Монгол Улс өнгөрсөн онд газрын тос экспортлогч орон болсноо албан ёсоор зарла-сан. Ерөнхий сайд С.Батболд өнгөрсөн сард Дорноговь аймагт томилолтоор ажиллах-даа 2014 он гэхэд газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгуулна гэдгээ зарласан.

Хэдийгээр газрын тосны салбарт энэ мэт гэрэл гэгээтэй мэдээлэл, ирээдүй байгаа боловч болж бүтэхгүй зүйл ч олон байгааг Дорнод, Дорноговь аймгийн ИТХ-ынхан хууль тогтоогчдод дуулгахаар нийслэлд иржээ. Газрын тосны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг санаачил-сан УИХ-ын гишүүн Д.Одбаяр, Ж.Батсуурь, Я.Батсуурь Ц.Шинэбаяр нарын гишүүд өчигдөр тэднийг хүлээн авч уулзаж, санаа бодлыг нь сонслоо.

Дээрх хоёр аймгийн ИТХ-ынхан газрын тосны салбар, орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж байгаа компаниудын бодит байдлын талаар гишүүдэд мэдээлэл өгч, хуулийн төсөлд тодорхой саналууд өгөхөөр нийслэлийг зорьсон гэдгээ хэлж байв.

Монгол Улсын анхын Ерөнхийлөгч П.Очирбат Дорнодын Матад сумын нутгаас оргилсон газрын тосоор дээлийнхээ энгэрийг мялааснаас хойш 12 жил өнгөрсөн ч энэ салбарт гялайж гялтайх юм ховор бай-гааг хөдөөгийнхөн шуудхан шүүмжлэв. Газрын тос хэмээх газрын баялагтай улс орнууд хөгжлийн дээд цэгт хүрч, хүн ард нь элбэг хангалуун амьдарч байгаа тухай бид үргэлж сонсдог. Гэтэл Дорнод аймаг хүний хөгжлийн индексээрээ улсын хэмжээнд сүүлээсээ гуравт орж, литр шатахуун, дизелийн түлшний үнэ Улаанбаатарынхаас 100-150 төгрөгөөр илүү үнэтэй байна. Алтан дээр суусан гуйлгачин гэдэг шиг газрын тосны их хэмжээний нөөцтэй, түүнийгээ олборлуулж байгаа хэрнээ аймаг маань хөгжлөөрөө сүүл мушгиж яваа нь хууль эрх зүйн зохицуулалт сул, төрийн бодлогын алдаа хэмээн Дорнодынхон хэллээ. Анхны Ерөнхийлөгч газрын тосоор нь дээлээ мялаасан, ардын уран зохиолч Цэндийн Дамдинсүрэнгийн хүй цөглөсөн Матад сумынхан өнөөдрийг болтол эр-чим хүчний сүлжээнд холбогдоогүй, лааны гэрэлд амьдарч байгаа ажээ.

Үнэндээ ч шатахууныхаа хэрэгцээг 100 хувь импортоор хангадаг Монгол Улсын хувьд газрын тосны чамгүй нөөцөө "чулуу" болгох цаг болжээ. Газрын тосны тухай хууль гэж ардчилсан Үндсэн хуулиас ч ах хуулийг өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдсөөр байна. 1991 оны нэгдүгээр сард Улсын Бага Хурлаас баталсан Газрын тосны тухай хууль өнөөгийн нийгмийн хөгжлөөс хоцорсон, хуучирсан гэдгийг УИХ-ын гишүүд ч хүлээн зөвшөөрлөө.

Дорноговь, Дорно-дын нутагт газрын тос олбор-лож байгаа компаниуд Засгийн газартай бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ байгуулсан гэх боловч орон нутгийн хөгжлийн төлөө хуруугаа ч хөдөлгөхгүй байгааг ИТХ-ын төлөөлөгчид шүүмжиллээ. Гэрээг чинь үзье гэхээр нууц гээд халгаадаггүй гэж байгаа.

Өнгөрсөн 20 шахам жилийн хугацаанд газрын тосны салбарт хэдий хэмжээ-ний хөрөнгө оруулалт хийсэн, хэчнээн хэмжээгээр экспортолсон тухай мэдээллийг хэн ч мэддэггүй ажээ. Иймээс газрын тосны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд нөөц ашигласны төлбөрийн 10 хувийг суманд, 20 хувийг аймагт, үлдсэн 70 хувийг улсын төсөвт төвлөрүүл-дэг байх саналыг Дорнод, Дорноговь аймгийн ИТХ-аас санал болголоо. УИХ-ын гишүүн Д.Одбаяр газрын тосны салбарын эрх зүйн орчныг шинэчлэх нь хоёрхон аймгийн бус, улс орны хэмжээний бодлогын том асуудал. Тийм учраас явцуу байдлаар хандаж боломгүй. Харин бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ, хөрөнгө оруулалтын тайлан зэргийг ил тод болгох шаардлага бий гэлээ. Энэхүү уулзалтад Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Б.Бат-Эрдэнэ оролцсон бөгөөд хуулийг шинэчлэхдээ орон нутгаас тавьж байгаа саналыг тусгах тал дээр бүх талын дэмжлэг үзүүлнэ гэдгээ мэдэгдсэн юм.