Өмч хувьчлалын асуудлаар УИХ-ын гишүүн Л.Гантөмөртэй ярилцлаа.

-Стратегийн ач холбогдол бүхий томоохон компаниудыг бүлэг болгон хөрөнгийн зах зээл дээр гаргахаар хэлэлцэж байгаа. Энэ нь хэр зүйтэй асуудал юм бол?

-Бүх компаниудыг нэгтгээд гаргана гэсэн гишүүн байхгүй байгаа. Ерөнхий сайд танилцуулахдаа компаниудыг тодорхой хэмжээгээр бүлэглээд олон улсын хөрөнгийн бирж дээр гаргая гэдэг санал оруулсан. Гэхдээ асуудал томъёологдон орж ирэхдээ хөрөнгийн бирж дээр аль ч хэлбэрээр нь гаргаж болохоор хийж байгаа юм. Тэгэхээр бидний хувьд бүгдийг нь хамаад зах зээл дээр гаргахаар учир дутагдалтай байна гэж хараад байгаа.

-Яагаад?

-Хэрэв тэнд ямар нэгэн алдаа гарвал манай улс стратегийн бүх ордоо тавиад туучих магадлал өндөр болно шүү дээ. Мэдээжийн хэрэг яаралтай шийдэх асуудал ч гэсэн бидэнд хугацаа хангалттай байгаа. Тиймээс нэн тэргүүнд ямар төвшинд хүртлээ энэ асуудал явахыг бүтэн мэдмээр байна. Хамгийн гол нь тэр. Жишээ нь Таван толгой дээр ямар хэмжээний мөнгө босгох, ямар үр ашигтай компани байгуулах боломжтой вэ гэдэг нь чухал. Энэ нь бусад компаниудад ч хамаатай Асгат, Нарийнсухайт дээр яах вэ гэдгийг асуудал, асуудлаар нь бид маш ойлгомжтой болгож шийднэ. Тэгэхгүй бол ингээд бүдэг бадаг шийдвэрийг Их хурал гаргавал хамгийн хариуцлагагүй алдаа болно.

-Эрдэнэт үйлдвэрийг хувьчилж үл болох жагсаалтаас хасах саналыг танай намын бүлгийн хуралдаанаар буцаасан. Энэ нь хэр зөв алхам юм бол?

-Энэ асуудал яригдаж байгаа ч хамгийн гол нь Эрдэнэт үйлдвэрийн хувьцааг хөрөнгийн бирж дээр гаргаснаар үхмэл хөрөнгөтэй байх биш, тэндээс тодорхой хэмжээний орлогыг Монгол Улсын Засгийн газар олж болох юм гэдэг хандлагаар асуудлыг оруулж ирсэн байна лээ. Үүнд миний зүгээс харахад мэдээжийн хэрэг Эрдэнэт үйлдвэрээ алдчихна гэхээс илүүтэй, зах зээл дээр өрсөлдөх боломжоор хангагдвал болно гэж үзэж байгаа. Өнөөдөр төрд байгаа 51 хувь нь хатуу, хөдөлдөггүй хөрөнгө болоод, тэгээд Засгийн газраас үйлдвэрийн удирдлагад тавигдаж байгаа менежментийн арга хэлбэрийг зөв гэж хэлэхэд бас хэцүү.

-Тэгэхээр төрийн өмчит компаниуд болох Эрдэнэт үйлдвэр, Монголросцветметүүдийг хувьчлах нь зүйтэй гэж үзэж байгаа гэсэн үг үү?

-Бид үр ашиггүй капитал өөртөө хадгалах шаардлагагүй шүү дээ. Эрдэнэт үйлдвэрээс ямар ашиг хүртэж байна вэ гэдгээ л харах хэрэгтэй байхгүй юу. Жил болгоны 100 сая ам.долларын ашиг хараад байх уу, магадгүй 10 жилийнхээ ашгаа урьдчилж аваад нэг тэрбум ам.доллар болгочихсон нь дээр үү. Тэр нь бидэнд илүү дээр юм л гэж бодож байгаа.

-Хөрөнгийн зах зээл дээр хувьцааг нээлттэй зарлах нь зөвхөн Хятадуудад боломж олгож байна гэж үзэх хүмүүс олон байгаа. Энэ үнэн үү?

-Бид хаанахын хөрөнгө оруулагчид илүү ашигтай ажиллаад байна гэдгийг харах хэрэгтэй л дээ. Хятадын өөрийнх нь эдийн засгийг харах юм бол дотоодын томоохон үйлдвэрлэгч, томоохон худалдаа эрхэлж байгаа компаниуд гэхээр олон улсын компаниуд л байна шүү дээ. Олон улсын бирж дээр ажилладаг компаниуд нь Хятадын зах зээл дээр ажиллаад, тэндээс хангалттай ашиг олоод байж чадаж байна. Тэгэхээр Хятадад чадаж байгаа юм чинь Монголд болохгүй гэсэн ойлголт байхгүй.

Харин дуудлага худалдаа гэдэг асуудлыг тавихдаа монгол өөрөө дэлхийн зах зэл дээр танигдаагүй учраас ойрхон байгаа хүмүүс нь авчих вий гэсэн хардлага байгаад байна л даа. Тэгэхээр бид өөрт байгаа өмч маань үнэтэй юм уу үгүй юм уу гэдгийг харах хэрэгтэй. Энэ өмч хувьчлалаар 10-аад обьектыг хувьчилъя гэдэг зүйл яригдаад байна шүү дээ. Гэхдээ энэ маань эргээд олон улсын зах зээл дээр хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татаж чадах уу үгүй юу гэдгийг л харах хэрэгтэй. Уг нь бол чадах ёстой. Тухайн байгууллага нь удирдлагатай юу, удирдлагатай. Менежмент явж байна уу, явж байгаа.

Тэгэхээр тэд яахаараа олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, хүмүүсийн сонорт хүрэхээр ажиллаж чадахгүй байна гэдэг шүүмжлэлээр би хувьдаа хандаж байгаа. Ер нь бол аль нэг улсын эдийн засгийн хараат бус байх юмсан гэдэг эмзэглэл монгол хүн бүрт байх нь зүйн хэрэг. Гэхдээ хараат болохгүй юм аа гэж хэлээд өөрсдөө хөдлөхгүй суугаад байна гэдэг бол буруу.

Тиймээс бид аль болохоор олон улсын зах зээл дээр ажиллаж байгаа хүмүүсийн анхаарлыг яаж татах вэ гэдэг дээр ажиллах нь зүйтэй л дээ. Тэгээд бид өөрсдөө гаргасан шийдвэртээ үнэнч байж, гадны улс орон манай Засгийн газарт, Их хуралд итгэдэг байх юм бол асуудал үүсэхгүй.

-Тиймээс биднийг танихгүй байгаа тэр холын орон манай улсын гаргасан хувьцааг авахгүй. Харин мэддэг Хятадууд нь бүгдийг нь авна. Тэгэхээр яалт ч үгүй тухайн улсын хараат болно гэж яриад байгаа л даа?

-Монголд байгаа хөрөнгөө хувьцаа хэлбэрээр, мөнгөөр сольж байгаа юм. Яг өнөөдрийн хөрөнгө оруулалтад зайлшгүй мөнгө шаардлагатай байгаа учраас олсон ашгаа бусад хүмүүстэй хуваалцаж байгаа нэг хэлбэр л байхгүй юу даа. Тэгэхээр монголын компаниуд, ялангуяа уул, уурхайн компаниуд ирээдүйд ашиг олох нь тодорхой. Бодлого барилт нь тодорхой байх юм бол манай гаргасан хувьцааг олон улсын хөрөнгө оруулагч нар, холын улсын компани авах л болно. Тэгэхээр хамгийн гол нь тухайн компанийн удирдлага нь олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, хувьцааны ногдол ашиг ирдэг байх хэрэгтэй. Энэ шаардлагуудыг нь биелүүлж чадвал хэдэн хувиар ч зарсан асуудал биш юм. Хамгийн гол нь компаниуд маань ашигтай ажиллаад дэлхийн зах зээл рүү бараа бүтээгдэхүүнээ нийлүүлэх чадвартай байвал Монгол Улсад ашигтай.

Л.Гантөмөр: Алдаа гарвал стратегийн бүх ордоо тавиад туучих магадлал өндөр болно шүү дээ