л бага, дунд орлоготой иргэдээ илүү олноор хамруу­лах боломжтой. Энэ бол бидний шинээр хийх гэж байгаа биш, Сингапур зэрэг улс орнуудын яваад амжилтад хүрсэн сайн жишээ.

-Засгийн газарт хяналт сул байна гэх юм. Өмнө нь танай Засгийн газарт  тийм сайн байсан юм уу?

-Манай Засгийн газрын үед Оюутолгой, Тавантолгой болон бусад бүтээн байгуулалтын ажлын хэсгийг хоёр намаас байгуулж, харилцан хяналт тавьж явдаг байсан. Дээр нь салбар хариуцсан сайд нар нь ордог. Засгийн газрын төвшинд ингэж харилцан хяналттай ажил­лахаас  гадна, аж ахуйн бай­гуул­лагын төвшинд янз бүрийн томилгоо бүтээн байгуулалтын ажлыг хийхдээ аль болох нээлт­тэй байж улстөрийн намууд,  иргэний нийгмийнхэн, нийгмийн зүгээс хяналт тавих боломжийг хангаж, оролцоог нэмэгдүү­лэхийг хичээдэг байсан.

Харилцан хяналттай хам­тарч ажилласны хүчинд бид бодлогын болон бүтээн байгуулалтын олон ажлын хөрс суу­рийг бэлдэж эхлүүлж чадсан. Заримыг нь ажил нь эхлэхэд бэлэн болгоод сонгуультай золгосон. Гэтэл одоо тийм хяналт, оролцоог хангасан юм алга. Нэг талыг хэт их барьж байгаа нь харагдаж байна.

-Ажил нь эхлэхэд бэлэн болгоод сонгуульд орсон гэж ямар бүтээн байгуу­лал­туудыг хэлж байна вэ?

-ТЭЦ Y-аас эхлээд хэд хэ­дэн бүтээн байгуулалтын жаг­саалт бий. Ганц жишээ хэлэхэд бид Хөгжлийн банкаар барь­цаалж босгосон бондоороо  тө­лөвлөсөн бүтээн байгуулалтаа бодитой эхлүүлж амжаагүй. Цаг хугацаа гараагүй. Мөнгө нь оройтож хавар дөрөвдүгээр сард, зургадугаар сард болох  сонгуулийн ажил гэхээсээ хийр­хэл нь эхэлчихсэн үед орж ир­сэн л дээ. Гэхдээ бид санхүү­жүүлэх төслүүдийнхээ шийдвэ­рийг гаргаж, техник эдийн зас­гийн үндэслэлийг боловсруулж, санхүүжилтийг шийдэж өгөөд сонгуульд орсон. Уг нь бид эхлээд  Засгийн газрын бонд гар­гая гэж бодсон юм.

Хөгжлийн банк дээр 20 гаруй тэрбум төгрөгийн хүү гарсан гэж шүүмжилдэг. Одоо бүр 1.5 тэрбумын бондод  хүү төлнө шүү дээ

УИХ зөв­шөөрөөгүй арилжааны банкуу­дынхаа эх үүсвэр, дотоод нөөц боломжоо бүрэн ашиглаагүй байж  гадаад зах зээл дээрээс Засгийн газрын бонд босгох шаардлагагүй гэж Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байн­гын хорооноос шийдвэр гарга­сан. Нэгэнт парламент зөвшөө­рөөгүй учраас Хөгжлийн бан­каа­раа бонд босгосон. Засгийн газрын бондыг бодвол банкаар барьцаалж бонд босгох амар­гүй л дээ. Нэг банкинд итгэх, бүхэл бүтэн улсын Засгийн газарт итгэх хоёр харилцан адилгүй. Тэгэхдээ л бид тухайн үедээ боломжийн хүүтэйгээр  570 сая долларын эх  үүсвэрийг босгож чадсан. Одоогийн Зас­гийн газар энэ мөнгийг ашиг­лаад, бүтээн байгуулалт руу оруулаад явж байгаа.

-Бондоор хийх бүтээн байгуулалтаас илүүтэй хүү­гийн төлбөр нь шүүмжлэлд их өртөх юм. Хөгжлийн банк­ны хүүгийн төлбөр хэтэрлээ, төсвийн мөнгөнөөс хүү төлж байгаа нь буруу гэсэн шүүмж­лэл сонгуулиар их явсан.Одоо 1.5 тэрбумыг бас хүүгээр нь шүүмжлээд байх юм?

-Хүүгийн тухайд Хөгжлийн банк дээр 20 гаруй тэрбум төгрөгийн хүү гарсан гэж шүүмжилдэг. Одоо бүр 1.5 тэрбумын бондод  хүү төлнө шүү дээ. Ер нь  хүү хаанаас гарах нь гол биш. 1.5 тэрбумын хүүг Монголбанк­наас гаргах, арилжааны бан­куудтай хамтарч гаргах,  Хөгжлийн банкны бондынхыг  төс­вөөс гаргах нь хэлбэрийн хувьд өөр байж болно. Эцсийн дүн­дээ Монгол Улсаас гарч бай­гаа, монголчууд бидний л мөнгө. Хүүгийн мөнгө хаанаас, хэний халааснаас гарав гэдгээр талцаж маргах нь утгагүй, ач холбогдолгүй. Хамгийн гол нь бондын мөнгөөрөө үндсэн зээ­лээ, нэмээд хүүгийн төлбөрөө нөхөх хэмжээний эрэлт үүсгэж  бодитой үр дүн гаргах, эсвэл тийм хэмжээний бодитой бү­тээн байгуулалт бүтээх  төслөө онож санхүүжүүлэх нь хамгийн чухал.

-Ер нь засгийн ажил заа­вал залгамж чанартай байх ёстой юу. Танай Засгийн газраас залгамжлагдсан ямар ажил байна вэ. Таныг Ерөн­хий сайд байх үед Тэргүүн шадар сайд байсан хүн өнөөд­рийн Засгийн газрыг тэргүүлж байна шүү дээ?

-Шинэчлэлийн Засгийн га­зар шинээр бодлого хэрэг­жүүл­нэ гээд л байгаа. Би хувь­даа төрийн залгамж чанар байх ёстой, хамтраад шийдсэн аж­лын­хаа эцсийн үр дүнг бүрэн гаргах хэрэгтэй. Одоо хараад байхад хэлбэрийн чанартай шинэчлэл давамгайлж байх шиг байна. Харин агуулгын чанартай ямар шинэчлэл хийхийг нь нийгэм хараад хүлээгээд л байгаа. Ер нь өмнөх засгийн үед хөндлөнгийн хяналттай, иргэний нийгмийнхэн, мэргэжилтнүү­дийн оролцоотойгоор бидний хамтаараа шийдсэн асуудал арай л голтой, дүн нуруутай байсан гэдэг би итгэлтэй явдаг. Жишээ нь, манай Засгийн га­зар шинээр тавих төмөр замын 51 хувь нь төрийн мэдэлд байх ёстой. Үлдсэн 49 хувийг нь стратегийн хөрөнгө оруулагчдыг татах хэлбэрээр тэдэнд эзэм­шүүлье гэж шийдэж байсан. Энэ засаг ярьж, ярьж эргээд бидний хамтаараа шийдсэн шийдвэр дээр буулаа гэж ойлгож байгаа. Дотроо жижиг сажиг өөрчлөлт ор­сон байхыг үгүйсгэхгүй. Суурь зарчим, агуулга нь хэвээрээ үлдлээ. Тавдугаар цахил­гаан станцыг бид Азийн хөгж­лийн банкны төслөөр техник эдийн засгийн үндэслэлийг нь нэлээд бодитой хийлгэсэн. Өөрийн улсын мэргэжилтнүүдийн санаа оноог авсан. Тенде­рийг нь зарласан. Одоо энэ засаг байршлыг нь өөрчилье гэж байх шиг байна. Тэгж болно. Гол нь  төр засгийн ажлын  залгамж чанараа хадгалаад, тэр дундаа засч сайжруулаад явах ёстой. Бид ч тэгдэг байсан.

-Жишээ нь…?

-Оюутолгойн гэрээг сайж­руулъя гэж хэд хэдэн өөрчлөлт оруулж байсан. Зээлийн хүүг бууруулсан. Манай талын 34 хувийг илүү баталгаатай болгож тодотгосон, ордын лицензийг бусдад зарахааргүй болгож Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээнд өөрчлөлт оруулсан. Үүнээс гадна хөрөнгө оруулал­таа нөхсө­ний дараа Монголын талын хувийг 51-д хүргэхийг заавал 30 жил гэж хүлээх­гүйгээр наана нь авч үзэж болох тухай ярилцаж байсан. Засгийн ажил энэ мэ­тээр чанаржаад сайж­раад  явах ёстой. Гол нь засч сайжруулах гэж байна гээд таг зогсоож гацааж болохгүй. Тэ­гээд хэсэг хугацааны дараа хэлбэрийн төдий өөрчлөлтөөр шинээр эхлүүлэх нь Монголд бүр л хохиролтой. Тавантолгой дээр сайжруулах ёстой л гэж байна. Тийм байж болно, гэтэл тэ­рийгээ нээлттэй, ил тод, хяналттай зөв хийж чадаж байна уу, үгүй юү гэдгийг мэдэх бо­лол­цоо алга.

-Тавантолгой гэснээс энэ ордоос иргэн бүрт хуваа­рилсан хувьцаа, хөрөнгийн зах зээл гээд танай Засгийн газрын ажлууд чимээгүй болчихлоо.  Бодлого буруу байсан уу, эсвэл цаагуураа ажил явж байгаа юм болов уу?

Тавантолгойн ордоос ир­гэд­дээ 1072 хувьцаа олгох, аж ахуйн нэгжүүддээ давуу эр­хээр хувьцаа эзэмших сонголтыг бид хийсэн.

-Тавантолгойн ордоос ир­гэд­дээ 1072 хувьцаа олгох, аж ахуйн нэгжүүддээ давуу эр­хээр хувьцаа эзэмших сонголтыг бид хийсэн. Энэ бол хөрөнгийн зах зээл дээр бүртгэгдсэн, олон улсын гэрээ дүрмээр явах ажил. Ажил явж байгаа эсэх нь  айхтар харагдахгүй байгаа гэдэгтэй санал нэг байна. Гэхдээ таг зогсчихсон гэж бас бодохгүй байна. Иргэн бүрийн 1072 хувь­цаа бол цаас байх ёсгүй. Одоо энэ ажил цаашаа, иргэд компа­ниудын хувьцаа нь мөнгө болж, үнэ ханш нь өсч буурч зах зээлийнхээ эргэлтэд орж явах ёстой.

-Хувьцаатай холбог­дуулж асуухад компаниудыг олон нийтийн засаглалтай болох ёстой гэж  Ерөн­хий­лөгч хаврын чуулганы нээлт дээр анхааруулж хэлсэн. Та өмнө, намынхаа Бага хурал дээр энэ тухай хөндөж бай­сан. Олигархийн засаглалаас олон нийтийн засаглалд гэж томьёоллоо эвгүй хэлсэн үү, ажил болж эхлээгүй. Үнэхээр боломж байгаагүй юү?

-Засгийн газар  шууд хий­чих, компаниуд шууд хувьцаа гаргаад эхлэх ажил хараахан биш л дээ. Ер нь уул уурхайн, төрийн өмчийн томоохон ком­па­ниуд, Монголын баялгийг түшиглээд дэлхийн зах зээл дээр гарчихсан, тэндээс мөнгө босгочихсон гадаадын болон үндэсний компаниуд наад зах нь 10-аас доошгүй хувиа Мон­голын хөрөнгийн бирж дээр хувьцаа болгож гаргах ёстой.

Тэрийг нь худалдаж авах боломж  Монголын ард түмэн, олон нийтэд ижил тэгш нээлттэй байх ёстой. Ялангуяа хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх, компанийн засаглалыг сайжруулах, ил тод байдлыг хангах талаар манай Засгийн газар нэлээд ажил хийсэн. Бодлогыг нь гаргасан.

Дэлхийн хө­рөнгийн зах зээл, Хөрөнгийн биржүү­дийн сонгодог, анхдагч нь болох Лон­донгийн хөрөнгийн биржтэй гэрээ байгуулж дэд бүтцээ шийдэж эхэл­сэн, технологийг нь оруулж ирэхээр тохиролцсон. Хүмүүсээ сургаж эхэлсэн. Энэ бүхнийг системтэй явуулж байсан. Одоо ажил үргэлжлээд явж байгаа гэж бодож байна. Хөрөнгийн зах зээлийг боловсронгуй болгох, ялангуяа Засгийн газрын, тэтгэврийн болон хөрөнгө оруулалтын сангуудыг хөрөнгийн зах зээлийн үйл ажил­лагаанд идэвхтэй оролцуулах болом­жийг хангасан эрхзүйн орчныг иж бүрнээр нь шийдэх гээд энэ салбарт хийх ажил их бий. Миний хувьд одоогоор Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн төсөл дээр нэлээд ажиллаж байна. Хэрвээ эрхзүйн орчин нь зөв бүрдэж чадвал Монголын үндэсний томоохон компаниуд ч олон нийтийн өмчлөлтэй болох ёстой. Ийм сонирхол, шаардлага олон нийтэд ч, үндэсний компаниудад ч бий байх.

-Ер нь компаниуд олон ний­тийн өмчлөлтэй байхын давуу тал юу вэ?

-Компанийн засаглалыг сайжруу­лах, олон нийтийн засаглалтай компаниудыг бий болгох, үүнд нь хувьцаа худалдаж авах хэлбэрээр иргэд идэвхтэй оролцох, хяналттай, нээлттэй байдаг нь сайн засаглалын гол чанар.  Олон нийтийн өмчлөлтэй болох нь компанийн засаглалыг ил тод тунгалаг байлгадаг. Хоёрдугаарт компанийн менежментийг улстөрөөс хараат бус байлгана. Тэнд улстөрчид ах дүү амраг саднаа томилуулах боломжгүй, улстөр эдийн засгийн бүлэглэлүүд үр ашиггүй шахаа хийх бололцоогүй. Тэнд зөвхөн чадвар, туршлага, мэдлэгт суурилсан менеж­мент  үнэлэгддэг. Өөрөөр хэлбэл, нээлттэй компанийг мэргэжлийн бус юмуу, чадвар муутай хүн удирдаад явах  бололцоогүй. Үүнээс гадна зөв­хөн арилжааны банкны зээлээр биш, хөрөнгийн зах зээл дээрээс эх үүсвэр босгох боломжтой.

-Ерөнхий сайд байсан хүний хувьд нөхөрсөг зөвлөгөө өгөөч гэвэл энэ Засгийн газарт та юу зөвлөх вэ?

-Бид хэдийгээр хоёр өөр нам ч, явж байгаа зүг, эцсийн зорилго маань нэг. Энэ Монгол Улсынхаа хөгжлийн төлөө, хойч үедээ өнөөдрийнхөөс илүү сайхан амьдрал цогцлооё гэж зорьж байгаа. Өнөөдөр дэлхийн эдийн засаг хүндэрлээ гэж байна. Гэтэл биднийг хамтраад засаг барьж байсан 2009 онд дэлхийн эдийн засгийн хямрал оргил үедээ хүрч байсныг АН-ынхан мэдэж л байгаа.

Манай Засгийн газар Хөгжлийн банкны 570 саяас гадна  БНСУ-аас 300 сая доллар, мөн БНХАУ-аас зээл  авахаар тохирсон байсан.

Манай Засгийн газар Хөгжлийн банкны 570 саяас гадна  БНСУ-аас 300 сая доллар, мөн БНХАУ-аас зээл  авахаар тохирсон байсан. Шинэчлэлийн Засгийн газар дээр нь нэмээд 1.5 тэрбум долларын бонд босголоо. Ажил хийх санхүүгийн эх үүсвэр байна. Үүнийгээ бүтээн бай­гуулалтын ажлаа эх­лүүлж, чанартай хийх хэрэгтэй. Бидний үед гарсан эдийн засгийн эерэг өөрчлөлтүүдийг дандаа УИХ, Засгийн газар, улстөрийн на­мууд  дангаараа хийгээ­гүй. Бид  иргэ­ний нийгэм,  төр,  ху­вийн хэвш­лийн түнш­лэлийг жинхэнэ утгаар нь хөгжүүлэхийг хи­чээж ажиллаж байсан. Тэд­ний дэмжлэг орол­цоо их байсан. Одоо харин ийм ха­рилцаа суларч, чи­мээгүй болж. Энэ тийм зөв дохио биш. Энэ бүхэндээ зөв дүгнэлт хийж арагшаа бага хараад  урагшаа зүтгэж ажиллаасай. Засгийн зөв ажлыг  хойш чангаагаад байх шаард­лага, сонирхол сөрөг хүчинд огт байхгүй. Бид урагшаа хараад хийж байгаа ажлын зөвд нь ташуур, бурууд нь анхааруулга болж явъя л гэж байгаа. Улстөрийн дүг­нэлтээр эдийн зас­гийг өөд татдаггүй. Харин гадаад, дотоод орчин­доо бодитой хийсэн зөв дүгнэлт бол ажилд ус агаар шиг тустай.

-Сая Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн сайд нарын төвшний ху­ралдаан Улаан­баа­тарт боллоо. Энэ ний­гэмлэгийг дарга­лах хугацаанд та Гадаад харилцаа­ны сайд, бас Ерөн­хий сайд байж таар­чээ. Сая Улаан­баа­тарт болсон ху­ралд орол­цов уу?

-2009 онд би Га­даад харилцааны сайд байх­даа  Төрийн на­рийн бичгийн дарга Хиллари Клинтоны урилгаар АНУ-д айл­чилсан юм. Энэ айлч­лалын үеэр Мян­ганы сорилын сангийн зээлийн 188 сая дол­ларыг төмөр замаас авч өөр салбарт шил­жүүлэх талаар хэлэл­цээрт өөрчлөлт оруу­лах зэрэг олон чухал асуудал шийдсэн.

Тэр үед Монгол Улсыг АОХН-ийг тэргүүлэхийг АНУ дэмжиж байна гэдгээ Хиллари Клинтон өөрийн биеэр анх удаа албан ёсоор  мэдэгдсэн. Яг энэ асуудлаар би Хил­лари Клинтонтой хамт Төрийн де­партаментад хэвлэлийн бага хурал хийж байсан. Дараа нь долдугаар сард нь Лиссабон хотод АОХН-ийн удирдах зөвлөлийн хурал н болж Монгол Улсыг дэмжихээр болсон. Энэ албыг аваад манай улс ардчиллын боловс­ролыг түлхүү анхаарах, иргэний нийг­мийг хөгжүүлж бэхжүүлэх, бүс нутагтаа Монголынхоо ардчиллын туршлагыг хуваалцах гэсэн гурван үндсэн чиглэ­лээр түлхүү ажилласан. Сайд нарын төвшний уулзалт бол хамгийн том хурал нь.

Манай улсын нэр хүндийг өндөрт өргөсөн, Монголын ардчилал эрийн цээнд хүрээд зогсохгүй, бусдад туршлага үлгэр болохыг олон улсад хүлээн зөвшөөрсөн том арга хэмжээ боллоо. Олон улсын хамтын нийгэмнэ­лэгээс манай улсын ардчилал, зах зээлийн хөгжил, Монголын ард түмний хүчин чармайлтыг дэмжиж, бидэнд итгэж байна гэдэг бол ардчилсан тогтолцоо, ардчилсан засаглалтай Монгол Улсын  иргэн бүрийн бахархал.

-Ярилцлагынхаа төгсгөлд асуу­хад, танай нам Бага хурлаа тов­ложээ. Олон нийтийн анхаарч, анзаарч байгаа гол сэдэв нь  Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хэн нэр дэвших бол гэх таамаг байх. Эдгээр таамгийн дунд Ерөнхий сайд, на­мын дарга байсан гэдэг утгаараа таныг Ерөнхийлөгчид нэр дэвших боломжтой хүмүүсийн тоонд оруулсан байна лээ. Та нам дотроо нэр дэвшихийн төлөө өрсөлдөх үү?

-Улс төрийн ажил амьдралд оролцоно гэдэг заавал өндөр албан тушаалд хүрч байж идэвхтэй оролцоог хангадаг зүйл биш. Итгэл үнэмшил, мэдлэг чадвар нь байгаад сэтгэл гаргаад зүтгэвэл идэвхтэй орол­цох боломж Их хурлын гишүүнд бүрэн дүүрэн хангалттай бий. Тийм учраас би энэ сонгуульд орох гэж, нэрээ дэв­шүүлж нам дотроо өрсөлдөхгүй. Ма­най намд Ерөнхийлөгчид нэр дэвших, энэ албыг нэр хүндтэй хашаад явчих мэдлэг чадвартай олон хүн бий.

-Гэхдээ сонгуульд оролцоно биз дээ?

-Нэр дэвшигчээ дэмжиж мэдээж оролцоно шүү дээ. Яагаад оролцохгүй гэж…

-Үгүй яах вэ, таныг “Чингис зочид” буудлаа “Ажнай” Бат-Эр­дэнэд зарсан, бас улстөрөөс зайгаа авч байгаа зэрэг нь алсдаа  Мон­голоос гарч амьдрах бэлтгэ­лээ хангаж байгаа юм гэх мэдээлэл заримдаа гардаг учраас л асуулаа?

-Наадах чинь зорилготой хүмүү­сийн санаатай, санаандгүйгээр хардаж тараасан гүтгэлэг байна. Миний хэзээ ч бодож байгаагүй зүйл байна. Би Бат­болд гэдэг бие хүн мөн боловч, миний амьдрал ганцхан минийх биш. Би бусдын адил гэр бүлтэй, аав ээж, ах дүү амраг садантай. Найз нар, намын нөхөд, спортын анд нартай. Тэднийхээ өмнө хүлээсэн үүрэг хариуцла­гатай. Бас тэднээсээ урам, таашаал авч амьдардаг. Тэднийгээ орхиод явах сэтгэл,  эх орноосоо явах бодол сэтгэл, гэм надад байхгүй.  Эх орноосоо хол байх тийм ч сайхан зүйл биш шүү дээ. Одоо ч нас жаахан яваад тэгдэг юмуу, гадагшаа яваад арав хонов уу үгүй юү л эх орноо санадаг болсон байна лээ. Манай ард түмэн, биеэ засаад гэрээ зас, гэрээ засаад төрөө зас гэж ярьдаг. Миний хувьд биеэ, гэрээ зассаныхаа дараа улстөрд орж ирсэн. Үүгээрээ би  улстөрд орж ирчихээд тэндээсээ биеэ, гэрээ засах гэж яваа, бас тийм ойл­голттой хүнээс эрс ялгаатай.

-”Чингис” зочид буудлаа зарсан нь бас худлаа юу?    

Би яг зургаан сарын турш бараг гэртээ харихгүйгээр буудал дээрээ ажилласан

-Тийм юм байхгүй ээ. “Чингис зочид” буудал нэг талаар өмч, бизнес боловч манай гэр бүлийн, бидний амьдралын нэгэн түүхийг илэрхийлдэг. Үүгээрээ манай гэр бүлд өмч хөрөнгөөс ч илүү үнэ цэнтэй. Улс барьж  чадахгүй гээд орхисон буудлын суу­рийг бид аваад босгох гэж манай гэр бүлийнхэн, манай компанийн хамт олон цаг наргүй, өдөр шөнөгүй хөлс хүчээ дуслуулан зүтгэж байж босгосон. Жишээ нь, би яг зургаан сарын турш бараг гэртээ харихгүйгээр буудал дээрээ ажилласан байдаг юм. Ер нь би “Алтай холдинг” компани, “Чингис” зочид буудлаа зарах бодолгүй ээ. Цаашдаа миний үр хүүхдүүдийн бизнес болж  улам сайжирч явна гэдэгт итгэдэг.

-Улстөрөөс завсарлага авч байгаа гэдэг ч бас худлаа байх нь ээ?

-Надад улстөрөөс ухрах няцах шалтгаан байхгүй ээ. Урагшаа улайран зүтгэх албан тушаалын сонирхол ч байхгүй. Хуулиар УИХ-ын гишүүн ямар эрх үүрэгтэй, тэр хүрээндээ л ажил­лана, зүтгэнэ. Харин улстөрийн сон­гууль болж байхад намаа дэмжиж оролц­доггүй улстөрч гэж байхгүй. Улстөрч болгон л тэгэх байх. Нэг зүйлийг зориуд хэлэхэд засгийн ажил нь урагшаа, сонгууль нь болдгоороо, бүтээн байгуулалтын ажил нь тусдаа яваасай гэж хүсэх байна.

Яагаад гэвэл манай улс олон сайхан давуу талтай ч, байгалиас заяасан бэрхшээл хүндрэлүүдтэй. Үүний нэг нь улирлын онцлог. Бүтээн байгуулалтын ажил улирлын чанартай. Хавар дөрвөн сараас эхлээд үсрээд аравдугаар сард зогсдог. Ийм ховорхон үед сонгууль таарч, нийгмээрээ талцаж гүйгээд бүтээн байгуулах ажлаа орхигдуулдаг. Сонгуулийн өмнөх жил,  сонгуулийн жил, сон­гуулийн дараа жилийн хавар нь бид ч бас чамгүй улстөржиж цаг хугацаа алдах юм. Гэтэл цаг хугацаа, бүтээн байгуулалт, дэлхий эдийн засгийн өрсөлдөөн бидний хүлээхгүй шүү дээ. Олон жил бизнес хийсэн хүний хувьд заримдаа би боддог юм. Улстөрийн сонгуулийг бүтээн байгуулалт огт өрнөдөггүй улиралд, өвөл ч юмуу хийж болдоггүй юм болов уу гэж.