Оюутолгойн ордыг хамтран ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах эрхийг Засгийн газарт олгосон шийдвэрийн талаар УИХ-ын гишүүн Ч.Улааны байр суурийг сонирхлоо.

-Сүүлийн таван жил яригдсан Оюутолгойн ордыг хамтран ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээнд УИХ-ын зүгээс хариу өглөө. Гэрээ байгуулах эрхийг Засгийн газарт олгосон нь нэг талаас асуудал шийдэгдэж байгаа мэт боловч Засгийн газар хэлэлцээрийн ширээний ард дахин сууж, гэрээ гацаанд орох нь гэсэн болгоомжлол байна. Энэ тухайд Та юу хэлэх вэ?

-Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээний асуудалд УИХ нухацтай хандлаа. Монгол Улсын цаашдын хөгжлийн суурь асуудал, уул уурхайн салбарт хандах зүг чигийг тодорхойлох учраас ингэхээс ч аргагүй юм. Миний бодлоор энэ гэрээ шийдвэрлэгдэх тал руугаа хэд хэдэн том алхмыг хийлээ. Анх орж ирсэн төсөлтэй харьцуулахад олон зүйл тодорхой болж, сайжрах тал руугаа явж байна. Тухайлбал, ямар ч байсан хөрөнгө оруулагчдад онцгой нөхцөлөөр татварын хөнгөлөлт үзүүлэхгүй байхаар шийдлээ. Нөгөө талаар Монгол Улсын эзэмших хувь хэмжээ 34 хувиас дээш байж анхны хөрөнгө оруулалтаа нөхсөн тэр цагаас 50 хувиас доошгүй байх чиглэлийг Засгийн газарт тодорхой болгож өгсөн.
Мөн УИХ-ын гишүүдийн санаачлан өргөн мэдүүлсэн Нэмүү өртгийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг баталлаа. Энэ нь ч мөн Оюутолгойн гэрээний суурь асуудлыг шийдэх нөхцөл болж байгаа юм. Ерөнхийдөө орчин нөхцөл их тааламжтай болж байна. Эдийн засгийн салбарт олон жил ажилласан, уул уурхайн үйлдвэрийн инженер, эдийн засагч мэргэ¬жилтэй хүний хувьд Оюутолгойн гэрээг яаж төсөөлж байсан гэвэл юуны түрүүнд Монголын оролцох хувь 34-өөс эхэлж 50 түүнээс дээш хувь руу өсөн нэмэгдэх бололцоотой байх, хоёрдугаарт Монгол Улсын татварын хуулийн одоо мөрдөгдөж байгаа орчинд үйл ажиллагаа явуулах буюу онцгой хөнгөлөлтүүдийг олгохгүй байх, гуравдугаарт, одоогийн эдийн засаг, санхүүгийн орчноо оновчтой, зөв болгох ёстой л гэж үзэж байсан. Эдгээр зарчмын чиглэлүүдээр Засгийн газар хөрөнгө оруулагчтай дахин хэлэлцээр хийнэ. Ингээд тохиролцоонд хүрч чадвал эрх зүйн орчин баталгаажих бүрэн үндэстэй болж байна.

-Нэмүү өртгийн албан татварын тухай хуульд орсон өөрчлөлтийн талаар тодруулахгүй юу?

-Хуулийн өөрчлөлтөөр уул уурхайн том үйлдвэр, аж ахуйн газруудад нэмүү өртгийн буцаан олголтыг өгөхгүй болж байгаа юм. Байгалийн баялаг гэдэг нөхөн сэргээгдэхгүйн дээр хэний ч хөдөлмөрөөр бий болоогүй ёстой л бурхны хишиг шүү дээ. Тийм учраас энэ салбарт нэмүү өртгийн буцаан олголт өгдөггүй жишиг дэлхийн олон оронд байдаг. Нөгөө талаас энд суулгаж буй гол бодлого бол Монгол Улс дандаа түүхий эд олзворлож боловсруулдаг орон болохоос зайсхийх ёстой. Үүнийг татварын бодлогоор хийж өгч буй анхны том алхам гэж бодож байна. Яагаад гэвэл, түүхий эд хэлбэрээр эсвэл хагас боловсруулсан байдлаар экспортод гаргаж байвал нэмүү өртгийн албан татварын буцаан олголт олгогдохгүй нь. Харин эцсийн бүтээгдэхүүн болгоод түүнийгээ экспортод гаргавал тэнд нэмүү өртгийн буцаан олголтыг олгоно. Өөрөөр хэлбэл, татварын урамшуулал үзүүлж байна шүү дээ. Ингэж бодлогыг давхар агуулгатай уялдуулж байгаагаараа зөв чиглэлд хийж буй өөрчлөлт гэж бид бодож байна.

-Засгийн газарт боломж олгосон юм шиг хэрнээ татварын одоо байгаа орчинд гэрээ хийх болон нэмүү өртгийн буцаан олголтыг өгөхгүй байх зэргээр чиглэлүүдийг заагаад өгчихлөө. Тэгэхээр Засгийн газар эрхгүй болчихож байгаа юм шиг. Хөрөнгө оруулагчтай гэрээ хийхдээ Засгийн газрын зүгээс татварын өөрчлөлттэй холбоотой зүйл орж ирвэл буцаад УИХ-д хандах боломжтой шүү дээ?

-УИХ өөрийн байр суурийг их тодорхой болголоо. Энэ нь хэлэлцээ хийхэд таатай нөхцөл бүрдүүлж байна гэж бодож байгаа юм. Урьд нь УИХ-аас өгсөн чиглэл их өргөн хүрээтэй, олон асуудал хамарсан, тодорхойгүй байсан нь гэрээ, хэлэлцээр хугацаа алдахад нөлөөлсөн болов уу. Ингээд тохиролцоо юу болов гэдгийг УИХ-д эргэж нэг танилцуулаад баталгаажуулах ёстой. Өөрөөр хэлбэл, ойрын үед ажлаа хийх бололцоо, нөхцөл бүрдэж байна. Харин ойрын үед гэнэтийн ашгийн татварыг дахин харж үзэх шаардлага байна. Учир нь татварын хөнгөлөлт үзүүлэхгүйн зэрэгцээ нэмүү өртгийн буцаан олголтыг өгөхгүй боллоо. Үүнтэй холбоотойгоор уул уурхайн үйлдвэрлэл явуулж байгаа аж ахуйн нэгжид очиж буй ачааллыг хөнгөрүүлэх шаардлага бий болж байгаа юм. Нөгөө талаар олон улсын тавцанд хөрөнгө оруулагчдын зүгээс ихээхэн шүүмжлэгдэж байгаа асуудал нь гэнэтийн ашгийн татвар байгаа. Тиймээс энэ татварыг боловсронгуй болгож, өөрчлөх цаг нь болсон гэж бодож байна. Гэнэтийн ашгийн татвар бий болсноос хойш анхны зорилго, чиглэлийг бүрэн биелүүлсэн шүү дээ.

-Гэнэтийн ашгийн татварыг хэрхэн өөрчлөх талаар Таны саналыг сонирхвол?

-Гэнэтийн ашгийн татвар бол тодорхой хугацаанд буюу түүхий эдийн үнэ асар өндөр болсон үед л хэрэглэж байсан татвар. Түүхий эдийн үнэ үргэлж өндөр байдаггүйг бид мэдэрлээ шүү дээ. Тийм учраас үүнийг аль болох тогтвортой мөрдөгдөх байнгын татвараар солих ёстой. Тэр нь нөөц ашигласны татвар буюу роялти. Өөрөөр хэлбэл, энэ татварыг өсөн нэмэгдэж байгаа нөөцийн төлбөрийн хэлбэрээр солих бүрэн бололцоотой. Энэ нь үр ашгаасаа хамаараад өөрчлөгдөж байдаг уян хатан, дэвшилтэт хэлбэр лүү оруулах нь зүйтэй гэж үзэж байгаа хэрэг. Ингэж хөрөнгө оруулагчдад татварын илүү боловсронгуй, тогтвортой мөрдөгдөх орчныг санал болгож буйг төрийн том дэмжлэг гэж үзэх үндэстэй.

Гишүүд ч байр суурь нэгтэй байна. Ингэж асуудал тодорхой болж байгаа нь Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээ батлагдах шат руугаа томоохон алхам хийж байгаа хэрэг гэж би хувьдаа бодож байна.

-Засгийн газарт чухам ямар эрх бий болж байна вэ?

-Засгийн газар хөрөнгө оруулагчтай хэлэлцээрийг эцэслэн хийнэ. Мэдээж ингэхдээ олон асуудлыг авч үзнэ. Асуудлын үндсэн ноён нурууг л УИХ босгож өглөө шүү дээ. Тэгэхээр тэр хүрээндээ тохиролцоо хийхэд Засгийн газарт асар их ажил бий.

-Уул уурхайн ажил ид өрнөж буй үед гэнэтийн ашгийн асуудлыг шийдээгүй байх нь дарамт үүсгэсээр байх нь. Цаг хугацааны хувьд УИХ гэнэтийн ашгийн татварыг нааштайгаар шийдэх боломж хэзээ вэ?

-Амьдрал тасралтгүй явж байдаг учраас цаг хугацаа үнэтэй. Тийм ч учраас асуудлыг хойш тавьж, удаашруулж болдоггүй талтай. Нэмүү өртгийн албан татварын хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцэхдээ мөрдөж эхлэх хугацаа хэзээнээс байх вэ гэдэг дээр нэлээн ярилцаж байна. Санаачлагчид батлагдсан өдрөөс ердийн журмаар дагаж мөрдөнө гэсэн санал гаргаж байгаа. Зарим гишүүн ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс мөрдөх тухай санал тавьж байна. Өнөөдөр бий болчхоод буй эдийн засаг, санхүүгийн орчин, нөхцөл байдлыг авч үзвэл шууд батлаад мөрдүүлэхээс аргагүй байна. Ер нь өмнөх онтой харьцуулахад татварын орлого 40 гаруй хувь доогуур байгаа шүү дээ.