МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Г.Шийлэгдамбатай уулзаж, ойрын үед МАХН-д өрнөж байгаа үйл явдал, ирээдүйнх нь зорилго, намынхаа их, бага чуулганыг хэзээ хуралдуулах болон олны анхаарлын төвд байгаа Н.Энхбаяр даргын талаар сонирхон ярилцав. Сонирхуулахад Г.Шийлэгдамба даргын өрөө энэ өдрүүдэд зочин гийчин ихтэй, хөл хөдөлгөөнтэй байгаа ажээ. Бид хоёрын ярилцсан 20 гаруйхан минутад түүний туслахтай олон хүн уулзах шиг болно лээ. Харин намайг ажлаа дуусаад гарахын өмнөхөн 2013 оны хавар Монголын Энхтайван найрамдлын нийгэмлэгийн даргаар томилогдсон, УИХ-ын гишүүн асан Д.Загджав ирж, хоёр дарга их л ажил хэрэгч яриа өрнүүлсээр хоцорсон юм.

-Сүүлийн үед жирийн иргэд, улстөрчдийн дунд МАХН, Н.Энхбаяр дар­гыг сонирхох сонирхол ихээ­хэн сэргэж байна. Зарим хү­мүүс “Энэ нам одоо л нэг амь орох нь дээ” гэж ч ярьж байгаа. Ер нь МАХН-аар ямар үйл явдал өр­нөж, олны анхаарлыг та­таад байгаа хэрэг вэ?

-МАХН-ын тухайд хөд­лөхгүй байж байгаад гэ­нэт­хэн амь орж, хөдлөөд эхэлсэн юм биш л дээ. Али­ваа улстөрийн намуудад үйл ажиллагааны тодорхой төлөв­лөгөө, тактик байдаг. Нөгөө талаар хавар бо­лохоор улстөрийн идэвх сэр­­­гэж, намууд хөдөлгөөнд ор­дог гэж ч ярьдаг. Манай намын хувьд урьд нь тө­лөвлөсний дагуу Цагаан са­­раас хойш улстөрийн үйл ажил­ла­гаагаа эрчим­жүүлж, за­рим ажлуудаа эх­лээд бай­гаа. Үүний нэг нь хө­дөө орон нутгаа тойрох “Шу­дарга ёсны аян”-ыг эх­лүү­лээд байна.

“Шударга ёсны аян”-ы тухайд анх удаа зохион байгуулж байгаа ажил биш юм.

Бид урьд нь хавар, намартаа Монгол орноо тойрох энэ аяныг уламжлал бол­гон зохион байгуулж, ард иргэ­дийнхээ үзэл бодол, дуу хоолойг сонсож, амьдрал ахуйтай нь та­нилцдаг.

Мөн МАХН-аас УИХ, Засгийн газарт ажиллаж байгаа төлөөллүүд маань төр засгийн бодлого шийдвэр, үйл ажиллагааг сурталчлах зэрэг ажил хийсээр ирсэн.

МАХН-ын тухайд “Шударга ёс” эвсэл байгуулж, Засгийн газ­рыг хамт­ран байгуулсан намын хувьд мөрийн хөтөлбөрийнхөө бие­лэлтэд байнга анхаарал тавих учир­тай. Бид эх орноо тойрч “Шу­дарга ёсны аян”-ыг өрнүүлэн ард иргэдийнхээ санал бодлыг сонс­соныхоо дараа намын их чуул­­ганыг хуралдуулахаар төлөв­лөж байгаа. Энэ их чуулганд бид бүхний хэлэлцэн гаргах зарчмын гол шийдвэрүүд маань эрх ба­ригчдын зүгээс авч хэрэгжүүлэх бодлого шийдвэрт дорвитой нө­лөөлөхүйц байх ёстой юм.

-МАХН, МҮАН-ын “Шударга ёс эвсэл”, АН-ын хамтарсан Зас­гийн газрын өнгөрсөн хуга­цааны үйл ажиллагааг МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын хувьд хэрхэн дүгнэж байна. Сүүлийн үед МАХН-аас хамтарсан Засгийн газарт ажил­лаж байгаа сайд нарыг татах тухай мэдээлэл байсхийгээд л га­раад байгааг та юу гэж тайлбарлах вэ?

-Шинэчлэлийн Засгийн газраас авч хэрэгжүүлж байгаа бодлого, үйл ажиллагаанд өгөх дэлгэрэнгүй үнэлэлт, дүгнэлтийг МАХН-ын их чуулганаар авч хэлэлцэх ёстой юм. Засгийн газар ямар ч гэсэн ажлаа хийгээд л байна. Гэхдээ энэ Зас­гийн газрын үйл ажиллагаанд нэлээн шүүмжлэлтэй хандах ёстой юмнууд багагүй байгаа. Аливаа Засгийн газрын өмнө тулгамдаж байгаа асуудлууд гадаад, дотоод хүчин зүйлээс хамааралтай байдаг л даа.

Нөгөөтэйгүүр Засгийн газ­рын үйл ажиллагааг УИХ-ын үйл ажиллагаанаас салгаж ойл­гох боломжгүй юм. Өнөөдөр Засгийн газрын үйл ажиллагаанд үнэлэлт, дүгнэлт өгч хяналт тавих ёстой УИХ ажлаа хийж чадахгүй бай­гааг хатуухан хэлэх учиртай. УИХ-ын олонхи болсон АН, цөөнх шиг цөөнх байж чадахгүй байгаа МАН хоёр энд гол буруутан юм. Түүнээс гадна засагт хамтарсан намуудын үр дүнтэй хамтын ажиллагаанд ч эргэж харууштай олон асуудал байгаа. Нэгэнт л хамтын ажиллагаа эхлүүлсэн бол эцсийн үр дүнг нь үзэх ёстой гэдэг байр суурин дээр МАХН хатуу зогсож байгааг хэлье. Яг өнөөдрийн тухайд АН, МАН-ын зүгээс явуулж байгаа улс эх орон, ард иргэдийнхээ ирээдүйд хандсан үйл ажиллагаануудад МАХН сэтгэл дундуур байгаа.

-МАХН-ын зүгээс байнга шахуу сонсогддог Засгийн газраас гурван сайдаа татах тухай асуудлыг зарим хүмүүс “Энэ бол зүгээр л улстөрийн шантаж, ээлжит шоу” гэх болсон. Үнэхээр МАХН-ын Гүйцэтгэх товчооны зүгээс үе үе иймэрхүү шантаж, шоу зохион байгуулдаггүй гэх баталгааг та өгч чадах уу?

-Энд би хэдэн тайлбар өгье. Нэгдүгээрт МАХН-ын туйлын зорилго бол ажлын арга барил, үзэл бодол нийлэхгүй байсан ч энэ Засгийн газартай үхэн хатан зууралдаж 2016 оныг хүргэх явдал биш юм. Харин МАХН-ын туйлын зорилго бол шударга ёсыг тогтоох, улстөрийн намууд ард түмэндээ амласан амлалтандаа хүрдэг байх, УИХ, Засгийн газраар шийдэгдсэн аливаа шийдвэр эцсийн дүндээ Монгол Улсын хөгжил дэвшил, ард түмний аж амьдралыг сайж­руулахын төлөө л чиглэгддэг байхын төлөө гэж ойлгож болно.

Эцсийн эцэст Монголын ард түмэн хождог байх нь л МАХН-ын улстөрийн тэмцлийн амин чухал зорилго, бид бүхнийг зангидаж байгаа язгуур эрх ашиг юм.

Түүнээс биш АН-ын бүх л алдаатай бодлого шийдвэрийг нүдэн балай, чихэн дүлий даган давхиж, засаг хамтран барих гэж мөрийн хөтөлбөр, зорилго чиглэлээсээ ухрах нь МАХН-ын чиг шугамтай яагаад ч нийцэхгүй. Гэхдээ ингэж хэллээ гээд энэ засагт хамтран ажиллаж байгаа бүх үйл ажиллагаагаа үгүйсгэж байгаа хэрэг биш. Одоогоор энэ Засгийн газраас гарах ч юм уу, тогтворгүй байдалд оруулах ямарваа үйл ажиллагаа хийх талаар МАХН дээр албан ёсоор ямар нэгэн яриа хэлцэл хийгдээгүй.

МАХН Засгийн газраас сайд нараа татах тухай иймэрхүү яриа 2016 он ойртох тусам улам л хүчтэй гарах байх. Яагаад гэвэл хүмүүсийн ой ухаанаас “МАНАН”-гийн Засгийн газар хэрхэн тарж, бутарч байсан түүх гарахгүй байгаа л даа. Харин энэ Засгийн газар бол “МАНАН”-гийн Засгийн газар биш шүү дээ. МАХН-ын хувьд улстөрийн шантаж хийж энэ засгийг тогтворгүй болгох, цаашлаад унагах ямар ч сонирхол, далд хуйвалдаан байхгүйг хариуц­лагатайгаар хэлэх байна. Бид хамтарсан Засгийн газарт орж, эрхийг нь эдлэн үүрэг хүлээж байгаагийн хувьд ард түмнийхээ өмнө хүлээх үүрэг, хариуцлагаас ч бултах ёсгүй.

Энэ Засгийн газар сайн ажиллавал үр дүнг нь хамт хуваалцаж, тааруухан ажиллавал хариуцлагыг нь ч бид хамтдаа л үүрэлцэх учиртай. Гэхдээ бидэнд сэтгэл дундуур зүйл багагүй байгааг ч хэлэх ёстой. Хэдийгээр засаг хамтарч барьж байгаа хэдий ч бүх бодлого шийдвэрийн цаана ганцхан АН-ын эрх ашиг давамгайлаад байгааг хэн хүнгүй харж л байгаа.

Өнөөдөр УИХ-аар орж байгаа хуулийн төслүүдийг аваад үзэхэд ихэнх нь АН-ын гишүүдийн өргөн мэдүүлсэн хууль л явж байгаа. Цаана нь “Шударга ёс эвсэл”, МАН, бие даагчид гээд УИХ дахь бусад субьектийн эрх ашгийг дандаа боомилж, хязгаарлаад байж таарахгүй. УИХ дээрх энэ байдал багагүй асуудал үүсгэж байгаа.Бид нэг гараараа байшин бариад, нөгөө гараараа нураагаад байж болохгүй. Байдал энэ хэвээрээ үргэлжлээд байвал бид ямар нэгэн аргаар тэмцэх л болно. Ер нь засагт хамтарсан ч байна уу аль ч намууд хэлсэн ярьсандаа хүрдэг, бүх л цаг үед сөргөлдөн тэмцэлдэгчид биш, Монгол Улсын үндэсний язгуур эрх ашгийн төлөө нэгдэж нягтарч, харилцан ойлголцож чаддаг байх нь л хамгийн чухал юм.

-Та саяхан телевизээр ярилц­лага өгөхдөө удахгүй МАХН нөлөө бүхий улстөрчид, олны танил хүмүүсээр эгнээгээ өргө­жүүлэх гэж байгаа талаар цу­хасхан дурьдана лээ. Энэ нь ямар хүмүүс, хэзээ МАХН-д элсэхийг хэлсэн юм бол?

-За МАХН-ын үүд хаалга бүхэнд нээлттэй гэдгийг хэлэх ёстой. Гэхдээ бүх хүнд гэдгийн цаана хашилтанд хийх ёстой зүйл бол бий. Шударга ёсны төлөөх тэмцэл өөрөө их хүнд ажил байдаг. Өөрийн эрх ашгаас илүү олны эрх ашгийг урдаа тавьж, үзэл бодолдоо гуйвшгүй үнэнч байх нь шударга ёсны төлөө тэмцэгч хүний гол шинэ чанар байх ёстой юм. Энэ ч утгаар МАХН-д гишүүнээр элсэх, гишүүнчлэлээ сэргээх үйл явц тасралтгүй үргэлжилсээр байна. Таны асуусан хүмүүс тун удахгүй МАХН-д элсэх гэж байгаа. Дахин хэлэхэд тун удахгүй. Гэхдээ яг хэн хэн гэдэг хүмүүс манай намд элсэх гэж байгааг урьдчилан зарлаж болдоггүй нэг хэм, хэмжээ байдаг юм. Түрүүлээд зарлачихаар улстөрийн өөр нам, хүчнүүдийн зүгээс ямар нэгэн хүндрэл үүсгэх, гох дэгээ тавих асуудал гардаг л даа.

Нөгөөтэйгүүр МАХН-ын до­тоод эв нэгдлийг бусниулах, үйл ажиллагааг нь мушгин гуйвуулах гэсэн аливаа халдлагаас сэргийлэх үүднээс энэ удаа би тэдгээр хүмүүсийн нэр усыг зарлах боломжгүй. Ямартай ч манайдаа нэртэй улстөрчид, олны танил эрхмүүд бидэнтэй нэгдэж, улстөрийн амаргүй тэмцлийн замд удахгүй мөр зэрэгцэн алхах болно.

-Н.Энхбаяр дарга яг хэзээ ирэх вэ. МАХН-ын их хурлын тов гарсан уу. Нөгөөтэйгүүр зарим хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр МАХН-ын дарга хоёр жил болоод солигдох ёстой гэх мэдээлэл гарсан. Энэ нь Н.Энхбаяр даргыг солих тухай ярьжээ гэж ойлгож болох уу?

-Н.Энхбаяр дарга удахгүй ирнэ. Биеийн байдал нь өдрөөс өдөрт сайжирч байгаа тул удахгүй ирж намынхаа их чуулганд оролцоно. Бид эхлээд бага чуулганаа ху­ралдуулж, их чуулганыхаа товыг зарлана. Уг нь ирэх дөрөвдүгээр сард их чуулганаа хуралдуулахаар товлож байсан ч хөдөө орон нутгаар явах “Шударга ёсны аян”-аас шалтгаалан тодорхой хуга­цаагаар хойшилж байгаа. МАХН-ын даргын тухайд Н.Энхбаяр дарга шиг Монголын нийгэм, ард түмэнд танигдсан том удирдагчийн бүрэн эрхийн хугацааны талаар ярих цаг яагаа ч үгүй. Тэгээд ч Н.Энхбаяр дарга хойшид ч МАХН-ыг удирдаж, олон жил улстөрийн үйл ажиллагаа явуулах нь тодорхой.

-Монголын нийгэм, хүмүүсийн дунд “МАХН-ын дэд дарга Д.Тэрбишдагва, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Г.Шийлэгдамба хоёр тохиромж муутай байдгаас шалтгаалан Ц.Шаравдорж МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга болох тохиролцоо хийж, МАН-аас МАХН-д орж ирсэн” гэх яриа яваад байгаа. Энэ талаар та юу хэлэх вэ?

-МАХН-ын удирдлагын түв­шинд ямар нэгэн зөрчил, үл ойлголцол байхгүй гэдгийг шу­луухан хэлчихье.

Яаралтай шийд­вэрлэх, тулгамдсан аливаа асуудал байхгүй гэдгийг дахиад хатуухан хэлье. Энэ ч үүднээс МАХН-ын удирдлагын түвшинд ямар нэгэн халаа сэлгээ хийх тохиролцоо, наймаалцал байх­гүй. Байх ч боломжгүй юм. Ц.Шаравдорж гишүүний хувьд манай нэртэй хуульч, улстөрийн зүтгэлтэн хүн. МАХН-ыг сонгож гишүүнчлэлээ сэргээсэн явдалд манай намын нийт гишүүд туйлын баяртай байгаа. Энэ хүний туршлага, мэдлэг боловсрол МАХН-д үнэ­хээр их хэрэгтэй. Асуудлыг энэ талаас нь авч үзэх хэрэгтэй юм.

Түүнээс биш Ц.Шаравдорж гуай заавал дарга болох гэж МАХН-ын гишүүнчлэлээ сэр­гээ­гээгүй. Анхнаас нь тэгж л хардаад эхэлсэн. Гэтэл өнөөдөр Ц.Шаравдорж гуай МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга болчихоогүй л байгаа биз дээ. Ер нь бол намын их чуулганаас дараагийн бага чуулган шинээр байгуулагддаг. Түүгээр бүтэц зохион байгуулалтын асуудал хэ­лэлцдэг. Товчхондоо ийм л юм.